Ένα από τα καθησυχαστικά πράγματα σχετικά με τους νόμους της φυσικής είναι ότι είναι αμετάβλητοι. Δημιουργούν έναν σταθερό, προβλέψιμο φυσικό κόσμο. Οι νόμοι της οικονομίας, ωστόσο, δεν είναι πάντα τόσο αξιόπιστοι. Πάρτε για παράδειγμα τους δασμούς. Στις 2 Απριλίου ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε το πιο δρακόντειο πακέτο δασμών που έχουν δει οι ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες. Οι παγκόσμιοι ηγέτες πανικοβλήθηκαν, οι αγορές κατέρρευσαν και οικονομολόγοι όλων των αποχρώσεων βγήκαν στα ραδιοφωνικά κύματα, προειδοποιώντας ότι θα δούμε δραματικά υψηλότερες τιμές.
Οι περισσότεροι από τους δασμούς που ανακοινώθηκαν την “Ημέρα της Απελευθέρωσης” παραμένουν στον αέρα, αν και ο μέσος δασμός στα αγαθά που εισέρχονται στις ΗΠΑ έχει ξεπεράσει το 13%, σύμφωνα με το Bloomberg Economics. Αλλά μέχρι στιγμής ο αντίκτυπος ήταν δύσκολο να γίνει αντιληπτός. Τα κέρδη των εταιρειών, σε γενικές γραμμές, παρέμειναν ισχυρά, ο ενθουσιασμός στις αγορές διατηρήθηκε, ενώ οι μηνιαίες αναφορές για τον πληθωρισμό ήταν αρκετά υποτονικές. Λοιπόν… πού πήγαν οι δασμοί;
“Υπάρχουν ουσιαστικά τρία μέρη που μπορούν να καταλήξουν να επωμιστούν το κόστος των δασμών”, λέει ο οικονομολόγος Alberto Cavallo, επικεφαλής του Εργαστηρίου Τιμολόγησης στο Harvard Business School. “Μπορεί να είναι οι ξένοι εξαγωγείς, οι αμερικανικές εταιρείες που φέρνουν αυτά τα αγαθά στις ΗΠΑ ή οι Αμερικανοί καταναλωτές”.
Ξένες εταιρείες
Εδώ και καιρό η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι, ενώ οι αμερικανικές επιχειρήσεις που εισάγουν αγαθά μπορεί να είναι αυτές που πληρώνουν τον φόρο εισαγωγής, η ξένη εταιρεία στο άλλο άκρο της συναλλαγής θα πληρώσει τον λογαριασμό. Η ιδέα είναι ότι οι εξαγωγείς θα συμφωνήσουν να μειώσουν τις τιμές, προκειμένου να βοηθήσουν τις αμερικανικές εταιρείες να αντισταθμίσουν τους δασμούς. Όσο περίεργο κι αν ακούγεται αυτό, δεν είναι και τόσο παράλογη υπόθεση. Οι Αμερικανοί αγοραστές αποτελούν σχεδόν το 70% της αμερικανικής οικονομίας και το 15% της παγκόσμιας οικονομίας. Για τον Καναδά, την Κίνα, την Κολομβία, τη Γερμανία, την Ιαπωνία, το Μεξικό και πολλούς άλλους, οι ΗΠΑ είναι ο κορυφαίος αγοραστής. Η απειλή να αποκοπούν από τη μεγαλύτερη πελατειακή τους βάση, εκτός και αν μειώσουν τις τιμές, φαίνεται στο τέλος σαν μια προσφορά, που πολλές χώρες δεν θα μπορούσαν να αρνηθούν.
Προφανώς, όμως, οι περισσότερες έχουν ήδη αρνηθεί. Αν ο εξαναγκασμός αυτός λειτουργούσε, ο Δείκτης Τιμών Εισαγωγών θα υποχωρούσε. Αλλά μέχρι στιγμής ο δείκτης αυξάνεται σταδιακά. Είναι ενδιαφέρον ότι σχεδόν το ίδιο συνέβη και στον πρώτο γύρο δασμών του Τραμπ το 2017: Οι τιμές εισαγωγών παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ίδιες. Οι ξένες εταιρείες δεν πληρώνουν για τους δασμούς. Ποιος πληρώνει λοιπόν;
Αμερικανικές εταιρείες
Οι αμερικανικές επιχειρήσεις είναι αυτές που πληρώνουν τα χρήματα για να καταβληθούν οι δασμοί σε λιμάνια και αεροδρόμια σε όλη τη χώρα. Αυτό αφήνει στις εταιρείες λίγες επιλογές: Μπορούν να απορροφήσουν αυτό το κόστος και απλώς να αποδεχτούν χαμηλότερα κέρδη ή μπορούν να μας μετακυλίσουν τους δασμούς. Μέχρι στιγμής τίποτα από τα δύο δεν έχει συμβεί σε σημαντικό βαθμό. Τι συμβαίνει;
Ο Chad Bown, οικονομολόγος στο Peterson Institute for International Economics, μελετά τους δασμούς. Πιστεύει ότι βρισκόμαστε σε ένα μεταβατικό στάδιο. Ο λόγος: Πολλές εταιρείες δεν έχουν πραγματικά πληρώσει ακόμη τους δασμούς της “Ημέρας Απελευθέρωσης”, επειδή άρχισαν να κάνουν μαζικές εισαγωγές σε καθεστώς πανικού, πολύ πριν από τις 2 Απριλίου.
Ο Bown λέει ότι οι αμερικανικές επιχειρήσεις έχουν πλέον αποθέματα που μπορούν να μειώσουν. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να καθυστερήσουν την αύξηση των τιμών και τα κέρδη τους δεν θα υποστούν ζημίες. Αλλά τελικά τα αποθέματα θα εξαντληθούν και οι εταιρείες θα βρεθούν μεταξύ ενός πλήγματος στα κέρδη τους και μιας αύξησης των τιμών.
Εμείς
Κάποια στιγμή, όμως, οι εταιρείες σχεδόν σίγουρα θα μετακυλίσουν το κόστος στους πελάτες τους. Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι τιμές έχουν ήδη αρχίσει να αυξάνονται (κατά μέσο όρο 3%) ως απάντηση στους δασμούς του Τραμπ. “Αυτές οι αυξήσεις προήλθαν σε μεγάλο βαθμό από αγαθά από την Κίνα”, λέει η Paola Llama, ερευνήτρια στο Kellogg School of Management του Northwestern University. “Το βλέπουμε αυτό ιδιαίτερα σε κατηγορίες όπως τα είδη οικιακής χρήσης, τα έπιπλα και τα ηλεκτρονικά είδη”.
Αλλά οι τιμές δεν λένε πάντα όλη την ιστορία. Ο πληθωρισμός έχει την ικανότητα να μεταμορφώνεται. Οι δασμοί μπορούν να εμφανιστούν ως λιγότερες κάλτσες στη συσκευασία-πακέτο, περισσότερος αέρας στο σακουλάκι με τα πατατάκια, μια επιπλέον χρέωση για γάλα αμυγδάλου στον καφέ Americano σας, πιο αδύναμη κλωστή στα κουμπιά του πουκαμίσου σας. Ο πληθωρισμός που συρρικνώνει, ο πληθωρισμός που πλήττει την ποιότητα, κρυφές χρεώσεις, κατάργηση προσφορών: αυτοί είναι μερικοί τρόποι με τους οποίους οι εταιρείες μπορούν να μετακυλίσουν το κόστος των δασμών στους πελάτες τους.
Τα αγαθά που εξαφανίζονται
Υπάρχει ένας ακόμα τρόπος με τον οποίο οι δασμοί μπορούν να εκδηλωθούν σε μια οικονομία, αν και είναι πολύ πιο δύσκολο να τον δει κανείς. “Μερικές φορές τα αγαθά απλώς εξαφανίζονται”, λέει ο οικονομολόγος Bown. Οι δασμοί μπορούν να καταστήσουν ασύμφορη την εισαγωγή αγαθών για τις εταιρείες, οπότε συχνά απλώς σταματούν. Αυτό σημαίνει μικρότερη ποικιλία στο κατάστημα. Μετά τον πρώτο γύρο δασμών του Τραμπ το 2017 οι εισαγωγές από την Κίνα μειώθηκαν κατά περίπου 10% τα επόμενα δύο χρόνια.
Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε ποια είδη θα επηρεαστούν. Οι δασμοί 50% του Τραμπ στον χάλυβα και το αλουμίνιο θα επηρεάσουν προϊόντα σε όλη την οικονομία: παιχνίδια, ηλεκτρονικά είδη, αυτοκίνητα, οικιακά είδη, ακόμη και καρέκλες κήπου.
