Councilor, Atlantic Council
Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην έντυπη ειδική έκδοση «2025: Έτος Προκλήσεων και Ευκαιριών», η οποία περιλαμβάνει σημαντικές επώνυμες απόψεις και κυκλοφόρησε με τον «Φιλελεύθερου» την Κυριακή 12/1. Δείτε εδώ όλα τα άρθρα σε ηλεκτρονική μορφή
Το 2024 πέρασε με πολλή κουβέντα και λίγα χειροπιαστά επιτεύγματα, γενικά αλλά και στον τομέα της ενέργειας. Το 2025 δεν αναμένεται να είναι πολύ διαφορετικό, με τα ενεργειακά να συνεχίζουν να είναι προκλητικά. Χωρίς σημαντικές αλλαγές, ο ενεργειακός τομέας θα συνεχίσει να παραμένει ένας από τους πιο προβληματικούς στην Κύπρο.
Τιμή ηλεκτρισμού
Η τιμή ηλεκτρισμού καίει τον κύπριο καταναλωτή και δυστυχώς αυτό θα συνεχίσει και το 2025. Η εισαγωγή φυσικού αερίου θα καθυστερήσει και τα έργα ΑΠΕ δεν συμβάλλουν στην μείωση της τιμής.
Με βάση την αγοραστική ισοτιμία, το 2024 η Κύπρος είχε την δεύτερη πιο ψιλή τιμή ηλεκτρισμού στην Ευρώπη. Σε ένα σημαντικό βαθμό αυτό οφείλεται στην φορολογία. Το ποσοστό ήταν λίγο κάτω από 35% της τιμής, το τέταρτο υψηλότερο στην Ευρώπη και πολύ πάνω από τον αντίστοιχο μέσο όρο, που ήταν περίπου 23%. Στην Ελλάδα χαρακτηριστικά, το ποσοστό αυτό ήταν μόνο περίπου 15%. Συμβάλλει στο δημοσιονομικό πλεόνασμα, αλλά σε βάρος του καταναλωτή.
Υπάρχουν τεράστια περιθώρια μείωσης αυτού του ποσοστού για την Κύπρο αλλά δεν αναμένω σημαντικές αλλαγές το 2025.
Ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού
Η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού έχει προγραμματιστεί να προχωρήσει σε εφαρμογή το δεύτερο εξάμηνο του 2025. Θα βασίζεται στο «μοντέλο στόχου» της ΕΕ, αλλά ο υπουργός Ενέργειας φαίνεται να έχει δεύτερες σκέψεις, πιο κατάλληλες για την μικρή αγορά της Κύπρου.
Εξετάζει οι ιδιώτες παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας να πωλούν την παραγωγή τους σε έναν κεντρικό προμηθευτή -μάλλον Προμήθεια ΑΗΚ- μέσω μιας ανταγωνιστικής διαδικασίας, κάτι που προς το παρόν απορρίπτουν.
Υπάρχουν όμως και άλλα προβλήματα που ίσως οδηγήσουν σε καθυστερήσεις πέραν του 2025, δηλαδή με καθυστέρηση περισσότερο από δέκα χρόνια μετά την απόφαση για υιοθέτηση της.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Φιλελεύθερου, ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ), εξέφρασε ανησυχίες ότι οι ιδιώτες παραγωγοί ηλεκτρισμού από ΑΠΕ δείχνουν απροθυμία να συνεργαστούν για την εμπορική λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι η έλλειψη ενδιαφέροντος αποδίδεται στην προτίμησή τους να συνεχίσουν με την υπάρχουσα αγορά για να διατηρήσουν τα υπερκέρδη τους, κάτι που θα δυσκολέψει λύση το 2025.
Υπερκέρδη από ΑΠΕ
Ο υπουργός Ενέργειας μελετά αλλαγές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας για να μειώσει τα υπερκέρδη από ΑΠΕ και τις τιμές, αποφεύγοντας όμως αναδρομική επιβολή φόρων.
Όπως θα αναμενόταν, συναντά μεγάλες αντιδράσεις από παραγωγούς ΑΠΕ που προτιμούν να συνεχίσουν με το «status-quo» και τα υπερκέρδη. Για να επιτευχθούν αλλαγές χρειάζεται η επίδειξη πολιτικής βούλησης από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Όχι μόνο πρέπει να αλλάξει το μοντέλο, αλλά πρέπει και να γίνει αναδρομική ανάκτηση υπερκερδών, μια δύσκολη επιλογή για το 2025.
Αξιοποίηση ΑΠΕ
Μια από τις λίγες επιτυχίες το 2024 ήταν το σχέδιο “Φωτοβολταικά για όλους”. Αυτό θα συνεχίσει και η ζήτηση από τα νοικοκυριά θα αυξηθεί.
Με την αποτυχία μέχρι τώρα των έργων ΑΠΕ να συμβάλουν εποικοδομητικά στο ενεργειακό μείγμα της Κύπρου, τα “Φωτοβολταικά για όλους” έχουν τεράστιες δυνατότητες να αυξήσουν τη διείσδυση των ΑΠΕ και να μειώσουν σημαντικά το κόστος ηλεκτρισμού στους καταναλωτές, ως και τις εκπομπές στην ατμόσφαιρα.
Οι τελευταίες ανακοινώσεις από το Υπουργείο Ενέργειας είναι ενθαρρυντικές και το σχέδιο είναι σε καλό δρόμο να συνεχίσει τις επιτυχίες του το 2025.
Αναμένεται επίσης ότι τα πολυσυζητημένα έργα αποθήκευσης ηλεκτρισμού με μπαταρίες και η αναβάθμιση του δικτύου θα προχωρήσουν προς υλοποίηση το 2025.
Εισαγωγή LNG
Με την ανάκτηση του FSRU Προμηθέας, η κατασκευή των αναγκαίων υποδομών στο Βασιλικό για εισαγωγή και απουγροποίηση φυσικού αερίου θα συνεχίσει. Παρόλο που είναι το πιο σημαντικό έργο όσο αφορά μείωση της τιμής ηλεκτρισμού, είναι αμφίβολο ότι το τερματικό θα ολοκληρωθεί το 2025, λόγω αναποτελεσματικών και χρονοβόρων κρατικών πρακτικών και διαδικασιών στον χειρισμό του.
Δεν είναι μόνο η έλευση του Προμηθέα. Χρειάζονται πολλά άλλα να γίνουν για να μπορέσει η μετάβαση παραγωγής ηλεκτρισμού από μαζούτ στο φυσικό αέριο να προχωρήσει ομαλά. Με τον σημερινό ρυθμό, αυτό δεν θα γίνει παρά αργότερα το 2026.
ΑΟΖ
Το σίγουρο είναι ότι η ExxonMobil θα προχωρήσει σε δύο γεωτρήσεις στα τεμάχια 5 και 10, με τα αποτελέσματα να ανακοινωθούν αργότερα το 2025. Παρόλο που οι ενδείξεις για νέες ανακαλύψεις φυσικού αερίου είναι καλές, δεν αναμένω η εταιρεία να κάνει δηλώσεις για σχεδιασμούς εκμετάλλευσης πριν το 2026.
Όσο αφορά το Αφροδίτη, και αν ακόμα η Chevron παρουσιάσει κάποια σχέδια, αναμένω ότι θα υπάρχουν καθυστερήσεις στην ανάπτυξη του κοιτάσματος. Η εταιρεία ανακοίνωσε αρχές Δεκεμβρίου σημαντικές περικοπές στο πρόγραμμα κεφαλαιουχικών δαπανών της για το 2025/2026. Σκοπεύει να επικεντρωθεί στις επιχειρήσεις της στην Αμερική και τον Κόλπο του Μεξικού, δίνοντας προτεραιότητα στην μεγιστοποίηση των κερδών της.
Καθυστερήσεις ίσως υπάρξουν και στην ανάπτυξη του κοιτάσματος Κρόνος από την Eni και εξαγωγή στην Αίγυπτο. Η χώρα βρίσκεται σε μια παρατεταμένη οικονομική κρίση και δεν μπορεί να διατηρήσει σταθερές πληρωμές προς τις διεθνείς εταιρείες φυσικού αερίου. Σαν αποτέλεσμα, έχουν επιβραδύνει τις επενδύσεις σε νέα έργα. Κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν επισπεύδουν έργα που σχετίζονται με την Αίγυπτο. Αυτά περιλαμβάνουν το Κρόνος και το Αφροδίτη.
Όπως και το 2024, το 2025 θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις όσο αφορά τα ενεργειακά. Η επιλογή μου θα ήταν να δοθεί προτεραιότητα στην ολοκλήρωση εισαγωγής φυσικού αερίου στο Βασιλικό. Έχει τη δυνατότητα να μειώσει την τιμή ηλεκτρισμού έως και 40%.
