Για δεκαετίες, το όνομα «Βερμούδες» ήταν σχεδόν συνώνυμο με εξαφανίσεις πλοίων, αεροσκαφών και ανεξήγητων φαινομένων. Το περιβόητο Τρίγωνο των Βερμούδων γοήτευσε τη λαϊκή φαντασία και τροφοδότησε αμέτρητες θεωρίες.
Σήμερα όμως, οι επιστήμονες στρέφουν το βλέμμα τους όχι στον ουρανό ή στις πυξίδες, αλλά βαθιά κάτω από τον ωκεάνιο πυθμένα. Εκεί, σε βάθος δεκάδων χιλιομέτρων, φαίνεται να κρύβεται ένα πραγματικό και πολύ πιο ενδιαφέρον μυστήριο.
Νέα έρευνα αποκαλύπτει την ύπαρξη ενός παράξενου, εξαιρετικά παχιού στρώματος πετρωμάτων κάτω από τον ωκεάνιο φλοιό των Βερμούδων. Ένα στρώμα που δεν μοιάζει με κανένα άλλο στον πλανήτη και που ίσως εξηγεί γιατί το αρχιπέλαγος αποτελεί γεωλογική εξαίρεση στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Ένα στρώμα που δεν «θα έπρεπε» να υπάρχει
Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Geophysical Research Letters, οι ερευνητές εντόπισαν ένα επιπλέον στρώμα πετρωμάτων πάχους περίπου 20 χιλιομέτρων κάτω από τον ωκεάνιο φλοιό των Βερμούδων. Κανονικά, κάτω από τον φλοιό αναμένεται να αρχίζει απευθείας ο μανδύας της Γης. Στην περίπτωση αυτή όμως, η γεωλογική «συνταγή» φαίνεται να έχει αλλάξει.
«Στις Βερμούδες υπάρχει αυτό το επιπλέον στρώμα, τοποθετημένο κάτω από τον φλοιό, μέσα στην τεκτονική πλάκα πάνω στην οποία βρίσκεται το αρχιπέλαγος», εξηγεί ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Γουίλιαμ Φρέιζερ, σεισμολόγος στο Carnegie Science στην Ουάσιγκτον. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι τόσο μεγάλο πάχος δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ ξανά σε αντίστοιχο γεωλογικό περιβάλλον.
Το ύψωμα των Βερμούδων και το παράδοξό του
Οι Βερμούδες δεν βρίσκονται απλώς στη μέση του Ατλαντικού. Το αρχιπέλαγος «κάθεται» πάνω σε ένα ωκεάνιο ύψωμα, μια περιοχή όπου ο ωκεάνιος φλοιός είναι σημαντικά ανυψωμένος σε σχέση με τις γύρω περιοχές. Το παράδοξο είναι ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ενεργής ηφαιστειακής δραστηριότητας που να δικαιολογούν αυτή την ανύψωση.
Η τελευταία γνωστή ηφαιστειακή έκρηξη στις Βερμούδες χρονολογείται πριν από περίπου 31 εκατομμύρια χρόνια. Σε άλλα μέρη του κόσμου, όταν σταματά η ηφαιστειακή δράση, το έδαφος σταδιακά υποχωρεί. Στις Βερμούδες όμως, το ύψωμα παραμένει.
«Αυτό είναι το πραγματικό μυστήριο», σημειώνει ο Φρέιζερ. Γιατί ο ωκεάνιος πυθμένας δεν έχει “καθίσει” εδώ και δεκάδες εκατομμύρια χρόνια;
Σεισμικά κύματα που «φωτογραφίζουν» το υπέδαφος
Για να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα, ο Φρέιζερ και ο συν-συγγραφέας της μελέτης, Τζέφρι Παρκ από το Πανεπιστήμιο Γέιλ, χρησιμοποίησαν δεδομένα από έναν σεισμολογικό σταθμό στις Βερμούδες. Ο σταθμός κατέγραφε σεισμούς από όλο τον κόσμο, επιτρέποντας στους επιστήμονες να μελετήσουν πώς τα σεισμικά κύματα ταξιδεύουν μέσα στη Γη.
Όταν τα κύματα αλλάζουν απότομα ταχύτητα, αυτό υποδηλώνει αλλαγές στη σύσταση ή την πυκνότητα των πετρωμάτων. Με αυτόν τον τρόπο, οι ερευνητές δημιούργησαν μια «ακτινογραφία» του υπεδάφους έως βάθος περίπου 50 χιλιομέτρων. Εκεί αποκαλύφθηκε το ασυνήθιστα παχύ στρώμα, το οποίο είναι λιγότερο πυκνό από τα γύρω πετρώματα.
Μια «σχεδία» που κρατά ψηλά τον ωκεάνιο πυθμένα
Το επικρατέστερο σενάριο είναι ότι το στρώμα αυτό σχηματίστηκε κατά την τελευταία φάση έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας. Υλικό από τον μανδύα φαίνεται πως διοχετεύτηκε μέσα στον φλοιό και πάγωσε εκεί, δημιουργώντας κάτι σαν μια γεωλογική «σχεδία».
Αυτή η σχεδία, σύμφωνα με τους ερευνητές, θα μπορούσε να ανυψώνει τον ωκεάνιο πυθμένα κατά περίπου 500 μέτρα, εξηγώντας γιατί το ύψωμα των Βερμούδων παραμένει μέχρι σήμερα.
Το αποτύπωμα της Παγγαίας
Η γεωλόγος Σάρα Μάτζα από το Smith College, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη, προσθέτει ένα ακόμη κομμάτι στο παζλ. Η δική της έρευνα δείχνει ότι οι λάβες των Βερμούδων έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε πυρίτιο, ένδειξη ότι προέρχονται από πετρώματα πλούσια σε άνθρακα, βαθιά μέσα στον μανδύα.
Αυτός ο άνθρακας, σύμφωνα με αναλύσεις ισοτόπων ψευδαργύρου, πιθανότατα εγκλωβίστηκε στον μανδύα όταν σχηματίστηκε η υπερήπειρος Παγγαία, πριν από 900 έως 300 εκατομμύρια χρόνια. «Το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε μια περιοχή που κάποτε ήταν η καρδιά της Παγγαίας ίσως εξηγεί γιατί οι Βερμούδες είναι τόσο μοναδικές», σημειώνει η Μάτζα.
Από τον μύθο στην επιστημονική κατανόηση
Ο Γουίλιαμ Φρέιζερ σκοπεύει τώρα να εξετάσει και άλλα νησιά σε όλο τον κόσμο για να διαπιστώσει αν παρόμοια στρώματα υπάρχουν και αλλού. Αν όχι, οι Βερμούδες θα αποτελούν μια πραγματικά ακραία γεωλογική περίπτωση.
Ίσως τελικά, το μεγαλύτερο μυστήριο των Βερμούδων να μην αφορά χαμένες πυξίδες ή εξαφανίσεις, αλλά τις βαθιές, αργές και εντυπωσιακές διεργασίες που διαμορφώνουν τον πλανήτη μας κάτω από τα πόδια –και τα κύματα– μας.
