Η έναρξη της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ) την 1η Οκτωβρίου 2025 αποτελεί σημαντικό βήμα στον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου της αγοράς ηλεκτρισμού της Κύπρου.
Ωστόσο, πρέπει να διευκρινιστεί ότι το άνοιγμα αφορά τη χονδρική αγορά -δηλαδή τις σχέσεις μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών- και όχι τη λιανική αγορά, όπου καθορίζεται η τελική τιμή του ηλεκτρισμού για τους καταναλωτές.
Πώς λειτουργεί η ΑΑΗ;
Η ΑΑΗ βασίζεται στο ευρωπαϊκό «μοντέλο στόχος», το οποίο εφαρμόζει την οριακή τιμολόγηση. Σύμφωνα με αυτό, η τιμή της χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας καθορίζεται από την υψηλότερη προσφορά που απαιτείται για να καλυφθεί η ζήτηση κάθε μισή ώρα στην προημερήσια αγορά (δηλαδή την αγορά που καθορίζει την παραγωγή για την επόμενη μέρα). Όλοι οι παραγωγοί, ακόμα και αυτοί με φθηνότερες τεχνολογίες, όπως οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), αποζημιώνονται με αυτήν την υψηλότερη τιμή. Αυτό οδηγεί σε υψηλότερο κόστος, καθώς οι ΑΠΕπου έχουν χαμηλό κόστος παραγωγής, δεν μειώνουν την τελική τιμή όπως θα περίμενε κανείς.
Μείγμα Παραγωγής – Απόλυτη κυριαρχία της ΑΗΚ
Στην ΑΑΗ έχουν ενταχθεί περίπου 300 MW ΑΠΕ ιδιωτών παραγωγών, που μπορούν να καλύψουν ποσοστό που δεν θα υπερβαίνει το 10% της ετήσιας ζήτησης ηλεκτρισμού. Ποσοστό πέραν του 90% της ετήσιας ζήτησης θα τυγχάνει διαχείρισης από την ΑΗΚ, κυρίως μέσω των μονάδων συμβατικής παραγωγής (λειτουργία με ορυκτά καύσιμα).
Κατά συνέπεια, παρά τη θεσμική αλλαγή στην ΑΑΗ, η δομή της αγοράς παραμένει συγκεντρωμένη χωρίς ουσιαστικό ανταγωνισμό. Πραγματικός ανταγωνισμός θα αρχίσει να αναπτύσσεται μόνο με την ένταξη και άλλων συμβατικών παραγωγών, τη λειτουργία της διασύνδεσης «GSI» καθώς και τη σημαντική αύξηση της διείσδυσης ΑΠΕ και των συστημάτων αποθήκευσης.
Επιπτώσεις στις τιμές του ηλεκτρισμού
1. Καμία Άμεση Μείωση – Πιθανές Αυξήσεις
Για τα επόμενα χρόνια, δεν αναμένεται μείωση στις τιμές του ηλεκτρισμού. Η ΑΗΚ, που εξυπηρετεί την πλειοψηφία των καταναλωτών, βασίζεται σε συμβατικές μονάδες με υψηλό κόστος καυσίμου και εκπομπών αερίων. Ήδη, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ) έχει εγκρίνει αυξήσεις της τάξης του 3% στα τιμολόγια της ΑΗΚ. Παρόμοιες αυξήσεις προβλέπονται και για τα επόμενα χρόνια.
2. Περιορισμένη Επίδραση των ΑΠΕ
Παρά την είσοδο των ΑΠΕ στην αγορά, η περιορισμένη τους συμμετοχή (10%) δεν επαρκεί για να μειώσει τις τιμές. Επιπλέον, η οριακή τιμολόγηση εμποδίζει τις φθηνές τεχνολογίες να οδηγήσουν σε χαμηλότερο κόστος για τον καταναλωτή. Οι ιδιώτες προμηθευτές, που θα εισέλθουν στην αγορά, πιθανότατα θα επικεντρωθούν σε μεγάλους εμπορικούς και βιομηχανικούς πελάτες, αφήνοντας τους οικιακούς καταναλωτές και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να εξυπηρετούνται από την ΑΗΚ, η οποία υποχρεούται να δέχεται όλους τους πελάτες.
Η εμπειρία της μεταβατικής ρύθμισης
Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκαν προσδοκίες ότι η αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ και η μεταβατική ρύθμιση στην αγορά ηλεκτρισμού θα οδηγούσαν σε φθηνότερο ηλεκτρισμό.
Αντιθέτως:
* Οι ΑΠΕ απέκτησαν υπερκέρδη λόγω του τρόπου αποζημίωσης της παραγωγής τους. * Η ανεξέλεγκτη διείσδυση ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση έχει αυξήσει το κόστος λειτουργίας των συμβατικών μονάδων. * Η τιμή του ηλεκτρισμού για την πλειοψηφία των καταναλωτών αυξήθηκε σημαντικά.
Διευκρινίζεται ότι τα πιο πάνω δεν αποτελούν κριτική κατά των ΑΠΕ. Το πρόβλημα είναι ότι το σύστημα αποζημίωσης της παραγωγής ΑΠΕ στο πλαίσιο της μεταβατικής -σε συνδυασμό με τη διείσδυση χωρίς αποθήκευση– δεν επέτρεψε στις φθηνότερες τεχνολογίες να μεταφραστούν σε χαμηλότερη τιμή για τον καταναλωτή.
Ποια λύση υπάρχει;
Για να μην οδηγηθεί η κατάσταση με το άνοιγμα της ΑΑΗ και πάλιν σε αύξηση της τιμής του ηλεκτρισμού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει τη λύση και έχει ήδη εισηγηθεί τη μεταρρύθμιση του «μοντέλου στόχος».
Συγκεκριμένα, η μεταρρύθμιση στοχεύει, ώστε οι ΑΠΕ να αποζημιώνονται με βάση το δικό τους κόστος και να ανταγωνίζονται μεταξύ τους και όχι με τις ακριβότερες συμβατικέςμονάδες. Μόνο έτσι μπορεί να υπάρξει πραγματικός ανταγωνισμός και άρα ουσιαστικό όφελος για τον καταναλωτή.
* Ηλεκτρολόγος μηχανικός, με πολυετή πείρα στη λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος
