Τριάμισι χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή και πάνω από μια δεκαετία μετά την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας και των ανατολικών εδαφών της, η Ουκρανία συνεχίζει να υπερασπίζεται την κυριαρχία της υπό συνθήκες στρατιωτικά, πολιτικά και οικονομικά εξαντλητικές. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έλλειψη ενότητας στις τάξεις των συμμάχων της Ουκρανίας -ή και στο εσωτερικό της χώρας- όσον αφορά το τι θα σημαίνει πραγματικά τέλος του πολέμου.
Στα μέσα Σεπτεμβρίου συναντήθηκε στο Κίεβο μια πολυπολιτισμική ομάδα ηγετών, στρατιωτικών αξιωματούχων και υπεύθυνων χάραξης πολιτικής για την 21η ετήσια Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής της Γιάλτας (YES), που διοργανώθηκε από το Ίδρυμα “Victor Pinchuk”. Η Σύνοδος, που πήρε το όνομά της από την αρχική της τοποθεσία, μεταφέρθηκε στο Κίεβο μετά την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014. Κάθε χρόνο από την έναρξη του πολέμου, η Σύνοδος, στην οποία παρευρέθηκε αυτοπροσώπως ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αποτυπώνει το κυρίαρχο κλίμα τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εγχώριο επίπεδο για τον πόλεμο. Το συμπέρασμα της φετινής Συνόδου ήταν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να διαρκέσει χρόνια, καθώς δεν υπάρχει κοινή οπτική για το πώς μπορεί να τερματιστεί.
Ουκρανία: Όχι παραχώρηση εδαφών ως αντάλλαγμα για την ειρήνη
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ήταν σαφής στο μήνυμά του: “Είναι αδιανόητο να παραχωρήσουμε στον Πούτιν οποιοδήποτε τμήμα του ουκρανικού εδάφους για να σταματήσει τον πόλεμο”, είπε στη Σύνοδο Κορυφής. “Κάτι τέτοιο δεν είναι λύση, είναι ανάπαυλα… όπως συνέβη μετά το 2008 στη Γεωργία, όπως συνέβη μετά το 2014 στην Κριμαία και στο Ντόνετσκ”. Το μήνυμά του έχει απήχηση στους Ουκρανούς πολίτες, που πιστεύουν ότι η κατευναστική πολιτική απέναντι στη Ρωσία δεν θα φέρει ποτέ την ειρήνη.
Ο Ζελένσκι τόνισε ότι ο ουσιαστικός τερματισμός του πολέμου ενέχει τη δικαιοσύνη: “Η Ρωσία πρέπει να λογοδοτήσει για ό,τι έκανε στην Ουκρανία, στους Ουκρανούς, στον λαό μας”. Τα συστηματικά εγκλήματα πολέμου, τα βασανιστήρια, οι βιασμοί, οι απαγωγές παιδιών και οι κακοποιήσεις που διαπράχθηκαν από τη Ρωσία στην Ουκρανία δεν μπορούν να μείνουν ατιμώρητα”.
Ο Αντρέι Γέρμακ, επικεφαλής του προεδρικού γραφείου της Ουκρανίας, επανέλαβε ότι η λογοδοσία δεν είναι διαπραγματεύσιμη. “Υπάρχουν προτάσεις να επιστραφούν στη Ρωσία τα δεσμευμένα περιουσιακά της στοιχεία σε περίπτωση κατάπαυσης του πυρός. Η απάντησή μας είναι: “Όχι, αυτό δεν θα είναι το τίμημα για την κατάπαυση του πυρός”.
Πέρα από τις γεωπολιτικές εκτιμήσεις, οι Ουκρανοί βετεράνοι και αιχμάλωτοι πολέμου υπενθύμισαν στο κοινό τα διακυβεύματα και τα δεινά του πολέμου για τον άνθρωπο. Ο Γιούλιαν Πιλιπέι, πεζοναύτης και πρώην αιχμάλωτος πολέμου, διηγήθηκε τους βάναυσους ξυλοδαρμούς που υπέστη από τους Ρώσους κατά την αιχμαλωσία του. Οι μαρτυρίες των μαχητών και των αμάχων που βασανίστηκαν από τις ρωσικές δυνάμεις κάνουν το ενδεχόμενο να ξεφύγει η Μόσχα χωρίς λογοδοσία να μοιάζει με έγκλημα από μόνο του.
Το μήνυμα των ΗΠΑ: Κοντά στο τέλος… Αλλά πώς;
Ο Ντόναλντ Τραμπ, στην ομιλία του μέσω βίντεο στη Σύνοδο Κορυφής YES, είπε: “Πιστεύω ότι αυτός ο πόλεμος δεν θα τελειώσει στο πεδίο της μάχης, αλλά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων”. Ο Κιθ Κέλογκ, ειδικός απεσταλμένος του Αμερικανού προέδρου για την Ουκρανία και σύμβουλος του Τραμπ, εμφανίστηκε αισιόδοξος. “Είμαστε εξαιρετικά κοντά στο τέλος. Τα τελευταία δέκα μέτρα είναι το πιο δύσκολο μέρος της μάχης”, είπε, παρατηρώντας πως ενώ οι κυρώσεις είναι ισχυρές, η επιβολή τους είναι ανεπαρκής: “Σε επίπεδο επιβολής τους είμαστε στο 3”.
Ο Κέλογκ υπερθεμάτισε για τον ρόλο της διπλωματίας, υπενθυμίζοντας τη Σύνοδο Κορυφής της Αλάσκας και την άμεση εμπλοκή του προέδρου Τραμπ: “Τουλάχιστον τον έφερε [τον Πούτιν] στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και συζήτησε το θέμα. Άνοιξε την πόρτα και εδραίωσε ένα επίπεδο διαλόγου”.
Ευρωπαίοι: Πίεση αλλά όχι ενότητα
Η Σύνοδος Κορυφής YES πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά την παραβίαση του εναερίου χώρου του ΝΑΤΟ από τη Ρωσία στις 10 Σεπτεμβρίου, όταν έστειλε 19 drones στην ανατολική Πολωνία, τρία από εκ των οποίων ήταν οπλισμένα και καταρρίφθηκαν από μαχητικά του ΝΑΤΟ. Το Κρεμλίνο έστειλε επίσης drones στον εναέριο χώρο της Ρουμανίας και, λίγες μέρες αργότερα, ξανά στο πολωνικό έδαφος, ενώ αναφέρθηκαν επιπλέον εισβολές κοντά στα σύνορα της Σλοβακίας και της Βαλτικής. Ποια άλλη κόκκινη γραμμή πρέπει να ξεπεράσει η Ρωσία; Πολλοί ομιλητές έθεσαν αυτό το ερώτημα κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης.
Ο Πρόεδρος της Φινλανδίας Αλεξάντερ Στουμπ προειδοποίησε ότι “το μόνο πράγμα που καταλαβαίνει η Ρωσία είναι η δύναμη, και αυτό πρέπει να της δείξουμε”.
Η Υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Ιβέτ Κούπερ αναφέρθηκε στην ετοιμότητα του ΝΑΤΟ και δήλωσε ότι οι εισβολές στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. “Υποστηρίζουμε τις πολωνικές αρχές και τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ στην κατάρριψη [εχθρικών ρωσικών στόχων]. Χρειαζόμαστε μια ισχυρή απάντηση, αλλιώς ο Πούτιν θα συνεχίσει να παρεμβαίνει στη σταθερότητα και την ασφάλεια άλλων κρατών”.
Στο μεταξύ, το μήνυμα από το Παρίσι τόνισε τη σημασία της χάραξης μακροπρόθεσμης στρατηγικής. Ο Ξαβιέ Σατέλ, σύμβουλος στρατηγικών θεμάτων του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, ζήτησε ένα μακροπρόθεσμο πλαίσιο: “Χρειαζόμαστε ισχυρές εγγυήσεις ασφάλειας [για την Ουκρανία]… ένα μελλοντικό μοντέλο δυνάμεων, εξοπλισμένο, χρηματοδοτούμενο και υποστηριζόμενο από όλους μας… για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα επαναληφθεί η σύγκρουσης.
Χωρίς σαφή διέξοδο
Αν υπάρχει ένα σημείο όπου οι σύμμαχοι της Ουκρανίας συμφωνούν, αυτό είναι ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα. Αλλά τι ακριβώς και με ποιον στόχο, παραμένει θολό.
“Η Ρωσία απαιτεί παράλογες υποχωρήσεις για να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός”, τόνισε ο Σατέλ. “Όχι μόνο είναι παράνομα και ανήθικα όσα ζητά η Μόσχα, αλλά γνωρίζουμε ότι έχει ιστορικό μη τήρησης των υποσχέσεών της”.
Ο Ράντοσλαβ Σικόρσκι, υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, συνόψισε τα διακυβεύματα όταν ρωσικά drones παραβίασαν τον πολωνικό εναέριο χώρο: “Δεν πιστεύουμε ότι έγιναν 20 λάθη ταυτόχρονα. Η αναχαίτιση πραγματοποιήθηκε από πιλότους των συμμάχων και κανένα drone δεν έφτασε στον στόχο του”.
Για την Ουκρανία, ο αγώνας συνεχίζεται χωρίς συμβιβασμούς. Για τους συμμάχους της, η πορεία προς τα εμπρός δεν είναι ξεκάθαρη, και η πίεση για λύση εντείνεται. Χωρίς να αποκλείεται η έκπληξη, Ουκρανία και σύμμαχοι έχουν αποδεχθεί την πιθανότητα αυτός ο πόλεμος να συνεχιστεί για χρόνια, για περισσότερα χρόνια από όσα φαντάζεται κανείς.
