Ζούμε σε μια εποχή επιτάχυνσης της Ιστορίας με ραγδαίες αλλαγές σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής και της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ο νέος κόσμος που ανατέλλει δεν θα μοιάζει με τις προηγούμενες εποχές της Ιστορίας που είχαν μια διάρκεια και μια κάποια σταθερότητα. Έχουμε εισέλθει σε μια νέα εποχή που τίποτε δεν θα είναι πια σταθερό για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η τεχνολογία δεν κάνει βήματα, αλλά άλματα. Και η ανθρώπινη σκέψη δεν προλαμβάνει να συνειδητοποιήσει τις αλλαγές, ούτε να τις αναστοχαστεί, επειδή επικαλύπτονται από νέες. Απέναντι στο τεχνολογικό άλμα δημιουργείται ένα φιλοσοφικο και ηθικό κενό.

Αυτές οι ραγδαίες αλλαγές οδηγούν και στον κατακερματισμό του κόσμου, λόγω των ανταγωνισμών αλλά και των ανισοτήτων που δημιουργούν. Η τεχνολογία, όμως, επιτρέπει ταυτόχρονα και επιτεύγματα με μικρότερο κόστος από τα πολύπλοκα δημιουργήματα του παρελθόντος. Αυτό φαίνεται στις νέες στρατιωτικές τεχνολογίες με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπος καθημερινά ο κόσμος και που εξελίσσονται μπροστά στα μάτια μας, με τον πόλεμο στην Ουκρανία ή τη Μέση Ανατολή. Νέες τεχνολογίες μικρότερου κόστους, ικανές να αντιμετωπίζουν την βαριά στρατιωτική βιομηχανία του παρελθόντος. Τα ντρόουνς για παράδειγμα, τα μη επανδρωμένα οχήματα γενικά, κάνουν πια την διαφορά αφού και με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης είναι σε θέση να καταστρέφουν πολύπλοκα αμυντικά συστήματα. Είδαμε έτσι τους Χούθι να απειλούν την πολύπλοκη στρατιωτική μηχανή των Αμερικανών σε σημείο που να υποχρεωθεί η υπερδύναμη να συνθηκολογήσει μαζί τους. Είδαμε επίσης τη δυναμική των ουκρανικών χτυπημάτων στο βάθος της ρωσικής επικράτειας.

Το πώς αλλάζει ο πόλεμος είναι «μία από τις σημαντικότερες, αλλά και δραματικότερες, αλλαγές που συντελούνται στην εποχή μας. Οι Χούθι, ναι οι Χούθι, προκάλεσαν απίστευτα επιχειρησιακά προβλήματα στο αμερικανικό ναυτικό. Πολλοί σοβαροί αναλυτές μιλούν είτε για ήττα είτε για ισοπαλία, στην καλύτερη περίπτωση, ανάμεσα στη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη και στους «ξυπόλυτους» Χούθι. Είναι σοκαριστικό για τους υπευθύνους του Πενταγώνου να διαπιστώνουν πόσο ευάλωτα μπορεί να είναι τα αεροπλανοφόρα τους ή τα F-35, τα οποία τώρα σχεδιάζονται για την επόμενη φάση τους… χωρίς πιλότους. (Α. Παπαχελάς, Η Καθημερινή, 08.06.2025)

Τα στρατιωτικά επιτεύγματα της τεχνολογίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στην ειρηνική ζωή των ανθρώπων. Το είδαμε στο παρελθόν με την πυρηνική ενέργεια που ξεκίνησε ως καταστροφικό όπλο, και ως τέτοιο παραμένει φυσικά, αλλά μπορεί ταυτόχρονα να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά και για ειρηνικούς σκοπούς. Το πρόβλημα είναι ότι με τις νέες ραγδαίες αυτές τεχνολογικές εξελίξεις φαίνεται ότι θα συντηρούνται στο μέλλον συνεχείς πόλεμοι και ο πλανήτης θα στρατιωτικοποιείται. Το βλέπουμε στην Ευρώπη με τα τεράστια ποσά που θα ξοδευτούν για την υποτιθέμενη ευρωπαϊκή άμυνα σε βάρος των κοινωνικών αναγκών των πολιτών. Το βλέπουμε με τη στρατιωτικοποίηση της Μέσης Ανατολής με ένα πόλεμο διαρκείας, το βλέπουμε και στον ανταγωνισμό ΗΠΑ και Κίνας. Αλλά η στρατιωτικοποίηση του πλανήτη συντηρείται επίσης με δεκάδες τοπικούς πολέμους, συγκρούσεις ξεχασμένες, επειδή επισκιάζονται από τους μεγαλύτερους πολέμους, όπως αυτός της Ουκρανίας και της Μέσης Ανατολής.

Στην κρίσιμη αυτή καμπή της ανθρώπινης πορείας υπάρχουν δύο επιλογές : η μία είναι η συνεχής σύγκρουση με τη δημιουργία οπλοστασίων από κάθε χώρα και η δεύτερη είναι η ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία για την εξάλειψη των τεράστιων κοινωνικών ανισοτήτων και την ανάδειξη ενός ειρηνικού κόσμου. Αυτή τη στιγμή φαίνεται να επικρατεί η πρώτη επιλογή η οποία με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί σε καταστροφές, γενοκτονίες, στην κλιματική κρίση και πολλαπλά άλλα δεινά. Είναι όμως η ώρα να αφυπνιστούν οι πολίτες, πρώτα σε τοπικό επίπεδο και στη συνέχεια σε πλανητικό, για να επιβάλουν την αναγκαία αλλαγή πορείας.

Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. Οι νέες τεχνολογίες και η τεχνητή νοημοσύνη ήρθαν για να μείνουν. Το θέμα είναι αν θα τις βάλουμε στην υπηρεσία του ανθρώπου ή αν θα τις χρησιμοποιήσουμε για την αποβλάκωσή του και την μετατροπή της κοινωνίας σε μια άβουλη μάζα, απολιτίκ, για την οποία θα αποφασίζουν οι διάφορες ελίτ και τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα των πολυεθνικών.

Στον δικό μας μικρόκοσμο Ελλάδας και Κύπρου, όλες αυτές οι εξελίξεις μας επηρεάζουν καθοριστικά. Από τη μια η Κύπρος συνεχίζει να αντιμετωπίζει την τουρκική κατοχή και η Ελλάδα την μόνιμη τουρκική απειλή στο Αιγαίο. Οι τεχνολογικές εξελίξεις μας επιτρέπουν με πολύ πιο χαμηλό κόστος να έχουμε μια υπολογίσιμη αποτροπή, ακόμη και να αναπτύξουμε οι ίδιοι αμυντική βιομηχανία χαμηλού κόστους, καθώς μας το επιτρέπει η σημερινή καινοτομία. Δεν χρειάζεται να παράγουμε πολύπλοκα οπλικά συστήματα,πολλά από τα οποία είναι παρωχημένης πια τεχνολογίας, αλλά αποτελεσματικά συστήματα αποτροπής χαμηλού κόστους.

Ειδικά μια ελληνική αμυντική βιομηχανία θα μπορούσε να παράγει πακέτα αναβάθμισης χαμηλού κόστους, σε σύγκριση με ανάλογες παραγωγές του εξωτερικού. Πακέτα και συστήματα τα οποία στη συνέχεια θα μπορούσαν να προωθηθούν στο εξωτερικό με συμμετοχή και σε αντίστοιχα ευρωπαϊκά προγράμματα. Αυτή τη στιγμή δυστυχώς αντί να γίνει αυτό, το Ισραήλ αγοράζει ελληνικές εταιρείες μέσω των οποίων θα έχει πρόσβαση σε αυτά τα ευρωπαϊκά προγράμματα. Όπως το ίδιο κάνει και η Τουρκία σε συνεργασία με ευρωπαϊκές εταιρείες.

Δεν είναι βέβαια ο στόχος να στρατιωτικοποιηθούμε, αλλά να αποφύγουμε τεράστιες αμυντικές δαπάνες με αγορές αμυντικών συστημάτων που σε μερικά χρόνια θα είναι ξεπερασμένα. Καλό είναι επομένως να ξυπνήσουμε από το λήθαργο μας και να αφήσουμε πίσω μας τη διαφθορά και τη φαυλότητα. Αφήνοντας πίσω μας τη φαυλότητα που στην Ελλάδα δημιουργεί τραγωδίες όπως αυτή των Τεμπών και στην Κύπρο κυνηγά τον Οδυσσέα Μιχαηλίδη επειδή ενοχλεί με την αποκάλυψη των κυκλωμάτων της διαφθοράς.

Χρειαζόμαστε αλλαγή παραδείγματος. Διερχόμαστε μια έντονη υπαρξιακή κρίση. Υπάρχει ένα πολιτικό κενό που οφείλεται στη χρεοκοπία του πολιτικού συστήματος, χρεοκοπία των θεσμών, χρεοκοπία του όποιου αξιακού κώδικα. Απέναντι στα μεγάλα συμφέροντα χρειαζόμαστε ένα κράτος ισονομίας, κράτος δικαίου και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Θα επαναλάβω αυτό που έγραψα και παλιότερα. Σε ένα κόσμο ραγδαίων αλλαγών και ανακατατάξεων,χρειαζόμαστε ανατροπές! Και μια νέα δυναμική πολιτική ανόρθωσης. Χρειαζόμαστε μια αναγεννητική στρατηγική επιβίωσης. Μια στρατηγική που να μας επιτρέψει να εξέλθουμε από την πολιτική, την πολιτισμική και την ηθική παρακμή. Χρειαζόμαστε ένα ριζικό αναπροσανατολισμό που θα μας επιτρέψει να αφήσουμε πίσω μας τη διαφθορά και τη διαπλοκή προς όφελος μιας μικρής ολιγαρχίας. Που θα μας επιτρέψει να ξεφύγουμε από την χρεοκοπία που δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και πολιτική , πολιτισμική, ηθική, πνευματική, αξιακή και ταυτοτική. Και να δημιουργήσουμε μια δίκαιη κοινωνία ισοπολιτείας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας stephanos.constantinides@gmail.com