Ένας μπαλαντέρ στην εξίσωση της Μέσης Ανατολής είναι η Χεζμπολάχ, η σιιτική τρομοκρατική ομάδα/πολιτικό κόμμα του Λιβάνου που υποστηρίζεται από το Ιράν. Η Χεζμπολάχ, που θεωρείται ο πιο καλά εξοπλισμένος μη κρατικός φορέας στον κόσμο, διαθέτει ένα οπλοστάσιο από περίπου 150.000 ρουκέτες, και σχεδόν όλες έχουν ως στόχο το Ισραήλ.
Από τις 7 Οκτωβρίου 2023, όταν η Χαμάς εισέβαλε στο Ισραήλ πυροδοτώντας τη σύγκρουση στη Γάζα, πολλά βλέμματα έχουν στραφεί στα σύνορα Ισραήλ-Λιβάνου. Θα μπορούσε η Χεζμπολάχ να πάρει μέρος στη περιφεριακή σύρραξη και να τη μετατρέψει σε ένα περιφερειακό πόλεμο μεγαλύτερης κλίμακας; Μέχρι τώρα, η Χεζμπολάχ έχει εντείνει μεν τις επιθέσεις της με ρουκέτες και χειροβομβίδες κατά του Ισραήλ, αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας, όπως στη Γάζα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που περιορίζουν τις εχθροπραξίες σε αυτό το επίπεδο: βασική αιτία είναι το φυσικό αέριο που βρίσκεται στα ανοιχτά της θάλασσας κατά μήκος των συνόρων Ισραήλ-Λιβάνου.
Πολιτικά και οικονομικά, ο Λίβανος βρίσκεται σε δυσμενή κατάσταση. Η υπόσταση του κράτους στηρίζεται στον έλεγχο, αν όχι στην αμοιβαία συναίνεση, τριών θρησκευτικών ομάδων: των χριστιανών, των σουνιτών μουσουλμάνων και των σιιτών μουσουλμάνων. Σύμφωνα με τον ιστορικό συμβιβασμό, αλλά όχι τον επίσημο νόμο, ο Πρόεδρος του Λιβάνου είναι πάντα χριστιανός, ο πρωθυπουργός σουνίτης μουσουλμάνος και ο Πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης σιίτης μουσουλμάνος.
Με την πάροδο των ετών, η πληθυσμιακή ισορροπία μεταξύ των τριών θρησκευτικών ομάδων έχει αλλάξει, με τους σιίτες μουσουλμάνους να αποτελούν την πλειονότητα. Στο μεταξύ, το σιιτικό Ιράν, οι κυβερνώντες του οποίου είναι αφοσιωμένοι στον στόχο τους για την καταστροφή του Ισραήλ, συνέχισε να εκπαιδεύει, να εξοπλίζει και να χρηματοδοτεί τη Χεζμπολάχ (“Κόμμα του Θεού”), η οποία αρχικά αυτοανακηρύχθηκε προστάτης της διωκόμενης σιιτικής κοινότητας και στη συνέχεια προστάτης του ίδιου του Λιβάνου έναντι του “εχθρού Ισραήλ”.
Από το 1975-1990, οι λιβανέζικες παρατάξεις διεξήγαγαν έναν βίαιο εμφύλιο πόλεμο. Εκείνη την περίοδο, μεγάλο μέρος στελεχών της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) εγκαταστάθηκε στον Λίβανο και τον χρησιμοποίησε ως βάση για να εξαπολύει τρομοκρατικές επιθέσεις κατά του Ισραήλ. Το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο το 1982 για να εκδιώξει την PLO, αλλά αφού το πέτυχε αυτό, δεν μπόρεσε να συγκροτήσει το λιβανέζικο κράτος. Αντ’ αυτού, το Ισραήλ κατέληξε σε ένα τέλμα στο οποίο διατηρούσε την κατοχή της συνοριακής περιοχής στο Νότιο Λίβανο, αλλά δεχόταν επανειλημμένες επιθέσεις, συχνά από τη Χεζμπολάχ. Όταν το Ισραήλ αποσύρθηκε πλήρως από τον Λίβανο το 2000, η Χεζμπολάχ διεκδίκησε τα εύσημα ότι αυτή το έδιωξε.
Έκτοτε, οι λιβανέζικες παρατάξεις σπάνια κατάφεραν να σχηματίσουν μια αποτελεσματική κυβέρνηση. Η Χεζμπολάχ έχει υπονομεύσει αρκετές φορές τις προσπάθειες αυτές, αρνούμενη να αποδεχτεί οποιοδήποτε κυβερνητικό σχήμα περιορίζει τη δύναμή της. Σήμερα, η Χεζμπολάχ είναι καλύτερα εξοπλισμένη από τον ίδιο τον λιβανέζικο στρατό, είναι “κράτος εν κράτει”. Από το 2022, η κυβέρνηση του Λιβάνου δεν είναι επί της ουσίας λειτουργική.
Ο παραλογισμός κορυφώθηκε τον Μάρτιο του 2023, όταν η θερινή ώρα στον Λίβανο συνέπεσε με τη νηστεία του Ραμαζανιού, όπου οι μουσουλμάνοι δεν επιτρέπεται να τρώνε ή να πίνουν από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου. Μη θέλοντας να ταλαιπωρήσουν περαιτέρω τους πιστούς τους, οι μουσουλμανικές οργανώσεις ζήτησαν να καθυστερήσει η μετάβαση στη θερινή ώρα μέχρι να τελειώσει το Ραμαζάνι. Την τελευταία στιγμή, ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Νατζίμπ Μικάτι ανακοίνωσε ότι ο Λίβανος θα καθυστερήσει την εφαρμογή της θερινής ώρας. Αυτό εξόργισε τη χριστιανική κοινότητα. Το αποτέλεσμα ήταν η μαζική σύγχυση σχετικά με το… τι ώρα ήταν, καθώς οι μη κυβερνητικοί φορείς αρνήθηκαν να αναβάλουν την αλλαγή της ώρας. Παράδοξο θέαμα το ρολόι δύο όψεων στο Διεθνές Αεροδρόμιο της Βηρυτού, που κάθε όψη του έδειχνε διαφορετική ώρα. Τελικά, ο Μικάτι υποχώρησε και ο Λίβανος πέρασε στη θερινή ώρα.
Αυτό το ίδιο είδος κυβερνητικής ανικανότητας και πολιτικού κατακερματισμού έχει οδηγήσει την οικονομία του Λιβάνου σε αδιέξοδο. Από το 2019, το ΑΕΠ του Λιβάνου έχει καταρρεύσει κατά 50%. Πάνω από το 80% του πληθυσμού ζει πλέον κάτω από το όριο της φτώχειας. Χωρίς λειτουργική κυβέρνηση, με έναν πληθυσμό διαιρεμένο ανά εθνικότητα και με έναν στρατό που υπολείπεται σε ισχύ έναντι μιας παράνομης δύναμης εντός συνόρων, η εύρεση των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου ήρθε ως “μάννα εξ ουρανού” για τον Λίβανο. Η ευκαιρία ήταν τέτοια που οι λιβανέζικες παρατάξεις ήρθαν σε συνεννόηση στα τέλη του 2022 και υπέγραψαν συμφωνία με το Ισραήλ για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων και τη δυνατότητα υπεράκτιας ανάπτυξης. Ο Λίβανος ανακοίνωσε ότι η γαλλική εταιρεία Total θα ξεκινούσε σύντομα την ανάπτυξη του έργου.
Όλα αυτά κινδυνεύουν τώρα, όντας δέσμια του πολέμου στη Γάζα. Το Τελ Αβίβ γνωστοποίησε στη Βηρυτό ότι, αν η Χεζμπολάχ δεν σταματήσει να επιτίθεται στο Ισραήλ και δεν υποχωρήσει βόρεια του ποταμού Λιτάνι, όπως απαιτεί η απόφαση 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, θα καταγγείλει τις συμφωνίες του 2022. Αυτό θα μπορούσε να τερματίσει κάθε πιθανότητα ανάπτυξης φυσικού αερίου για τον Λίβανο στο μέλλον, γεγονός που θα αποτελούσε πλήγμα για τη χώρα.
Ο πληθυσμός του Λιβάνου είναι διχασμένος και φοβάται το ενδεχόμενο πολέμου με το Ισραήλ. Δεν υπάρχει κάποιο κυρίαρχο διακύβευμα που θα μπορούσε να αποτελέσει αιτία πολέμου, εκτός από το ότι η Χεζμπολάχ συχνά φαίνεται να ενεργεί ως βραχίονας του Ιράν. Πολλοί στη σουνιτική και χριστιανική κοινότητα δεν θέλουν να θυσιάζονται οι ζωές τους για τις ανάγκες της σιιτικής οργάνωσης που δεν εκπροσωπεί καν όλους τους σιίτες του Λιβάνου. Έχουν διαμηνύσει στη Χεζμπολάχ ότι θα υπάρχει μικρή υποστήριξη σε έναν πόλεμο με το Ισραήλ αυτή τη στιγμή, αν τυχόν ξεσπάσει… Θα πείσουν τη Χεζμπολάχ να αναστείλει τις εχθροπραξίες με το Ισραήλ και να εφαρμόσει το ψήφισμα 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ; Δεν γνωρίζουμε, αλλά αν ναι, το γεγονός ότι το φυσικό αέριο έχει εντοπιστεί στη Μεσόγειο σίγουρα θα είναι ένας λόγος γι’ αυτήν τη στάση. Αν συμβεί αυτό, θα μιλάμε για μια από εκείνες τις ασυνήθιστες περιπτώσεις, όπου οι χώρες δεν πολεμούν διεκδικώντας έναν φυσικό πόρο, αντιθέτως διατηρούν τη μεταξύ τους ειρήνη εξαιτίας του. Ας ελπίσουμε ότι αυτό θα συμβεί.
Απόδοση – επιμέλεια: Μιχάλης Παπαντωνόπουλος
