Την λειτουργία εγγυοδοτικού συστήματος για τις μίας χρήσης συσκευασίες ποτών, για τις οποίες καταβάλλεται χρηματικό αντίτιμο από τον αγοραστή και θα επιστρέφεται με την επιστροφή της συσκευασίας για ανακύκλωση, προωθεί η κυβέρνηση μέσω κανονισμών.

Το Τμήμα Περιβάλλοντος έχει ετοιμάσει τους σχετικούς κανονισμούς που καθορίζουν τις λεπτομερείς διατάξεις για τη λειτουργία του συστήματος, τις υποχρεώσεις των παραγωγών και εισαγωγέων, των διακινητών που διαθέτουν τα προϊόντα αυτά στην αγορά και των υπηρεσιών εστίασης και το πλαίσιο για την καταβολή και επιστροφή του τέλους εγγυοδοσίας και τη δημιουργία σημείων επιστροφής των συσκευασιών.

Ουσιαστικά θα υπάρχει η επιβάρυνση στην τιμή των συσκευασιών με την αγορά από τους πολίτες και θα επιστρέφεται αυτή η έξτρα χρέωση από τις μηχανές με την επιστροφή τους στα σημεία που θα διαθέτουν το σύστημα επιστροφής εγγυοδοσίας (Deposit Returning System – DRS).
Πρόκειται για ένα σύστημα επιστροφής εγγύησης στον καταναλωτή για τις πλαστικές φιάλες, τις συσκευασίες αλουμινίου και τις γυάλινες φιάλες.

Οι πολίτες που θα επιστρέφουν στα σημεία πώλησης τις συσκευασίες μίας χρήσης που εμπίπτουν στο σύστημα, θα παίρνουν πίσω τα επιπλέον χρήματα σε κουπόνι, ως ανταμοιβή για τη συμμετοχή τους στην ανακύκλωση. Με βάση τους κανονισμούς το τέλος εγγυοδοσίας για συσκευασίες χωρητικότητας μέχρι και 3 λίτρων, εξαιρουμένου των συσκευασιών νερού κατασκευασμένες από πλαστικό PET χωρητικότητας μέχρι 0,5 λίτρων είναι 10 σεντ, ενώ για τις συσκευασίες νερού μέχρι 0,5 λίτρων το τέλος είναι 5 σεντ.

Επομένως, μια 8άδα αναψυκτικών που κοστίζει σήμερα €4,00, με την εφαρμογή του συστήματος θα κοστίζει €4,80, ενώ το ένα αναψυκτικό από 80 σεντ θα πωλείται στα 90 σεντ.
Επίσης, το μπουκαλάκι νερό που κοστίζει σήμερα 50 σεντ, θα αυξηθεί κατά 5 σεντ, δηλαδή θα πωλείται στα 55 σεντ συνολικά. Αντίθετα, η 12άδα που σήμερα κοστίζει στα €3,00, θα φθάσει μετά την αύξηση των 5 σεντ ανά φιάλη στα €3,60.

Η ποιότητα των υλικών που θα συλλέγονται θα είναι άριστη, στα πρότυπα της κυκλικής οικονομίας με στόχο την επαναχρησιμοποίηση τους. Σε πρώτη φάση στο σύστημα συμμετέχουν οι πιο κάτω κατηγορίες προϊόντων: Μπύρες, αναψυκτικά, ενεργειακά ποτά, έτοιμα προς κατανάλωση ποτά, νερά, τόνικ, μηλίτης, παγωμένο τσάι. Σε μεταγενέστερο στάδιο θα προστεθούν το γάλα, οι χυμοί, ο καφές, τα κρασιά και τα οινοπνευματώδη ποτά.

Το Τμήμα Περιβάλλοντος έχει ετοιμάσει το κυπριακό σύστημα εγγυοδοσίας, το οποίο έχει σχεδιαστεί με βάση το επιτυχημένο μοντέλο λειτουργίας των υφιστάμενων ευρωπαϊκών συστημάτων εγγυοδοσίας που ήδη λειτουργούν σε 13 χώρες της ΕΕ. Θα είναι ένα εθνικό υποχρεωτικό σύστημα επιστροφής συσκευασιών το οποίο θα στηρίζουν ενεργά, όλες οι εταιρείες που αποτελούν την αλυσίδα παραγωγής, διανομής και πώλησης ποτών.

Ωστόσο, έχουν προκύψει αντιδράσεις στο λιανικό εμπόριο με επιχειρήσεις να υποστηρίζουν ότι θα αυξηθεί το κόστος τους, ενώ επικαλούνται και έλλειψη χώρου για τοποθέτηση των μηχανών. Βέβαια, υπάρχουν και επιχειρήσεις που επιζητούν να προχωρήσει άμεσα το συγκεκριμένο σύστημα και έχουν επιδείξει προθυμία να το κάνουν από μόνες τους.

Το Τμήμα Περιβάλλοντος βλέποντας τις αντιδράσεις αποφάσισε να προχωρήσει σε σεμινάριο όλων των εμπλεκόμενων φορέων στις 12/6/2023, όπου θα κληθούν λειτουργοί άλλων χωρών να παρουσιάσουν τη δική τους εμπειρία. Στόχος είναι ο καταμερισμός ευθυνών, και να συμβάλουν όλοι οι εμπλεκόμενοι προς αυτή την κατεύθυνση για παραγωγή καθαρών υλικών. Σε 13 κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκονται σε λειτουργία συστήματα εγγυοδοσίας, σε άλλα 9 έχει ψηφιστεί σχετικό νομοθετικό πλαίσιο και σε 8 βρίσκονται υπό συζήτηση.

Όλα τα ευρωπαϊκά συστήματα λειτουργούν ως μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί με εξαίρεση Γερμανία και Ολλανδία. Σε όλα τα ευρωπαϊκά συστήματα με εξαίρεση τη Γερμανία, το μη επιστρεφόμενο τέλος παραμένει στο σύστημα. Όλα τα ευρωπαϊκά συστήματα ανήκουν στην βιομηχανία ή/και τους διακινητές κατά προτίμηση μέσω συνδέσμων, ενώ όλα τα συστήματα είναι υποχρεωτικά και νομοθετημένα με εξαίρεση τη Νορβηγία.

Η ευρωπαϊκή οδηγία του 2019 αναφέρεται στα πλαστικά μίας χρήσης που βρίσκονται διάσπαρτα στις παραλίες και τις θάλασσες στην Ευρώπη. Προνοεί υποχρεωτική ξεχωριστή συλλογή των πλαστικών μπουκαλιών: 77% μέχρι το 2025 και 90% μέχρι το 2029. Επίσης, υπάρχει πρόνοια για υποχρεωτική χρήση ανακυκλωμένου πλαστικού στις συσκευασίες: 25% μέχρι το 2025 (PET), 30% μέχρι το 2030 (όλα τα μπουκάλια). Η οδηγία προνοεί δεμένα καπάκια μέχρι το 2024. Πρόκειται για την ίδια οδηγία που οδήγησε στην απαγόρευση για τα πλαστικά καλαμάκια το 2021.

Μηχανές σε μεγάλες υπεραγορές

Στον αναθεωρημένο ευρωπαϊκό κανονισμό περί Συσκευασιών και Απόβλητων Συσκευασιών που αναμένεται η ψήφιση τον Μάρτιο του 2024, η δημιουργία συστημάτων εγγυοδοσίας από τα κράτη μέλη καθίσταται πλέον υποχρεωτική. Για να εξαιρεθεί οποιοδήποτε κράτος μέλος από την υποχρέωση της δημιουργίας συστήματος εγγυοδοσίας, θα πρέπει να πετύχει τόσο για το 2026, όσο και για το 2027 ποσοστό επιστροφής της τάξης του 90%. Αυτό δεν είναι εφικτό για την Κύπρο και για το υφιστάμενο σύστημα, το ποσοστό επιστροφής για το 2021 ανέρχεται στο 32%. Επομένως, η δημιουργία του συστήματος εγγυοδοσίας αποτελεί νομική υποχρέωση της χώρας για να επιτευχθούν οι στόχοι, αλλά και για να αποφευχθούν οι επιπτώσεις της επιβολής ψηλών προστίμων από την ΕΕ.

Με βάση τη διαδικασία που προτείνεται, παραγωγοί, εισαγωγείς και συσκευαστές πληρώνουν στο σύστημα το παράβολο ανά συσκευασία προτού το προϊόν τοποθετηθεί στην αγορά. Οι διακινητές επιστρέφουν το παράβολο, το οποίο θα περιλαμβάνεται στο τιμολόγιο, στους παραγωγούς / συσκευαστές / εισαγωγείς. Σε μεγάλες υπεραγορές (άνω των 200 τ.μ.) θα τοποθετηθούν ειδικές μηχανές εγγυοδοτικής ανακύκλωσης όπου οι καταναλωτές θα επιστρέφουν τις άδειες συσκευασίες τους. Σε μικρότερα υποστατικά θα εφαρμοστεί χειροκίνητη διαδικασία. Σε αγροτικές απομακρυσμένες περιοχές έχουν προβλεφθεί ειδικές πρόνοιες για την κάλυψη τους ώστε να επιτευχθεί 100% παγκύπρια κάλυψη.

Οι καταναλωτές που αγόρασαν προϊόντα που εμπίπτουν στο σύστημα πληρώνουν το παράβολο στις εταιρείες απ’ τις οποίες προμηθεύτηκαν τα προϊόντα και τους επιστρέφεται το ποσό του παράβολου όταν επιστρέψουν τις χρησιμοποιημένες συσκευασίες στις μηχανές.

Η «επιστροφή στην λιανική», αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για υψηλή απόδοση του συστήματος αφού δεν απαιτούνται επιπλέον διαδρομές και χρόνος μετάβασης από τους καταναλωτές, οι οποίοι επιστρέφουν τις συσκευασίες στα σημεία λιανικής τα οποία επισκέπτονται έτσι κι αλλιώς. Οι καταναλωτές δαπανούν το αντίτιμο της επιστρεφόμενης εγγύησης στα καταστήματα λιανικής αυξάνοντας την αξία του καλαθιού των αγορών τους.

Παρέχεται η δυνατότητα εξαργύρωσης συσκευασιών «εν κινήσει», συνεπώς ο μεγάλος αριθμός σημείων εξαργύρωσης την καθιστά πιο εύκολη. Δημιουργείται θετικός περιβαλλοντικός αντίκτυπος τόσο στην εταιρική εικόνα της εταιρείας όσο και στο περιβάλλον.

Περαιτέρω προβλέπεται ξεχωριστή συλλογή, καταμέτρηση, διαλογή και διαχείριση των συσκευασιών ποτών στα πλαίσια των προνοιών της νέας οδηγίας που διαχωρίζει τις συσκευασίες ποτών από άλλα υλικά (υποχρέωση χωριστής συλλογής με υψηλότερους στόχους ανακύκλωσης).

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Κερδισμένο το περιβάλλον

Σήμερα πολλά από τα ανακυκλώσιμα υλικά καταλήγουν στα σκουπίδια μας μαζί με τα υπόλοιπα οικιακά και μεταφέρονται στις μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων. Με το μέτρο που προωθείται τα ανακυκλώσιμα υλικά με τα οποία παρασκευάζονται τα ποτά σε μεγάλο βαθμό δεν θα καταλήγουν στα απορρίμματα αλλά θα ανακυκλώνονται. Επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου διαφωνούν με το νέο μέτρο. Υπάρχουν και άλλες που ζητούν από μόνες τους να εφαρμόσουν σύστημα εγγυοδοσίας και επιστροφής φιαλών. Το αρμόδιο Τμήμα ας τους δώσει τη δυνατότητα να το πράξουν. Από την άλλη οι καταναλωτές πρέπει να μάθουν ότι δεν μπορούν να διαχειρίζονται όλα τα σκουπίδια με τον ίδιο τρόπο. Η επιστροφή των χρημάτων για τις συσκευασίες ποτών είναι ένα σημαντικό βήμα για να ρυπαίνεται όσο το δυνατό λιγότερο το περιβάλλον.