Την ώρα που τρέχουν οι διαδικασίες για τη φορολογική μεταρρύθμιση στην Κύπρο, είναι σε εξέλιξη ο νομοτεχνικός έλεγχος των νομοσχεδίων, συνεχίζουν οι διαβουλεύσεις των εμπλεκόμενων φορέων με τον υπουργό Οικονομικών και τον Έφορο Φορολογίας, μια μελέτη της Βουλής, η οποία περιλαμβάνει στοιχεία από 22 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταδεικνύει πως στην Κύπρο έχουμε το πιο ψηλό αφορολόγητο εισόδημα. Παράλληλα, διαπιστώνεται πως είναι χαμηλό το επίπεδο της φορολογίας των εισοδημάτων των μεσαίων και ανώτερων εισοδηματικών στρωμάτων.

Ως γνωστό, στην Κύπρο τα ετήσια εισοδήματα μέχρι €19.500 δεν φορολογούνται ενώ υπάρχουν τέσσερις φορολογικοί κλίμακες για εισοδήματα πέραν των €19.501, τα οποία υπόκεινται σε φόρο από 20% μέχρι 35%.

Το κυπριακό φορολογικό σύστημα σήμερα είναι πολύ πιο απλοποιημένο από αυτό που προωθείται στον φορολογικό μετασχηματισμό, ο οποίος, σύμφωνα με τον κυβερνητικό προγραμματισμό, επιδιώκεται να τεθεί σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου του 2026. Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης των υπηρεσιών του Κυπριακού Κοινοβουλίου, πέραν του χαμηλού επιπέδου φορολογίας του εισοδήματος, το φορολογικό σύστημα της χώρας μας χαρακτηρίζεται από περιορισμένη προοδευτικότητα, ελλιπή μηχανισμό καθολικών οικογενειακών φοροαπαλλαγών και μικρή διαφοροποίηση με βάση κοινωνικά ή δημογραφικά κριτήρια.

Παράλληλα, υπογραμμίζει πως, παρά τα πλεονεκτήματα της απλότητας του φορολογικού συστήματος και της ελκυστικότητας για φορολογικούς κατοίκους και επενδυτές, το υφιστάμενο πλαίσιο εμφανίζει ελλείμματα κοινωνικής στόχευσης και αναδιανεμητικής λειτουργίας.

Η μελέτη του Τομέα Ερευνών και Μελετών της Υπηρεσίας Ερευνών, Μελετών και Εκδόσεων της Βουλής διεξήχθη μετά από οδηγίες του βουλευτή του ΑΚΕΛ Γιώργου Λουκαϊδη, ο οποίος ζήτησε πληροφόρηση για τα φορολογικά συστήματα εισοδήματος των φυσικών προσώπων στην ΕΕ, τα γενικά χαρακτηριστικά τους, το ύψος του αφορολόγητου, τους φορολογικού συντελεστές αλλά και θα ποσά που απαλλάσσονται του φόρου.

Τιισχύει σήμερα

Το σημερινό φορολογικό σύστημα εισοδήματος στην Κύπρο προβλέπει τα εξής:

– Ετήσια εισοδήματα μέχρι €19.500 είναι αφορολόγητα. Από €19.501 μέχρι €28 χιλ. φορολογούνται με 20%, από €28.001 μέχρι €36.300 ο φορολογικός συντελεστής αυξάνεται στο 25%, για εισοδήματα από €36.301 μέχρι €60 χιλ. η φορολογία είναι 30% και από €60 χιλ. και άνω φορολογούνται με συντελεστή 35%.

– Παραχώρηση φορολογικών απαλλαγών 100% από εισοδήματα από τόκους, μερίσματα, κέρδη από τη διάθεση τίτλων, αμοιβή από την παροχή μισθωτών υπηρεσιών σε άτομα με μόνιμη εγκατάσταση εκτός της Δημοκρατίας ή σε εργοδότη στο εξωτερικό για συνολική περίοδο πέραν των 90 ημερών εντός ενός φορολογικού έτους, ενοίκιο από διατηρητέα οικοδομή, πληρωμές κεφαλαίου από ασφάλειες ζωής ή ταμεία προνοίας, σύνταξη χηρείας μέχρι €19.500, κέρδη από μόνιμη εγκατάσταση εξωτερικού, συνδρομές σε συντεχνίες και σε επαγγελματικούς συνδέσμους.

– 100% από το φόρο απαλλάσσονται και δωρεές σε εγκεκριμένα φιλανθρωπικά ιδρύματα και για ζημίες του τρέχοντος έτους και των πέντε προηγούμενων ετών, μόνο με εξελεγμένες οικονομικές καταστάσεις.

– Απαλλαγή 20% της αμοιβής ή €8.500 από την εργοδότηση ατόμου στη Δημοκρατίας από την 1/1/2012 μέχρι 25/07/2022, απαλλαγή 50% από την εργοδότηση προσώπου στην Κύπρου από 1/1/2012 μέχρι 25/7/2023. Στα ίδια επίπεδα θα είναι η απαλλαγή για αμοιβή από εργοδότηση ατόμου στην Κύπρου από την 1η Ιανουαρίου 2022 το οποίο δεν ήταν κάτοικος για 15 συνεχόμενα έτη στη Δημοκρατία. Η απαλλαγή ισχύει 17 χρόνια από το έτος της πρώτης εργοδότησης του και αφορά αμοιβή πέραν των €55 χιλ.

– Εκπιπτόμενες δαπάνες φόρου περιορίζονται στο 1/5 του φορολογητέου εισοδήματος πριν την αφαίρεση των δαπανών που αφορούν ετήσια ασφάλιστρα ζωής, εισφορές στις Κοινωνικές Ασφαλίσεις, σε ταμεία προνοίας και υγείας καθώς και εισφορές στο ΓεΣΥ.

– Εκπτίπτει του φόρου το 50% του φορολογητέου ειοσδήματος με μέγιστη ετήσια έκπτωση €150 χιλ. οι δαπάνες για την αγορά μετοχών σε καινοτόμο μικρή ή μεσαία επιχειρήση καθώς και οι δαπάνες για διατηρητέα έσοδα.

Τι αλλάζει με τη φορολογική μεταρρύθμιση

Σημειώνεται πως με την προωθούμενη φορολογική μεταρρύθμιση το αφορολόγητο ανεβαίνει στις €20.500 και θα αυξάνεται ανάλογα με την σύνθεση της οικογένειας και των εισοδημάτων.

Προβλέπεται και διαφοροποίηση των φορολογικών κλιμάκων και μεταφορά του ανώτατου φορολογικού συντελεστή 35% σε φορολογητέο εισόδημα μεγαλύτερο των €80 χιλ. Παράλληλα, αναλόγως των εισοδημάτων του νοικοκυριών θα παραχωρούνται και φορολογικές εκπτώσεις, με εισοδηματικό κριτήριο συνολικού ακαθάριστου εισοδήματος του νοικοκυριού με δύο εργαζόμενους συμβίους ή συζύγους μέχρι €80 χιλ. €1000 για κάθε παιδί, €1000 για κάθε φοιτητή, €1500 για δόσεις εξυπηρετούμενου στεγαστικού δανείου και €1000 για πράσινη αναβάθμιση πρώτης κατοικίας.

Τα ευρήματα τηςμελέτης

Τα ευρήματα της μελέτης καταδεικνύουν πως κάθε χώρα εφαρμόζει διαφορετικά φορολογικά συστήματα, σε σχέση με τη δομή, την προοδευτικότητα, τα ανώτατα όρια, το αφορολόγητο καθώς και για τα κίνητρα που παραχωρούνται.

Οι χώρες κράτη μέλη της ΕΕ εφαρμόζουν δύο φορολογικά πρότυπα συστημάτων, δηλαδή τα προοδευτικά και τα περίπλοκα. Συγκεκριμένα, Γαλλία, Δανία, Γερμανία και Σουηδία δίνουν έμφαση στην κοινωνική αναδιανομή του εισοδήματος και στην ενίσχυση της φορολογικής δικαιοσύνης.

Τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη ακολουθούν το συγκεκριμένο φορολογικό μοντέλο, όπου η φορολογική επιβάρυνση αυξάνεται ανάλογα με το ύψος του εισοδήματος. Από την άλλη, Βουλγαρία, Εσθονία, Ουγγαρία και Ρουμανία εφαρμόζουν απλοποιημένα φορολογικά συστήματα, με ενιαίο φορολογικό συντελεστή για σκοπούς φορολογικής ουδετερότητας, απλότητας και για ενίσχυση της ελκυστικότητας των επενδύσεων.

Aφορολόγητοκαι κίνητρα

Αξίζει να σημειωθεί πως όλα τα κράτη μέλη έχουν αφορολογήτο εισόδημα, στο πλαίσιο της κοινωνικής στόχευσης και για ενίσχυση των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων. Από τα στοιχεία φαίνεται πως το αφορολόγητο κυμαίνεται μεταξύ €9 χιλ. μέχρι €19.500. Τα συγκεκριμένα στοιχεία αφορούν τα απλοποιημένα συστήματα και άμεσα αφορολόγητα εισοδήματα. Για παράδειγμα, στην Αυστρία το αφορολόγητο είναι €12.816, στο Βέλγιο €10.910 και στη Λιθουανία €8.964, έναντι αφορολόγητου ποσού €19.500 στην Κύπρο.

Υπάρχουν και χώρες που εφαρμόζουν πιο σύνθετα φορολογικά συστήματα, οι οποίες φορολογούν ανάλογα με τη σύνθεση της οικογένειας, ενώ παραχωρούν πρόσθετες φορολογικές απαλλαγές και εκπτώσεις. Στη Γαλλία, εφαρμόζεται το σύστημα “quotient familial”, όπου προσαρμόζει τη φορολογική επιβάρυνση ανάλογα με τη σύνθεση του νοικοκυριού.

Άλλες χώρες, όπως είναι η Κροατία και η Ουγγαρία εφαρμόζουν στοχευμένα μέτρα φοροελάφρυνσης, όπως πλήρης απαλλαγή για νέους έως 25 ετών. Παράλληλα, Ελλάδα, Τσεχία και Σλοβενία, παραχωρούν πρόσθετες εκπτώσεις για άτομα με αναπηρία ή πολύτεκνες οικογένειες. Το Λουξεμβούργο εφαρμόζει ειδικά καθεστώτα για αλλοδαπούς εργαζομένους ή επαναπατριζομένους τα οποία περιλαμβάνουν φοροαπαλλαγές για έξοδα μετεγκατάστασης και λοιπά ωφελήματα.

Στην Ουγγαρία προβλέπεται διά βίου απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος για μητέρες με τέσσερα ή περισσότερα παιδιά, καθώς και για μητέρες κάτω των 30 ετών .

Φοροεκπτώσεις για δυσανεξία και αλλεργία

Όλα τα κράτη μέλη παραχωρούν φορολογικές εκπτώσεις για επαγγελματικά έξοδα, τόκους στεγαστικών δανείων, δωρεές και συνεισφορές σε συνταξιοδοτικά προγράμματα. Παράλληλα, πολλές χώρες εφαρμόζουν στοχευμένες φορολογικές πιστώσεις που αφορούν την υποστήριξη των εργαζόμενων γονέων, τις επαγγελματικές δαπάνες (π.χ. τηλεργασία) ή τη φροντίδα παιδιών, όπως στη Γαλλία, την Ολλανδία και την Ισπανία. Στην Ολλανδία ακόμη και οι διατροφικές προτιμήσεις απολαμβάνουν φορολογικά προνόμια και προβλέπονται εκπτώσεις ανάλογα με το είδος της δίαιτας.

10% στη Ρουμανία, 59.3% στη Φινλανδία

Μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών υπάρχουν σε σχέση με τους φορολογικούς συντελεστές. Φέτος, οι υψηλότεροι ονομαστικοί συντελεστές φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων καταγράφονται στη Φινλανδία (59,3%), στην Αυστρία (55%), στη Σουηδία (52,4%) και στη Γαλλία (49%, περιλαμβανομένης της έκτακτης εισφοράς στα υψηλά εισοδήματα). Οι χαμηλότεροι συντελεστές καταγράφονται στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία (10%) και στην Ουγγαρία (15%).

Εντοπίζονται διαφοροποιήσεις μεταξύ των χωρών, σε σχέση με τη φορολόγηση των κεφαλαιακών εισοδημάτων (τόκοι, μερίσματα, υπεραξίες). Σε ορισμένες χώρες ισχύουν χαμηλοί, αυτόνομοι συντελεστές, για παράδειγμα 7% στη Σλοβακία και 15% στην Ουγγαρία. Στην Ισπανία και την Αυστρία οι συντελεστές υπερβαίνουν το 27%.

Ανησυχεί η ανισοκατανομή πλούτου στην ΕΕ

Η αύξηση των ανισοτήτων πλούτου οδηγεί πολλές χώρες και διεθνείς θεσμούς να εξετάζουν νέες μορφές φορολόγησης πλούτου, μέσω φόρου καθαρού πλούτου (net wealth tax), δηλαδή επί του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων ενός φυσικού προσώπου ή νοικοκυριού μετά την αφαίρεση των υποχρεώσεών του ή με ειδικούς φόρους σε ακίνητα ή πολυτελή αγαθά (Βέλγιο, Γαλλία) και φόρων μεταβίβασης (κληρονομιές, δωρεές). Η ΕΕ εμφανίζει υψηλή ανισοκατανομή πλούτου σε σχέση με το εισόδημα, με το 1% των πιο εύπορων να κατέχουν το 24,6% του καθαρού πλούτου, γεγονός που εντείνει την πίεση για προοδευτικότερες φορολογικές μεταρρυθμίσεις.