Πόσο συμβάλλουμε ο καθένας στην καταστροφή του πλανήτη;

Θα έρθει μια στιγμή που θα μετράμε ο καθένας πόσο διοξείδιο του άνθρακα παράγουμε και θα φορολογούμαστε για αυτό; Ο Φλωρεντίνος Μέλας, που ζει και εργάζεται στην Αγγλία με ειδίκευση στη Μηχανική Περιβάλλοντος και μεταπτυχιακές σπουδές στη διαχείριση των υδάτινων πόρων και της ενέργειας, πιστεύει πως είμαστε πολύ κοντά σε αυτή τη στιγμή. Ως σύμβουλος μάλιστα σε μια enviro-tech start-up, της Earth Rewards, μας εξηγεί πως μέσω μίας εφαρμογής ο καθένας μπορεί να υπολογίζει το προσωπικό αποτύπωμα άνθρακα, ώστε να μπορεί να το μειώσει. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Μας εισάγει ο ίδιος στο θέμα σε μια γενικότερη συζήτηση για το περιβάλλον. 

-Ας μπούμε κατευθείαν στα βαθιά: Μπορεί να σωθεί ο πλανήτης ή περάσαμε ήδη την καμπή;  

-Συμβαίνουν τόσα πολλά πράγματα ταυτόχρονα και με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι είχαμε φανταστεί πριν από 20 χρόνια. Κινούμαστε με ταχείς ρυθμούς προς την άκρη ενός γκρεμού, σε μια “κόκκινη γραμμή” πέραν της οποίας οι ανθρώπινες προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών θα είναι μάταιες. Υπάρχουν πολλά σημεία καμπής, όπως η αποψίλωση των δασών, η υπερθέρμανση των ωκεανών, το Alberto Effect και πολλά άλλα. Όταν ένα ή περισσότερα από αυτά προσπεραστούν, μπορούν να προκαλέσουν διαδικασίες που θα οδηγήσουν σε μεγάλες κλιματικές καταστροφές, μη αναστρέψιμη θέρμανση του πλανήτη, μη αναστρέψιμη απώλεια της φύσης κ.λπ. Υπάρχει ακόμα ελπίδα, αλλά πρέπει να δράσουμε γρήγορα και αποτελεσματικά. Έχουμε δει εστίαση στην αλλαγή του κλίματος, όπως η Παγκόσμια Συμφωνία για το Κλίμα, το Πρωτόκολλο του Κιότο και η Συμφωνία των Παρισίων, που είναι ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης για μείωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη κατά τουλάχιστον 2 βαθμούς. Κυβερνήσεις προσπαθούν να κινήσουν τα νήματα αλλά αυτό δεν αρκεί. Ως άτομα πρέπει να κατανοήσουμε την άμεση ανάγκη και να βοηθήσουμε στην επίτευξη των στόχων μέσω των καθημερινών μας συνηθειών.

-Ποια είναι τα σοβαρότερα προβλήματα σε ό,τι αφορά το περιβάλλον; 

-Είναι πολλά, αλλά θα επικεντρωθώ σε μερικά μόνο. Πολλά έχουν ένα κεντρικό κοινό σημείο: τη δημόσια υγεία. Η ρύπανση, η λειψυδρία και ο υπερπληθυσμός αποτελούν σαφή απειλή για τη δημόσια υγεία. Σχεδόν ένας στους τέσσερις θανάτους σχετίζονται άμεσα με τη δημόσια υγεία. Επίσης, η κλιματική αλλαγή είναι εδώ, συμβαίνει ήδη. Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες ανεβαίνουν, λιώνουν οι πάγοι, ξηρασίες, πυρκαγιές, τυφώνες είναι πλέον συνηθισμένα φαινόμενα. Μεγάλη ανησυχία προκαλεί και η διάθεση των στερεών αποβλήτων, καθώς ο μέσος άνθρωπος παράγει 2 κιλά σκουπίδια την ημέρα. Αν πολλαπλασιάσουμε αυτόν τον αριθμό με 7,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους, το αποτέλεσμα είναι τρομακτικό. Αυτά τα σκουπίδια καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή σε περιβαλλοντικούς οικοτόπους καθώς και στον ωκεανό.  

-Αν είχατε την εξουσία να εφαρμόσετε κάποια πρακτικά μέτρα, ποια θα ήταν αυτά;  

-Είμαι μεγάλος υποστηρικτής των δεδομένων (Data). Εάν κάτι δεν μπορείς να το μετρήσεις, δεν μπορείς ούτε να το βελτιώσεις. Όπως ξέρουμε, υπάρχουν συντελεστές φορολογίας οχημάτων με βάση τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2e). Δεν θα εκπλησσόμουν εάν έβλεπα φορολογικούς συντελεστές στις προσωπικές εκπομπές άνθρακα του καθενός. Μπορεί να ακούγεται περίεργο, αλλά είμαι βέβαιος ότι θα είναι κάτι φυσιολογικό στο εγγύς μέλλον. Για παράδειγμα, οι καθημερινές μας επιλογές και ο τρόπος ζωής μας, έχουν τις ανάλογες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2e). Για άλλους περισσότερες και για άλλους λιγότερες. Δεν είναι όμως βιώσιμο να ακολουθήσουμε μια προσέγγιση “ο ρυπαίνων πληρώνει”, αν δεν εισαγάγουμε πρώτα ένα πρόγραμμα παροχής κινήτρων και ανταμοιβής για τους ανθρώπους που συμβάλλουν θετικά, όπως συνέβη με την υιοθέτηση σχετικών προγραμμάτων από σκανδιναβικές κυρίως χώρες.

-Για την Κύπρο ειδικότερα τι θα προτείνατε;

-Ένα μεγάλο βήμα θα ήταν η σωστή παιδεία, κατ’ αρχήν από την οικογένεια και κατ’ επέκταση από την ίδια την κοινωνία. Μου κάνει μεγάλη εντύπωση ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο, ένα άτομο που δεν είναι περιβαλλοντικά ευσυνείδητο και αυτό φαίνεται στις πράξεις του, ασυναίσθητα “παραγκωνίζεται” από το κοινωνικό σύστημα. Για να επιτευχθεί μια τέτοια κουλτούρα χρειάστηκε προσπάθεια πολλών χρόνων από όλους τους αρμόδιους φορείς της χώρας όπως και τα σχολεία και τα ΜΜΕ. Μια τέτοια κοινωνική ασπίδα που θα προωθούσε την περιβαλλοντική συνείδηση μεταξύ των συνόλων, θα ήθελα να έβλεπα και στην Κύπρο. Επίσης, είμαι υποστηρικτής των προγραμμάτων περιβαλλοντικής επιβράβευσης από τις κυβερνήσεις, τα οποία οδηγούν προς την γρήγορη υλοποίηση των περιβαλλοντικών στόχων της χώρας, εμπλέκοντας τους ίδιους τους πολίτες. Κάτι τέτοιο, θα μπορούσε να σημαίνει, την καθοδήγηση και την παροχή κινήτρων στους πολίτες για να βελτιώσουν την καταναλωτική συμπεριφορά τους, ώστε να είναι πιο βιώσιμες προς το περιβάλλον, καθώς επίσης να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές που χρειάζονται οι πολίτες για τη διεκπεραίωση του στόχου με ένα τρόπο που να είναι εύκολος, ταχύς και προσβάσιμος. Η Σουηδία, εδώ και αρκετά χρόνια, δημιούργησε ένα σύστημα αποθεματοποίησης δοχείων και μπουκαλιών που δίνει πίσω τα χρήματα στους ανθρώπους όταν ανακυκλώνουν. Κάθε χρόνο οι Σουηδοί ανακυκλώνουν 1,8 δισεκατομμύρια φιάλες και δοχεία που διαφορετικά θα ρίχνονταν στα σκουπίδια. Το αξιόλογο είναι πως αυτό το σύστημα συντηρείται από τους ίδιους τους πολίτες κάτω από ένα win-win scenario.

-Η ατομική ευαισθητοποίηση μπορεί να παίξει, πιστεύετε, σημαντικό ρόλο ή είναι απλά μια σταγόνα στον ωκεανό;

-Πιστεύω πως όλα ξεκινούν από την ατομική ευαισθητοποίηση και την παιδεία. Ακόμα και εάν υπάρχει κινητοποίηση από παγκόσμιους οργανισμούς και κυβερνήσεις, χωρίς την απαιτούμενη κατανόηση του προβλήματος και τη συμμετοχή όλων, οι προσπάθειες δεν μπορούν να ευοδώσουν. Μια καλή αρχή είναι να δούμε πώς μπορούμε να αλλάξουμε τις συνήθειες και τις καθημερινές αγοραστικές μας επιλογές. 

-Σε κάποιες χώρες εμφανίστηκαν κινήματα με στόχο να περιορίσουν τα ταξίδια με αεροπλάνο. Στον κόσμο που ζούμε είναι εφικτό;

-Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2e) από την αεροπορική βιομηχανία, αριθμούν περισσότερο από το 2% των παγκόσμιων εκπομπών. Για να πάρετε μια γεύση, κάποιος που ταξιδεύει από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη και πίσω, παράγει περίπου τον ίδιο αριθμό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2e) με τις εκπομπές που χρειάζεται ένας μέσος Ευρωπαίος για να ζεστάνει την οικία του για ένα ολόκληρο χρόνο. Παρόλα αυτά, θεωρώ μεγάλη ευλογία το να μπορώ να ταξιδέψω από το Λονδίνο στην Κύπρο για να δω την οικογένεια και τους φίλους μου ή να ταξιδέψω σε άλλες χώρες ούτως ώστε να αναπτύξω το πνεύμα και τις εμπειρίες μου. Η αεροπορία συνδέει ανθρώπους και επιχειρήσεις και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει ανάγκη για βελτίωση τόσο από τις αεροπορικές εταιρείες όσο και από τους επιβάτες. Από τη μεριά των αερογραμμών χρειάζεται η χρησιμοποίηση αειφόρων καυσίμων (sustainable fuels) και η λήψη επιχειρησιακών μέτρων καθώς και μέτρων υποδομής για μείωση των εκπομπών. Από πλευράς καταναλωτών, μπορούμε να μειώσουμε τα ταξίδια, να επιλέγουμε πιο κοντινές αποστάσεις και απευθείας πτήσεις. Κι αυτό γιατί τα αεροπλάνα χρησιμοποιούν περισσότερα καύσιμα κατά την απογείωση και προσγείωση και επίσης υπάρχει μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα σε υψηλότερα υψόμετρα που κάνουν οι μακρινές πτήσεις. Ακόμα, αν ταξιδεύετε First ή Business Class, σημαίνει περισσότερο χώρο ανά θέση, που ισοδυναμεί με περισσότερους τόνους άνθρακα ανά επιβάτη.

-Οι Vegan έχουν δίκαιο; Περιορίζοντας την κατανάλωση κρέατος επιτυγχάνομαι κάτι σημαντικό ή πιανόμαστε από ψεύτικες ελπίδες ενώ το παιχνίδι κρίνεται αλλού; 

-Αυτή είναι μια ερώτηση που γίνεται τακτικά τελευταία. Το ένα τέταρτο των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχονται από την παραγωγή τροφίμων. Εάν κάποιος που τρώει περισσότερα από 100 γραμμάρια κρέατος την ημέρα, μείωνε την κατανάλωση σε λιγότερο από 50 γραμμάρια, οι εκπομπές που σχετίζονται με αυτή την αλλαγή θα μειωθούν κατά ένα τρίτο τουλάχιστον. Το CO2e διαφέρει για κάθε είδος κρέατος ή ζωικού προϊόντος με βάση τις εκπομπές που παράγονται στο αγρόκτημα, στο εργοστάσιο, κατά τη μεταφορά, τη συσκευασία κλπ. Ας μην γινόμαστε όμως υπερβολικοί. Υπάρχουν πολλοί τρόποι εξισορρόπησης των επιλογών του τρόπου ζωής μας. Αν κάποιος επιθυμεί να κινηθεί προς μια χορτοφαγική ή ευέλικτη διατροφή (flexitarian), σίγουρα θα μειώσει σημαντικά το προσωπικό του αποτύπωμα άνθρακα.
 

Aπειλούμαστε αν δεν διαχειριστούμε σωστά τον πλανήτη

-Πώς μπορεί να μετρήσει κάποιος το προσωπικό του αποτύπωμα στην κατανάλωση άνθρακα και κυρίως πώς μπορεί να το περιορίσει;

-Προκειμένου κάποιος να υπολογίσει και να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα, πρέπει να έχει τις σχετικές μετρήσεις. Το σύστημα Earth Rewards βασίζεται σε μια προηγμένη βάση δεδομένων ως πηγή όλων των δεδομένων σχετικά με τα αποτυπώματα άνθρακα των καθημερινών μας επιλογών. Αυτή η βάση δεδομένων είναι η καρδιά του συστήματος και είναι η μηχανή που επεξεργάζεται τα δεδομένα, κάνει τους υπολογισμούς και μας δίνει τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε. Τα δεδομένα βασίζονται στις παραμέτρους που ορίζονται στο πλαίσιο της μεθοδολογίας, ώστε να εξασφαλίζεται ομοιόμορφος υπολογισμός. Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν την πρόοδό τους, έχοντας στη διάθεσή τους πληροφορίες σχετικά με τις ενέργειές που κάνουν: απλές εξηγήσεις σχετικά με το πόσες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2e) απέτρεψαν από το να απελευθερωθούν στην ατμόσφαιρα, περνώντας το λεωφορείο στη δουλειά αντί το αυτοκίνητο. Επίσης, οι χρήστες λαμβάνουν προτάσεις στο πως να μειώσουν  περαιτέρω το προσωπικό τους αποτύπωμα μέσω ειδοποιήσεων (push notifications). 

-Δεν είναι επικίνδυνο να γίνει κάπως εμμονικό αυτό; Κάτι σαν την ορθορεξία ας πούμε; 

-Όχι, δεν θα το έλεγα αυτό. Ο σκοπός είναι η κατανόηση του προβλήματος και η μείωση του, με πραγματικούς αριθμούς και όχι με υποθέσεις. Για παράδειγμα, στο παρελθόν όταν κάποιος καταναλωτής που ήθελε να μειώσει το βάρος του, αγόραζε ένα συσκευασμένο χυμό, δεν γνώριζε πόσες θερμίδες, ζάχαρη κτλ περιείχε, κι έτσι η επίτευξη του στόχο του ήταν δύσκολη. Σήμερα, σε όλα τα προϊόντα αναγράφονται όλα τα δεδομένα, και επαγγελματίες, όπως διαιτολόγοι, μπορούν να προτείνουν προγράμματα στους πελάτες τους αλλά και οι ίδιοι οι καταναλωτές μπορούν βάσει των δεδομένων αυτών να επιτύχουν τους στόχους τους. Το ίδιο σκεπτικό μπορεί να εφαρμοστεί στο θέμα τον εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα έτσι ώστε κάθε χρήστης να επιλέγει σωστά τις καθημερινές του δραστηριότητες και αγορές.

-Πώς φαντάζεστε τη ζωή στο μέλλον; 

-Ως άτομο που ασχολείται επαγγελματικά με την τεχνολογία, το περιβάλλον και την κυκλική οικονομία, θα έλεγα χωρίς αμφιβολία ότι στο μέλλον θα υπάρξει τεράστιο άλμα προς την τεχνολογία γύρω από κάθε τομέα, συμπεριλαμβανομένου του περιβάλλοντος. Ο αέρας που αναπνέουμε, το νερό που πίνουμε, το φαγητό που τρώμε και η ενέργεια που εκμεταλλευόμαστε, απειλούνται αν όλοι δεν διαχειριστούμε σωστά τον πλανήτη. Το μέλλον της ζωής μας στη Γη βασίζεται στην ισορροπία. Έχοντας σαν βάση τα σημερινά γεγονότα γύρω από το κλίμα και τις πιο πρόσφατες έρευνες γύρω από αυτό, η ζωή στη Γη θα είναι τελείως διαφορετική στο μέλλον. Το 2050, ο πληθυσμός της γης θα ξεπεράσει τα 9 δισεκατομμύρια, οι μελέτες αναφέρουν ότι η παγκόσμια θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά μέσο όρο 4 βαθμούς Κελσίου. Η Τεχνητή Νοημοσύνη και η Μηχανική Μάθηση (Machine Learning) θα μας βοηθήσουν να είμαστε πιο αποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση σημαντικών θεμάτων εκείνης της εποχής. Ένα παράδειγμα θα ήταν η ολοκληρωτική αλλαγή στην παραγωγή τροφίμων. Η παραγωγή τροφίμων, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, θα επανεξεταστεί για να καλύψει την αυξημένη ζήτηση λόγω της αύξησης του πληθυσμού. Για παράδειγμα, η κάθετη γεωργία θα επικρατήσει: οι άνθρωποι θα καλλιεργούν τρόφιμα κάθετα σε κτίρια, ελεγχόμενα από τεχνητή νοημοσύνη. Επίσης, η κυκλική οικονομία και η καθαρή ενέργεια θα ανθήσουν ώστε κανένα είδος ύλης να μην πηγαίνει χαμένο και η ενέργεια θα παράγεται αποκλειστικά από εξελιγμένες εναλλακτικές πηγές ενέργειας όπως οι μικροκυψέλες, η συγκομιδή κραδασμών κ.λπ.

Earth Rewards

-Τι είναι το Earth Rewards® για το οποίο εργάζεστε;

-Το Earth Rewards είναι ένα νέο παγκόσμιο πρόγραμμα επιβράβευσης. Αυξάνει την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σχετικά με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον ως αποτέλεσμα των καθημερινών τους αγορών. Τα Earth Rewards πιστώνονται στους χρήστες που διατηρούν λογαριασμό μέσω εφαρμογής που μπορούν να κατεβάσουν από το App store και προστίθενται κάθε φορά που ψωνίζουν, ανάλογα με το τι ψωνίζουν. Η εφαρμογή παρέχει στον χρήστη στοιχεία για τις εκπομπές και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των αγορών του, εμφανίζοντας το αποτύπωμα (CO2e) του έναντι των Earth Rewards. Η εφαρμογή χρησιμοποιεί την  τεχνολογία blockchain για τον σωστό έλεγχο και την ακεραιότητα της καταγραφής όλων των ανταμοιβών. Οι χρήστες μπορούν να ενημερωθούν επίσης για τρόπους μείωσης των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων με απλές και αποτελεσματικές συμβουλές.