Σημαντική είναι η συμβολή στην κυπριακή οικονομία του επταετούς επενδυτικού σχεδίου «ΘΑλΕΙΑ 2021–2027». Το σχέδιο υιοθετεί τους πέντε κύριους στόχους της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ για μια πιο πράσινη, κοινωνική, ανταγωνιστική, διασυνδεδεμένη Ευρώπη, και μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες.
Η Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονομικών, Πόλυ Παπαβασιλείου, σε συνέντευξή της στο FORBES ανοίγει τα χαρτιά της, επισημαίνοντας πως μέσω του προγράμματος έχουν ολοκληρωθεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη πέραν των 150 έργων.
Μέχρι στιγμής έχουν διατεθεί κονδύλια πέραν των €600 εκατ. από συνολικό προϋπολογισμό €1.8 δισ. Σύμφωνα με την κ. Παπαβασιλείου, από τον συνολικό προϋπολογισμό του προγράμματος, προτεραιότητα δίνεται σε έργα ενέργειας και περιβάλλοντος (€800 εκατ.), στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ψηφιοποίησης και έρευνας και καινοτομίας (€300 εκατ.), της απασχόλησης, της εκπαίδευσης, καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (€400+ εκατ.), τοπικής ανάπτυξης μέσω των δήμων και των αρχών τοπικής διοίκησης (€150+ εκατ.) και έργα που αφορούν δίκτυα μεταφορών (€30 εκατ.). Υποδεικνύει πως 4 .000 νοικοκυριά τυγχάνουν ενεργειακής αναβάθμισης και άλλα 138.000 επωφελούνται από τα έργα διαχείρισης υδάτων.
Μέσω της ψηφιακής μετάβασης, αναβαθμίζονται υποδομές του δημόσιου τομέα, από τις οποίες αναμένεται να επωφεληθούν 133.000 χρήστες. Η Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονομικών είπε στο Forbes ότι στηρίζονται 2.000 επιχειρήσεις μέσω σχεδίων, ενώ δημιουργούνται 900 νέες θέσεις για ερευνητές στηρίζοντας την καινοτομία και την εξωστρέφεια.
- Ποια είναι η αποστολή της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης;
Η ονομασία της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης αντανακλά ακριβώς την αποστολή της, που είναι η προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τις αρμοδιότητες της ΓΔ Ανάπτυξης, όπως η τεκμηριωμένη αξιολόγηση δημοσίων επενδύσεων, η παρακολούθηση της υλοποίησης των υποχρεώσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας που απορρέουν από το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, καθώς και η βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων μέσω σχεδιασμού στοχευμένων αναπτυξιακών Προγραμμάτων και κατάλληλων διαδικασιών για διασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισής τους.
Από τα Προγράμματα αυτά, ξεχωρίζουν το Πρόγραμμα Πολιτικής Συνοχής «ΘΑλΕΙΑ2021-2027» και το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, λόγω κυρίως του ύψους του προϋπολογισμού τους.
Ποιος είναι ο σκοπός και οι στόχοι του Προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ2021-2027»; Πόσα χρήματα έχουν εισρεύσει στην χώρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για την εφαρμογή του Προγράμματος και ποια είναι η συνεισφορά της Κύπρου για τα έργα που προωθούνται;
Το «ΘΑλΕΙΑ2021–2027» είναι ένα επταετές επενδυτικό σχέδιο που υιοθετεί τους πέντε κύριους στόχους της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ: για μια πιο πράσινη, κοινωνική, ανταγωνιστική, διασυνδεδεμένη Ευρώπη, και μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες.
Αποτελείται από 16 προτεραιότητες και περιλαμβάνει πάνω από 160 έργα, τα οποία ανταποκρίνονται σε εθνικές αναπτυξιακές ανάγκες μέσα από επενδύσεις σε έργα προστιθέμενης αξίας, ενώ είναι ευθυγραμμισμένα με τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες.
Το Πρόγραμμα δίνει έμφαση στη στοχευμένη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων, επενδύοντας σε έργα με προστιθέμενη αξία. Ταυτόχρονα, περιορίζεται η χρηματοδότηση έργων που δεν συνάδουν με τους στόχους της ΕΕ, ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητά του και τη συμμόρφωσή του με τους στόχους πολιτικής συνοχής της ΕΕ.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του «ΘΑλΕΙΑ2021-2027» ανέρχεται σε €1,8 δισ., εκ των οποίων τα €969 εκατ. αποτελούν συνεισφορά της ΕΕ και τα €842 εκατ. προέρχονται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Αξίζει να σημειώσουμε πως πρόκειται για τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα χρηματοδότηση προς την Κύπρο, συγκριτικά με τις προηγούμενες περιόδους, από την ένταξή της στην ΕΕ το 2004.
ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ
Μπορείτε να μας παρέθεσε αναλυτικά σε ποιους τομείς επενδύει το Πρόγραμμα και ποιος είναι ο προϋπολογισμός; Τι αφορούν οι επενδύσεις και ποια είναι τα αναμενόμενα αποτελέσματα;
Μέσω του Προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ2021–2027» υλοποιούνται στοχευμένες επενδύσεις σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας, προωθώντας τη βιώσιμη ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή, τον ψηφιακό και πράσινο μετασχηματισμό, καθώς και την ανταγωνιστικότητα της χώρας.
Η εφαρμογή του Προγράμματος αναμένεται να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στην κυπριακή οικονομία και κοινωνία.
Συγκεκριμένα, έως το 2029 προβλέπεται αύξηση του ΑΕΠ κατά 6% και δημιουργία περίπου 8.500 νέων θέσεων εργασίας, ενώ έως το 2040 εκτιμάται ότι το ΑΕΠ θα αυξηθεί συνολικά κατά 7%, με τη δημιουργία 10.500 νέων θέσεων.
Από τον συνολικό προϋπολογισμό του Προγράμματος, προτεραιότητα δίνεται σε έργα ενέργειας και περιβάλλοντος (€800 εκατ.), στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ψηφιοποίησης και έρευνας και καινοτομίας (€300 εκατ.), απασχόλησης, εκπαίδευσης, καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (€400+ εκατ.), τοπικής ανάπτυξης μέσω των δήμων και των αρχών τοπικής διοίκησης (€150+ εκατ.) και έργα που αφορούν δίκτυα μεταφορών (€30 εκατ.).
Συγκεκριμένα, στον τομέα της πράσινης ανάπτυξης, υλοποιούνται έργα ενεργειακής αναβάθμισης για περίπου 4.000 νοικοκυριά, έργα διαχείρισης υδάτων από 138.000 άτομα με σύνδεση σε βελτιωμένα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, καθώς και αντιπλημμυρικά έργα και έργα πυροπροστασίας, που θα ωφελήσουν 100.000 και 90.000 πολίτες αντίστοιχα. Παράλληλα, 45.000 πολίτες θα αποκτήσουν πρόσβαση σε αναβαθμισμένους δημόσιους χώρους.
Στο πεδίο της ψηφιακής μετάβασης αναβαθμίζονται υποδομές του δημόσιου τομέα, από τις οποίες αναμένεται να επωφεληθούν 133.000 χρήστες. Επίσης, στηρίζονται 2.000 επιχειρήσεις μέσω σχεδίων, ενώ δημιουργούνται 900 νέες θέσεις για ερευνητές στηρίζοντας την καινοτομία και την εξωστρέφεια.
Σε ό,τι αφορά την κοινωνική συνοχή και την απασχόληση, 3.000 άνεργοι αναμένεται να συμμετέχουν σε προγράμματα επιδοτούμενης εργασίας και 6.400 νέοι ηλικίας 15–29 ετών σε δράσεις κατάρτισης και ένταξης στην αγορά εργασίας.
Επιπλέον, ενισχύονται οι παροχές σε παιδιά, με την προσφορά σχολικού πρωινού σε 126.000 και παροχή υλικής βοήθειας σε 3.000 βρέφη.
Παράλληλα, θα διενεργηθούν 35.000 αξιολογήσεις αναπηρίας από κέντρα αξιολόγησης, άτομα με παραπληγία και τετραπληγία θα επωφεληθούν από υπηρεσίες κατ’ οίκον φροντίδας, ενώ άτομα με σοβαρής μορφής αναπηρία θα υποστηριχθούν για ανεξάρτητη διαβίωση στην κοινότητα. Τέλος, αναβαθμίζονται οι δημόσιες μεταφορές, εξυπηρετώντας 22.000 νέους χρήστες ετησίως.
ΤΑ ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΤΡΕΧΟΥΝ ΚΑΙ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΕΡΘΟΥΝ
Υπάρχουν ακόμη έργα που «τρέχουν»; Ποια είναι αυτά και πότε αναμένεται να υλοποιηθούν;
Το «ΘΑλΕΙΑ2021-2027» βρίσκεται σε τροχιά υλοποίησης και το σύνολο των έργων αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος της προγραμματικής περιόδου. Κάποια από τα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη είναι τα ακόλουθα:
- Δημιουργία σχολείων μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και των συνθηκών άνεσης των δημόσιων σχολικών κτηρίων στην Κύπρο.
- Αναβάθμιση των υποδομών δημόσιων μεταφορών με την εγκατάσταση νέων έξυπνων στάσεων/στεγάστρων και την κατασκευή /αναβάθμιση σταθμών λεωφορείων
- «Πράσινη και Έξυπνη Ενέργεια στο Πανεπιστήμιο Κύπρου» για αύξηση της χρήσης ΑΠΕ και δράσεις μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας
- Περιμετρικός Αυτοκινητόδρομος Λευκωσίας – Φάση Β3
- Αντιπλημμυρικά Έργα Αραδίππου
- Υδατικό έργο μεταφοράς ποσίμου νερού στο ύψωμα Κοκκινόκρεμμος στην ελεύθερη Αμμόχωστο
- Εκσυγχρονισμός του ηλεκτρικού δικτύου για την υποστήριξη της ενεργειακής μετάβασης
- Τεχνική Σχολή Πράσινων Επαγγελμάτων
- Σχέδιο Επιδότησης Διδάκτρων και Σίτισης Παιδιών ηλικίας μέχρι 4 ετών
- Παροχή υπηρεσιών κατ’ οίκον φροντίδας σε ΑμεΑ
- Αναδιάρθρωση των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας
- Ενίσχυση της λειτουργίας της Υπηρεσίας Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας
- Αναβάθμιση/Επέκταση του Συστήματος Πληροφοριών Γης του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας
Αξίζει να αναφερθούν, επίσης, κάποια αξιόλογα έργα που έχουν ολοκληρωθεί στο πλαίσιο του Προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ2021-2027», όπως η ανάπλαση του παλαιού ΓΣΠ για δημιουργία χώρου πρασίνου και αναψυχής στη Λευκωσία, η ανέγερση Πανεπιστημιακής Σχολής του ΤΕΠΑΚ στην Πάφο, η αποκατάσταση της παλιάς Δημοτικής Αγοράς του Δήμου Λευκωσίας σε Κέντρο Έρευνας και Καινοτομίας, η διαμόρφωση του δημοτικού πάρκου Σαλίνα στη Λάρνακα και του πάρκου Γκογκέν στη Λεμεσό.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΕΣΗ €330 ΕΚΑΤ. ΣΤΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Με την υλοποίηση του συγκεκριμένου Προγράμματος έχουν στηριχθεί και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Με ποιο τρόπο και ποια κριτήρια έγινε η στήριξη των επιχειρήσεων αυτών; Αναμένονται νέα μέτρα για τις συγκεκριμένες επιχειρήσεις;
Στο πλαίσιο του Προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ2021-2027» έχουν μέχρι σήμερα ανακοινωθεί προσκλήσεις συνολικού προϋπολογισμού €330 εκατ. για στήριξη επιχειρήσεων.
Σε αυτά, περιλαμβάνονται Σχέδια Χορηγιών για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας μικρομεσαίων επιχειρήσεων, κυρίως στον τομέα της μεταποίησης, στήριξη νέων επιχειρήσεων με έμφαση σε νέους και γυναίκες, ψηφιοποίηση, προώθηση της επιχειρηματικής καινοτομίας και σύνδεση με την ερευνητική κοινότητα.
Παράλληλα, στο πλαίσιο εφαρμογής Ενεργητικών Πολιτικών Απασχόλησης, υλοποιούνται υλοποιούνται Σχέδια υπό την μορφή παροχής κινήτρων προς τις επιχειρήσεις για την πρόσληψη ανέργων σε νέες θέσεις εργασίας καλύπτοντας μέρος του μισθολογικού κόστους. Στόχος των Σχεδίων αυτών είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης ανέργων που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού (π.χ. νέοι ηλικίας 15-29, άτομα με αναπηρία) στην αγορά εργασίας.
Τα Σχέδια Χορηγιών που ανακοινώνονται βασίζονται στις στρατηγικές και πολιτικές των αρμόδιων Υπουργείων και της κυβέρνησης όπως αποτυπώνονται στο Πρόγραμμα «ΘΑλΕΙΑ2021-2027». Τα κριτήρια επιλογής περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων: τη νομική μορφή της επιχείρησης ώστε να καθορίζεται ως μικρομεσαία επιχείρηση, την ωριμότητα και αποτελεσματικότητα της πρότασης και τη συνεισφορά της στους δείκτες και στόχους του Προγράμματος, όπως δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Στην παρούσα φάση υπάρχουν ανοικτές οι ακόλουθες προσκλήσεις στις οποίες μπορούν να υποβληθούν αιτήσεις:
- Σχέδια Προώθησης Έρευνας και Καινοτομίας (6 διαφορετικές προσκλήσεις συνολικού προϋπολογισμού €11,5 εκατ.)
- Σχέδιο Προώθησης Ψηφιακού Μετασχηματισμού Επιχειρήσεων (€15,2 εκατ.)
- Σχέδιο Παροχής Κινήτρων για την Πρόσληψη Ατόμων με Χρόνιες Παθήσεις (€2 εκατ. μέχρι εξάντλησης προϋπολογισμού)
- Σχέδιο Παροχής Κινήτρων για την Πρόσληψη Ατόμων με Αναπηρία (€2 εκατ. μέχρι εξάντλησης προϋπολογισμού).
- Σχέδιο Παροχής Κινήτρων για Εργασιακή Αποκατάσταση Αποφυλακισθέντων (€4 εκατ. μέχρι εξάντλησης προϋπολογισμού).
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα Σχέδια Χορηγιών και τη διαδικασία υποβολής αιτήσεων μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του Προγράμματος ΘΑλΕΙΑ.
Όσον αφορά μελλοντικές ευκαιρίες χρηματοδότησης με αποδέκτες επιχειρήσεις, αναμένεται ότι μέσω του Προγράμματος θα ανακοινωθούν προσκλήσεις για πρόσθετα Σχεδία επιδοτούμενης απασχόλησης με ειδική στόχευση την εργοδότηση άνεργων ατόμων ηλικίας άνω των 50 ετών και την ενεργοποίηση αδρανών γυναικών.
Η εποπτεία του Προγράμματος γίνεται από τη ΕΕ; Είναι ικανοποιημένες οι Βρυξέλλες από τις δράσεις που αναλαμβάνονται μέσω του Προγράμματος ή απαιτούν περισσότερα;
Η διαχείριση του Προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ2021–2027» είναι αποκεντρωμένη, με τα κράτη μέλη να έχουν σημαντική αυτονομία, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ασκεί εποπτεία μέσω συναντήσεων, επιτροπών παρακολούθησης, αποστολής χρηματοοικονομικών και φυσικών δεικτών και πολυεπίπεδων ελέγχων.
Σε εθνικό επίπεδο, η ΓΔ Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονομικών αποτελεί την Εθνική Αρχή για τον προγραμματισμό και την Διαχειριστική Αρχή για το Πρόγραμμα Πολιτικής Συνοχής «ΘΑλΕΙΑ2021-2027». Από την αρχή της προγραμματικής περιόδου, η ΓΔ Ανάπτυξης προχώρησε σε διαβουλεύσεις με θεσμούς και κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών για τον καθορισμό προτεραιοτήτων και επενδυτικών τομέων.
Η έγκριση του Προγράμματος και της Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης από την ΕΕ το 2022 αποτέλεσε ουσιαστικά ψήφο εμπιστοσύνης στη στρατηγική μας και τη διαχρονικά συνεπή παρουσία της Κύπρου
Πέραν της Διαχειριστικής Αρχής, το Πρόγραμμα «ΘΑλΕΙΑ» θωρακίζεται από ένα ευρύ θεσμικό πλαίσιο.
Η Αρχή Πιστοποίησης, που είναι το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, διασφαλίζει την ορθή λογιστική λειτουργία, την πιστοποίηση των δαπανών και την ακριβή ροή των ευρωπαϊκών πόρων.
Η Αρχή Ελέγχου, ως ανεξάρτητος ελεγκτικός φορέας, διεξάγει συστηματικούς και δειγματοληπτικούς ελέγχους για τη συμμόρφωση του συστήματος διαχείρισης και ελέγχου. Η Επιτροπή Παρακολούθησης, η οποία συνέρχεται σε ετήσια βάση, στην παρουσία και εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει την αρμοδιότητα να παρακολουθεί την υλοποίηση του Προγράμματος, να εισηγείται βελτιώσεις και να ενημερώνεται για την πρόοδο από τη ΓΔ Ανάπτυξης .
Η ετήσια επίσκεψη Ευρωπαίων αξιωματούχων στην Κύπρο τον Μάιο 2025, επιβεβαίωσε τη θετική αποτίμηση της πορείας του Προγράμματος, με τους αξιωματούχους της ΕΕ να εκφράζουν ικανοποίηση για την πρόοδο σε έργα που επισκέφθηκαν σε Λεμεσό και Λάρνακα. Εδώ να πούμε ότι η Κύπρος κατατάσσεται σταθερά στις πρώτες θέσεις της ΕΕ σε απορρόφηση κονδυλίων, γεγονός που αντανακλά τη συνέπεια, τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα στη διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων από την ΓΔ Ανάπτυξης και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει έμφαση σε έργα με μετρήσιμο αντίκτυπο σε πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και κοινωνική συνοχή – προτεραιότητες που έχει υιοθετήσει πλήρως και το Πρόγραμμα «ΘΑλΕΙΑ», ενισχύοντας την προστιθέμενη αξία κάθε επένδυσης, προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομίας.
Με την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου Προγράμματος τι έπεται; Η Δημοκρατία βρίσκεται σε επαφές με την ΕΕ για την υλοποίηση άλλου προγράμματος;
Έχουν ήδη ξεκινήσει οι διεργασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τον επόμενο πολυετές ευρωπαϊκό προϋπολογισμό δηλ. το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, και την κατάρτιση των νέων προγραμμάτων για την περίοδο 2028-2034. Στα πλαίσια αυτά θα αποφασιστεί και η κατανομή της Κύπρου για την Πολιτική Συνοχής καθώς και το κανονιστικό πλαίσιο των ευρωπαϊκών ταμείων, στη βάση των οποίων θα σχεδιαστεί κατόπιν δημόσιας διαβούλευσης το νέο Πρόγραμμα.
Εντός Ιουλίου 2025 αναμένεται η ανακοίνωση της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις προτεραιότητες του μελλοντικού πολυετούς προϋπολογισμού οπότε και θα σημάνει επίσημα η έναρξη των διαπραγματεύσεων.
ΜΕΧΡΙ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ €568 ΕΚΑΤ. ΑΠΟ ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ
Η Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονομικών έχει την ευθύνη και για την υλοποίηση του Εθνικού Σχέδιου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) μέσω του οποίου η Κύπρος θα λάβει μέχρι το 2026 ποσό €1,2 δισ. Μέχρι στιγμής, πόσα χρήματα έχει εκταμιεύσει η Κύπρος;
Το συνολικό ποσό της χρηματοδότησης των €1,22 δισ. από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας προς την Κύπρο αφορά σε €1,02 δισ. χορηγία και €200 εκατ. περίπου δανεισμό. Η εκταμίευση του ποσού γίνεται σε 10 δόσεις χορηγίας και 4 δόσεις δανείου.
Οι εκταμιεύσεις γίνονται στην βάση αποτελεσμάτων (performance based), δηλαδή για να εκταμιευθεί μία δόση πρέπει να ολοκληρωθούν τα ορόσημα/ στόχοι των μέτρων του ΣΑΑ που αντιστοιχούν στην δόση.
Μέχρι σήμερα έχουν υποβληθεί αιτήματα πληρωμής για 5 δόσεις χορηγίας με την ολοκλήρωση συνολικά 91 οροσήμων στόχων και έχουν εκταμιευθεί ήδη οι 4 δόσεις. Τον Ιούλιο του 2025 αναμένεται επίσης να εκταμιευθεί πόσο ύψους €37 εκατ., που αφορά σε ορόσημο του 2ου αιτήματος πληρωμής, (νομοθεσία για αντιμετώπιση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού), η πληρωμή του οποίου είχε ανασταλεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέχρι και την ικανοποιητική επίτευξη του οροσήμου.
Πρόσθετα, μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2025 αναμένεται να ολοκληρωθεί και η αξιολόγηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του αιτήματος πληρωμής της 5ης δόσης χορηγίας και να εκταμιευθεί πρόσθετο ποσό ύψους €76 εκατ. Επομένως, μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2025, οι συνολικές εισπράξεις από τον ΜΑΑ αναμένεται να ανέλθουν σε €568 εκατ., και σε ποσοστό σε 46,6% του συνολικού προϋπολογισμού του ΣΑΑ.
ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΑΣΙΝΟ ΦΟΡΟ
Πριν από μερικούς μήνες διαφοροποιήθηκε το Σχέδιο Ανάκαμψης. Ποιες αλλαγές έγιναν και γιατί δεν ζητήθηκε να αλλάξει και η δέσμευση για τις πράσινες φορολογίες; Από ό,τι γνωρίζουμε γίνονται διαβήματα σε πολιτικό επίπεδο για να μεταφερθεί η επιβολή του φόρου άνθρακα για πιο κάτω. Είναι εφικτό κάτι τέτοιο;
Τον Δεκέμβριο του 2023 εγκρίθηκε από το Συμβούλιο της ΕΕ μία μεγάλη τροποποίηση του ΣΑΑ, η οποία αφορούσε στην ένταξη του κεφαλαίου του RepowerEU για την αντιμετώπιση των ενεργειακών προκλήσεων λόγω της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Παράλληλα, τροποποιήθηκε σημαντικός αριθμός μέτρωνόπου η επίτευξη των οροσήμων / στόχων τους καθίστατο ως μη εφικτή λόγω αντικειμενικών περιστάσεων, όπως η αύξηση στις τιμές των πρώτων υλών και των διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης. Οι αλλαγές περιλάμβαναν κυρίως μεταφορά χρονικών οροσήμων, τροποποιήσεις στη διατύπωση μέτρων για περισσότερη σαφήνεια και, σε περιορισμένες περιπτώσεις, μείωση στόχων.
Στο πλαίσιο της τροποποίησης του 2023, έγινε αλλαγή και στο μέτρο της πράσινης φορολογίας που περιλαμβάνεται στο ΣΑΑ. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την χρονική μετατόπιση/ μεταφορά του σχετικού οροσήμου από το 2ο τρίμηνο του 2023 στο 1ο τρίμηνο του 2024. Η εκπλήρωση του οροσήμου αυτού θα εξεταστεί από την Επιτροπή στα πλαίσια υποβολής του αιτήματος για την 6η δόση χορηγίας, που θα γίνει εντός του 2025.
Πρόσθετα, αναγνωρίζοντας τις προκλήσεις σχετικά με το σχεδιασμό και την εφαρμογή της πράσινης φορολογικής μεταρρύθμισης, έχουμε ήδη διαπραγματευτεί επιτυχώς με την Ε. Επιτροπή τα ακόλουθα:
(α) Κατάργηση της φορολογίας άνθρακα στα καύσιμα κίνησης με την έναρξη του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών
(β) Εξαίρεση του φόρου άνθρακα στα καύσιμα παραγωγής, ώστε η φορολογία να καλύπτει μόνο τα καύσιμα κίνησης, αντί και τα καύσιμα παραγωγής
(γ) Σημαντική μείωση από την προτεινόμενη επιβάρυνση φορολογίας άνθρακα στα καύσιμα κίνησης: η αρχική μελέτη προνοούσε 15 σεντς το λίτρο πλέον ΦΠΑ από το 2023 με ετήσια αύξηση κατά 1 σεντ, ενώ τώρα με τη διαπραγμάτευση έχουμε φτάσει στα 3 σεντς ανά λίτρο για το 2ο εξάμηνο του 2025, 6 σεντς ανά λίτρο το 1ο εξάμηνο του 2026 και 9 σεντς ανά λίτρο το 2ο εξάμηνο του 2026.
Η αύξηση αυτή, είναι πολύ μικρότερη από τη διαφορά στην τιμή των καυσίμων που παρουσιάζεται σήμερα μεταξύ της ακριβότερης και φτηνότερης τιμής σε πρατήρια στην ίδια Επαρχία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποδεχόμενη τις πιο πάνω τροποποιήσεις, έχει ήδη επιδείξει σημαντική ευελιξία ως προς την επίτευξη του οροσήμου και αναμένει από εμάς να εφαρμόσουμε τις δεσμεύσεις μας απέναντί της. Γενικά, όμως, οι διαβουλεύσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια του ΣΑΑ είναι συνεχείς. Να αναφέρω επίσης ότι έχουν ετοιμαστεί αντισταθμιστικά μέτρα από τα αρμόδια Υπουργεία για μετριασμό των επιπτώσεων της περιορισμένης αύξησης της τιμής των καυσίμων από την πράσινη φορολογία.
Βέβαια, το πως θα προχωρήσει τελικά η πράσινη φορολογία αξιολογείται και θα αποφασιστεί σε πολιτικό επίπεδο.
Όμως, σημαντικό επίσης να αναφέρω ότι σύμφωνα με τον Κανονισμό ΜΑΑ και την επίσημη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 4ης Ιουνίου 2025, δεν θα υπάρξει παράταση για την υλοποίηση των Σχεδίων Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας των κρατών μελών και όλα τα ορόσημα/στόχοι των Σχεδίων θα πρέπει να ολοκληρωθούν μέχρι τον Αύγουστο του 2026.
ΕΚΚΡΕΜΕΙ Η ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ 156 ΑΛΛΩΝ ΟΡΟΣΗΜΩΝ
Υπάρχουν κάποιες πρόνοιες του Σχέδιου που καθυστερούν την εκταμίευση χρημάτων; Ποιες είναι αυτές;
Το Σχέδιο περιλαμβάνει συνολικά 135 μέτρα (61 μεταρρυθμίσεις και 74 επενδύσεις) για τα οποία έχουν τεθεί 271 ορόσημα/στόχοι και μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί 115 (συνυπολογίζοντας και ορόσημα μεταγενέστερων δόσεων που έχουν ήδη ολοκληρωθεί). Επομένως εκκρεμούν ακόμα 156 ορόσημα /στόχοι τα οποία θα πρέπει να ολοκληρωθούν το αργότερο μέχρι τις 31 Αυγούστου του 2026. Αντιλαμβάνεστε ότι μιλούμε για μεγάλο αριθμό οροσήμων που θα πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι τότε.
Υπάρχουν προκλήσεις, τόσο στις μεταρρυθμίσεις όσο και στις επενδύσεις. Στις μεταρρυθμίσεις είτε λόγω της ανάγκης για αλλαγή κουλτούρας και αποδοχής τους από ένα μέρος της κοινωνίας όπως πχ οι συνδικαλιστικές οργανώσεις (π.χ. νέο σύστημα αξιολόγησης εκπαιδευτικών) είτε λόγω της πολυπλοκότητας των νομοθετημάτων (κυρίως για χρηματοοικονομικά θέματα), ενώ στις επενδύσεις -και συγκεκριμένα για έργα δημοσίων συμβάσεων- υπάρχουν πολύ συχνά καθυστερήσεις στην υπογραφή συμβάσεων, λόγω προσφυγών στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών.
Σε κάθε περίπτωση, η ΓΔ Ανάπτυξης που έχει οριστεί ως Συντονιστική Αρχή για το Σχέδιο, παρακολουθεί στενά την υλοποίηση των οροσήμων του Σχεδίου και σε συνεργασία με τους Φορείς Υλοποίησης, προσπαθεί να επιλύσει τα προβλήματα που προκύπτουν, μέσω και των δύο μεγάλων τροποποιήσεων που έχουν ήδη υποβληθεί και εγκριθεί για το Σχέδιο καθώς και μέσω άλλων στοχευμένων τροποποιήσεων.
Υπάρχει κίνδυνος η Κύπρος να μην λάβει όλο το ποσό του €1.2 δισ.; Για ποιο λόγο;
Εάν ολοκληρωθούν με επιτυχία και τα 271 ορόσημα/στόχοι που έχουν τεθεί στο Σχέδιο μέχρι τον Αύγουστο του 2026 τότε η Κύπρος θα λάβει το σύνολο των €1,2 δισ. του Σχεδίου.
Η κυβέρνηση, βέβαια, μπορεί να αποφασίσει να μην αξιοποιήσει ολόκληρο το ποσό του δανεισμού.
Σε σχέση με το ποσό της χορηγίας (1δις), εάν έστω και 1 ορόσημο/στόχος δεν επιτευχθεί τότε θα υπάρξει αποκοπή ποσού, το οποίο υπολογίζεται στη βάση συγκεκριμένης μεθοδολογίας που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Υπάρχουν μεγάλες προκλήσεις, αλλά όπως προανέφερα, η ΓΔΑ παρακολουθεί στενά την πρόοδο στην υλοποίηση του Σχεδίου και προσπαθεί στον βαθμό του δυνατού να επιλύει προβλήματα όταν αυτά παρουσιάζονται.
Μέχρι το τέλος του 2025 θα υποβληθεί ακόμα μία σημαντική τροποποίηση του Σχεδίου μέσω της οποίας θα προσπαθήσουμε να επιλύσουμε προβλήματα και καθυστερήσεις που παρουσιάζονται και ο προγραμματισμός μας είναι όπως μέχρι το τέλος του 2025 υποβληθούν αιτήματα πληρωμής για την 6η, 7η και 8η δόση χορηγίας και μίας δόσης δανείου και το αργότερο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2026 (που επιτρέπει ο Κανονισμός), αίτημα πληρωμής για την 9η και 10η δόση χορηγίας και τις υπόλοιπες 3 δόσεις δανείου.
Η ΓΔ Ανάπτυξης διαχειρίζεται κονδύλια που αφορούν άλλα Προγράμματα. Ποια είναι αυτά;
Η ΓΔΑ είναι αρμόδια και για μια σειρά από άλλα προγράμματα όπως για παράδειγμα για τα Προγράμματα Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας (Interreg), που αποτελούν μέρος της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ. Μέσω της συμμετοχής μας σε τέσσερα Προγράμματα Ιnterreg (Eλλάδα-Κύπρος, Euro-MED, NEXT MED, Europe), συγχρηματοδοτούνται έργα διασυνοριακής, διακρατικής και διαπεριφερειακής συνεργασίας, δηλαδή κοινές δράσεις μεταξύ της Κύπρου και άλλων κρατών-μελών, τρίτων και υποψήφιων προς ένταξη χωρών.
Παραδείγματα έργων αποτελούν το ΑΛΣ, που ενισχύει την επιτήρηση των θαλάσσιων περιοχών και τη διαχείριση μεταναστευτικών ροών και το έργο για τη δημιουργία του νομικού πλαισίου για ενεργειακές κοινότητες, με την πιλοτική να δημιουργείται στην περιοχή Κάτω Πύργος Τηλλυρίας.
Η ΓΔ Ανάπτυξης έχει επίσης αναλάβει τον ρόλο της Εθνικής Συντονιστικής Μονάδας (NCU) για την υλοποίηση του Προγράμματος Συνεργασίας Ελβετία-Κύπρος για την περίοδο 2019-2029, μέσω του οποίου υλοποιούνται συνολικά πέντε έργα στους τομείς της Μετανάστευσης και της Μείωσης των Οικονομικών και Κοινωνικών Ανισοτήτων στην ΕΕ με συνολικό προϋπολογισμό €16 εκατ.
Τα έργα περιλαμβάνουν την ανέγερση των κεντρικών γραφείων της Υπηρεσίας Ασύλου και Κέντρου Σπάνιων Παθήσεων από το Καραϊσκάκειο Ίδρυμα, νέες υποδομές για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας από τον ΣΠΑΒΟ, συνεισφορά στη Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους.
Επιπλέον, η ΓΔ Ανάπτυξης έχει οριστεί ως Εθνικό Σημείο Επαφής (NFP) για τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό ΕΟΧ/Νορβηγίας. Κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2021, υλοποιήθηκαν 11 έργα, συνολικού προϋπολογισμού περίπου €9 εκατ., τα οποία ολοκληρώθηκαν με εξαιρετικά αποτελέσματα τον Απρίλιο 2024.
Ορισμένα έργα που συγχρηματοδοτήθηκαν είναι οι νέες υποδομές για διάγνωση και θεραπεία ασθενών από το Ινστιτούτο Νευρολογίας, καθώς και η ψηφιοποίηση του Μουσείου της Κύπρου.
