Οι χρεώσεις των τραπεζών, ειδικά κάθε φορά που υπάρχει αλλαγή τιμολογιακής πολιτικής, είναι κάτι που ενδιαφέρει χιλιάδες πελάτες, οι οποίοι πρέπει να ξέρουν τι πληρώνουν και για ποια υπηρεσία. Την εβδομάδα που πέρασε άνοιξε πάλι η συζήτηση σε πολιτικό, θεσμικό και συνδικαλιστικό επίπεδο για τις χρεώσεις των τραπεζών που θα ισχύσουν νωρίς το 2022 και με τη σειρά τους, μέσω ανακοινώσεων, Κεντρική Τράπεζα και Υπουργείο Οικονομικών ξεκαθαρίζουν τη στάση τους. 

Ο «Φ» συγκέντρωσε διάφορες πληροφορίες, τόσο από την ιστοσελίδα της Κομισιόν, όσο και της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών (European Banking Authority) για τα βασικά δεδομένα που πρέπει να γνωρίζουν οι πελάτες για τις χρεώσεις στις οποίες υποβάλλονται. Στην Κύπρο ισχύει και το διάταγμα του 2020 «περί καθορισμού των εύλογων τελών για τους λογαριασμούς πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά», με το οποίο καλύπτονται και οι ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

Το κεντρικό σημείο αναφοράς είναι ότι οι πελάτες των τραπεζών θα πρέπει να δηλώσουν στην τράπεζά τους ποιος θα είναι ο λογαριασμός βασικών υπηρεσιών (ταμιευτήριο, τρεχούμενος) που θα χρησιμοποιούν και με τον οποίο θα είναι συνδεδεμένοι με κάρτα ή κάρτες. Μπορεί ένας καταναλωτής να έχει λογαριασμό που περιλαμβάνει βασικές υπηρεσίες και σε δεύτερη τράπεζα. Ο πελάτης ρωτάται συνήθως από την τράπεζά του αν έχει και άλλο λογαριασμό βασικών υπηρεσιών σε άλλο πιστωτικό ίδρυμα.

Πληροφορίες για τα τέλη

Προτού ανοίξει λογαριασμό ο πελάτης, η τράπεζα οφείλει να του δώσει ένα έγγραφο όπου απαριθμούνται οι σημαντικότερες υπηρεσίες που παρέχονται σε σχέση με τον λογαριασμό, καθώς και όλα τα σχετικά τέλη που ενδεχομένως θα τον επιβαρύνουν. Πρόκειται για το ονομαζόμενο «δελτίο πληροφόρησης περί τελών». Μπορεί αυτό το δελτίο να χρησιμοποιηθεί για να συγκριθεί το κόστος των λογαριασμών σε διάφορες τράπεζες. Η τράπεζα οφείλει επίσης να παρέχει, τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, δήλωση όπου επεξηγούνται τα τέλη που χρεώνονται στον τραπεζικό λογαριασμό και οι ενδεχόμενες διαφοροποιήσεις. Αυτή η «δήλωση τελών» πρέπει επίσης να περιέχει πληροφορίες για τα επιτόκια που ισχύουν για τον λογαριασμό του πελάτη.

Κατανοητά τέλη

Ένα από τα μεγάλα θέματα που απασχολούν τους πελάτες τραπεζών δεν είναι μόνο η ύπαρξη αυξήσεων στις χρεώσεις σε κάποιες περιόδους, αλλά αν οι χρεώσεις είναι κατανοητές. Υπάρχει ευρωπαϊκή οδηγία που έρχεται να καλύψει ζητήματα όπως είναι η συγκρισιμότητα τελών που συνδέονται με λογαριασμούς πληρωμών, την αλλαγή λογαριασμού πληρωμών και την πρόσβαση σε λογαριασμούς πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά.

«Είναι καθοριστικής σημασίας για τους καταναλωτές να είναι σε θέση να κατανοούν τα τέλη, ώστε να μπορούν να συγκρίνουν προσφορές από διαφορετικούς παρόχους υπηρεσιών πληρωμών και να αποφασίζουν με πλήρη επίγνωση ποιοι λογαριασμοί πληρωμών προσαρμόζονται καλύτερα στις ανάγκες τους. Δεν μπορεί να υπάρξει σύγκριση των τελών όταν οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών χρησιμοποιούν διαφορετική ορολογία για τις ίδιες υπηρεσίες και παρέχουν πληροφόρηση σε διαφορετική μορφή. Η τυποποιημένη ορολογία, σε συνδυασμό με τη στοχευμένη πληροφόρηση περί τελών σε συνεκτική μορφή, η οποία να καλύπτει τις πλέον αντιπροσωπευτικές υπηρεσίες που συνδέονται με λογαριασμούς πληρωμών, μπορεί να βοηθήσει τους καταναλωτές να κατανοούν και να συγκρίνουν τα τέλη», αναφέρει η οδηγία.

Ξεκάθαρα όλα για τους καταναλωτές

Η οδηγία σημειώνει συγκεκριμένα ότι, για να διευκολυνθούν οι καταναλωτές να συγκρίνουν τα τέλη των λογαριασμών πληρωμών σε ολόκληρη την εσωτερική αγορά, οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών θα πρέπει να παρέχουν στους καταναλωτές ένα δελτίο πληροφόρησης και  θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι τυποποιημένοι όροι και ορισμοί που έχουν καθιερωθεί σε ενωσιακό επίπεδο. Αυτό συμβάλλει επίσης στη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών που ανταγωνίζονται στην αγορά.

Το δελτίο πληροφόρησης περί τελών δεν θα πρέπει να περιέχει άλλα τέλη. Όταν ένας πάροχος υπηρεσιών πληρωμών δεν προσφέρει υπηρεσία που εμφανίζεται στον κατάλογο των πλέον αντιπροσωπευτικών υπηρεσιών που συνδέονται με λογαριασμό πληρωμών, θα πρέπει να το αναφέρει, για παράδειγμα, με τον χαρακτηρισμό της υπηρεσίας ως «μη προσφερόμενης» ή με την ένδειξη «δεν έχει εφαρμογή». 

Επίσης, τα κράτη μέλη, με βάση την ευρωπαϊκή οδηγία, θα πρέπει να είναι σε θέση να απαιτούν να παρέχονται, με το δελτίο πληροφόρησης περί τελών, βασικοί δείκτες, όπως συνολικός δείκτης κόστους, που συνοψίζει το συνολικό ετήσιο κόστος του λογαριασμού πληρωμών για τους καταναλωτές. Προκειμένου να βοηθηθούν οι καταναλωτές να κατανοούν τα τέλη που πρέπει να καταβάλλουν για τον λογαριασμό πληρωμών τους, θα πρέπει να τους διατίθεται ένα γλωσσάριο με σαφείς, μη τεχνικές και χωρίς αμφισημίες επεξηγήσεις, τουλάχιστον ως προς τα τέλη και τις υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στο δελτίο πληροφόρησης περί τελών. Το γλωσσάριο αναμένεται να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο, ώστε να ενθαρρύνεται η καλύτερη κατανόηση της σημασίας των τελών και να παρέχεται στους καταναλωτές η δυνατότητα να επιλέγουν από μεγαλύτερο εύρος προσφορών λογαριασμού πληρωμών.

Θα πρέπει επίσης να θεσπιστεί η υποχρέωση να απαιτείται από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών να πληροφορούν τους καταναλωτές, δωρεάν και τουλάχιστον ετησίως, αναφορικά με όλα τα τέλη που χρεώνονται στον λογαριασμό πληρωμών τους, περιλαμβανομένων, κατά περίπτωση, του επιτοκίου υπερανάληψης και του πιστωτικού επιτοκίου.

Βασικές υπηρεσίες πληρωμών

Θα πρέπει να διασφαλίζεται η πρόσβαση των καταναλωτών σε μια σειρά από βασικές υπηρεσίες πληρωμών. Οι υπηρεσίες που συνδέονται με λογαριασμούς πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη δυνατότητα κατάθεσης χρηματικών ποσών και ανάληψης μετρητών. Οι καταναλωτές θα πρέπει να είναι σε θέση να πραγματοποιούν αναγκαίες πράξεις πληρωμών, όπως είναι η είσπραξη εισοδημάτων ή επιδομάτων, η πληρωμή λογαριασμών ή φόρων και η αγορά αγαθών και υπηρεσιών, μεταξύ άλλων με άμεση χρέωση, με μεταφορά πίστωσης και με τη χρήση κάρτας πληρωμών. Οι υπηρεσίες αυτές θα πρέπει να επιτρέπουν την επιγραμμική αγορά αγαθών και υπηρεσιών και να δίνουν στους καταναλωτές την ευκαιρία να υποβάλλουν εντολές πληρωμής μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας του πιστωτικού ιδρύματος, εάν υπάρχει. 

Λιγότερα εμπόδια

Ωστόσο, η χρήση λογαριασμού πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά δεν θα πρέπει να γίνεται μόνον επιγραμμικά, διότι αυτό θα αποτελούσε εμπόδιο για τους καταναλωτές που δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι, όσον αφορά τις υπηρεσίες που συνδέονται με το άνοιγμα, την τήρηση και το κλείσιμο του λογαριασμού πληρωμών, καθώς και με την κατάθεση χρηματικών ποσών και ανάληψη μετρητών και την πραγματοποίηση πράξεων πληρωμών με κάρτες πληρωμών, εκτός από πιστωτικές κάρτες, δεν υφίστανται όρια στον αριθμό πράξεων που θα είναι διαθέσιμες στον καταναλωτή βάσει των ειδικών κανόνων τιμολόγησης που θεσπίζονται στην παρούσα οδηγία. 

Όσον αφορά την εκτέλεση των μεταφορών πιστώσεων και των άμεσων χρεώσεων, καθώς και των συναλλαγών που πραγματοποιούνται μέσω πιστωτικής κάρτας, η οποία συνδέεται με τον λογαριασμό πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να καθορίσουν ελάχιστο αριθμό πράξεων, που θα καθίστανται διαθέσιμες στον καταναλωτή βάσει των ειδικών κανόνων τιμολόγησης που καθορίζονται στην οδηγία, υπό τον όρο ότι οι υπηρεσίες τις οποίες αφορούν οι εν λόγω πράξεις προορίζονται για προσωπική χρήση του καταναλωτή. Κατά τον καθορισμό του τι θα πρέπει να θεωρείται προσωπική χρήση, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους την ισχύουσα καταναλωτική συμπεριφορά και τη συνήθη εμπορική πρακτική. Τα τέλη που χρεώνονται για τις πράξεις πέραν του ελάχιστου προβλεπόμενου αριθμού πράξεων δεν θα πρέπει ποτέ να είναι ανώτερα από εκείνα που χρεώνονται κατά τη συνήθη τιμολογιακή πολιτική του πιστωτικού ιδρύματος.

Εθνικές ιδιαιτερότητες    

Κατά τη διαδικασία προσδιορισμού των υπηρεσιών που πρέπει να παρέχονται με λογαριασμό πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά και του ελάχιστου αριθμού πράξεων που πρέπει να περιλαμβάνονται, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι εθνικές ιδιαιτερότητες. Ειδικότερα, ορισμένες υπηρεσίες ενδέχεται να θεωρούνται ουσιώδεις για την εξασφάλιση της πλήρους χρήσης ενός λογαριασμού πληρωμών σε συγκεκριμένο κράτος μέλος, λόγω της ευρείας χρήσης τους σε εθνικό επίπεδο.

Σε ορισμένα κράτη μέλη, π.χ., οι καταναλωτές χρησιμοποιούν ακόμη ευρέως τις επιταγές, ενώ αυτό το μέσο πληρωμής χρησιμοποιείται σπανιότατα σε άλλα κράτη μέλη. Επιπλέον, κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να μεριμνά ώστε τα τέλη που χρεώνουν τα πιστωτικά ιδρύματα για την παροχή αυτών των πρόσθετων υπηρεσιών, σε σχέση με λογαριασμό πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά, να είναι εύλογα.

Ειδικές ρυθμίσεις για ευάλωτους πελάτες των τραπεζών

Προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι ευάλωτοι καταναλωτές χωρίς τράπεζα να συμμετάσχουν στην αγορά των λιανικών τραπεζικών υπηρεσιών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να προβλέπουν ότι οι λογαριασμοί πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά προσφέρονται σε αυτούς τους καταναλωτές με ιδιαιτέρως ευνοϊκούς όρους, για παράδειγμα δωρεάν. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι ελεύθερα να καθορίσουν τον μηχανισμό για τον εντοπισμό των καταναλωτών εκείνων που μπορούν να επωφεληθούν από λογαριασμούς πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά με ευνοϊκότερους όρους, υπό την προϋπόθεση ότι ο μηχανισμός διασφαλίζει ότι οι ευάλωτοι καταναλωτές μπορούν να έχουν πρόσβαση σε λογαριασμό πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά. Σε κάθε περίπτωση, η εν λόγω προσέγγιση δεν θα πρέπει να θίγει το δικαίωμα όλων των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων των μη ευάλωτων, να έχουν πρόσβαση σε λογαριασμούς πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά τουλάχιστον με εύλογο τέλος.

Επιπρόσθετα, οποιεσδήποτε πρόσθετες χρεώσεις που επιβάλλονται στον καταναλωτή, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τους όρους που ορίζονται στη σύμβαση, θα πρέπει να είναι εύλογες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθορίζουν ποιο είναι το εύλογο τέλος ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν σε εθνικό επίπεδο.

Τα κράτη μέλη και τα πιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να παρέχουν στους καταναλωτές σαφείς και κατανοητές πληροφορίες όσον αφορά το δικαίωμα ανοίγματος και χρήσης λογαριασμού πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα μέτρα επικοινωνίας είναι καλά στοχευμένα και, ιδίως, ότι απευθύνονται στους καταναλωτές που δεν χρησιμοποιούν τραπεζικές υπηρεσίες, καθώς και στους ευάλωτους και στους μετακινούμενους καταναλωτές. Τα πιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να διαθέτουν ενεργά στους καταναλωτές προσβάσιμες πληροφορίες και κατάλληλη συνδρομή σχετικά με τα ειδικά χαρακτηριστικά του λογαριασμού πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά που προσφέρεται, τα σχετικά τέλη και τους όρους χρήσης τους, καθώς και τις ενέργειες στις οποίες θα πρέπει να προβούν οι καταναλωτές προκειμένου να ασκήσουν το δικαίωμα ανοίγματος λογαριασμού πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά. Ειδικότερα, οι καταναλωτές θα πρέπει να πληροφορούνται ότι δεν υποχρεούνται να αγοράσουν πρόσθετες υπηρεσίες προκειμένου να ανοίξουν λογαριασμό πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά.

Εκπαίδευση και βοήθεια ευάλωτων καταναλωτών

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν μέτρα που να στηρίζουν την εκπαίδευση των πλέον ευάλωτων καταναλωτών, παρέχοντάς τους συμβουλές και βοήθεια ως προς την υπεύθυνη διαχείριση των οικονομικών τους. Είναι επίσης αναγκαίο να παρέχονται πληροφορίες σχετικά με την καθοδήγηση που μπορούν να παράσχουν στους καταναλωτές οι οργανώσεις των καταναλωτών και οι εθνικές αρχές. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρύνουν πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται από πιστωτικά ιδρύματα για τη διευκόλυνση του συνδυασμού της παροχής λογαριασμών πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά και ανεξάρτητων υπηρεσιών χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης.