Όσο δεν γνωρίζουμε το παρελθόν θα συνεχίσουμε να επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη, υποστηρίζει η Αλεξία Παπαλαζάρου με αφορμή το θεατρικό «1964» του Μιχάλη Παπαδόπουλου.
– Ποια κομμάτια του παζλ της ιστορίας της Κύπρου φωτίζει το «1964», το νέο θεατρικό του Αντίλογου; Φωτίζει την πιο έντονη περίοδο διακοινοτικής βίας που είχε ως αποτέλεσμα την μαζική προσφυγοποίηση των τουρκοκυπρίων και την εγκατάσταση τους σε θύλακες. Στο έργο συναντάμε τις ηρωίδες μας ένα χρόνο μετά τον εγκλεισμό και μέσα από την καθημερινότητά τους αντιλαμβανόμαστε πως ζούσαν έγκλειστοι μέσα στους θύλακες. Βλέπουμε τις δύσκολες συνθήκες επιβίωσης, την φτώχεια αλλά το πιο σημαντικό, αναδεικνύουμε το συναίσθημα της απειλής και του φόβου που ένοιωθαν τόσο από τους ελληνοκύπριους όσο και από τους Τούρκους στρατιωτικούς που διαφέντευαν τις τύχες τους.
– Η έρευνα του Μιχάλη Παπαδόπουλου, συγγραφέα του έργου, φέρνει και νέα στοιχεία στο φως; Η περίοδος εκείνη είναι τόσο σκοτεινή και άγνωστη για τους πιο πολλούς που ότι παρουσιάζεται στη σκηνή είναι νέο για πολλούς. Ο Μιχάλης έκανε μια πολύ σοβαρή μελέτη τόσο από βιβλία που έχουν γραφτεί για εκείνη την περίοδο, όσο και με συνομιλίες με ανθρώπους που βίωσαν εκείνη την εποχή. Ό,τι στοιχεία παρουσιάζονται στη σκηνή είναι πραγματικά. Ίσως το νέο στοιχείο να είναι το γεγονός ότι ο Μιχάλης παρουσιάζει αυτή την ιστορική περίοδο μέσα από τα μάτια απλών καθημερινών ανθρώπων και αυτό δημιουργεί στο θεατή ζωντανές εικόνες οι οποίες φέρνουν την ιστορία πολύ πιο καθαρά κοντά του. Μέσω του θεάτρου και της ζωντανής αναπαράστασης κομματιών της ιστορίας πιστεύουμε ότι φωτίζουμε περιόδους άγνωστες για τους πιο πολλούς και ιδιαίτερα τους νέους μας. Και είναι σημαντικό να γνωρίσουμε την ιστορία μας, να κατανοήσουμε, να προβληματιστούμε, να αναξέσουμε πληγές. Ίσως μόνο τότε καταφέρουμε να επουλώσουμε τις πληγές και να πάμε παρακάτω.
– Γιατί πιστεύεις δεν διδασκόμαστε στα σχολεία αυτές τις πτυχές της ιστορίας μας; Πόσες φορές αναρωτήθηκα, αλήθεια; Γιατί; Δεν είναι αυτός ο τρόπος ο καλύτερος, γνωρίζοντας ο λαός ιστορικές αλήθειες να κατανοήσει, να προβληματιστεί, να αναθεωρήσει, να ωριμάσει; Είμαι σίγουρη πως είναι. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε από κοινού Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι να οραματιστούμε μια κοινή πατρίδα. Όταν δούμε τα λάθη του παρελθόντος και κτίσουμε ένα μέλλον χωρίς έχθρες και διαχωριστικές γραμμές. Το θέμα είναι ποιός θα πει αυτή την ιστορία, από ποιά πλευρά θα την πει; Ποιός ιστορικός θα κάτσει να καταγράψει την ιστορία αντικειμενικά και με μοναδικό στόχο να βγει η αλήθεια στο φως; Ποιό εκπαιδευτικό σύστημα θα δεχτεί να μπει η ιστορική αλήθεια στα σχολεία; Βλέπουμε πώς διδάσκεται η ιστορία, ακούμε πολλές φορές μέσα από εγκυκλίους και συνθήματα πώς παρερμηνεύονται αλήθειες, πώς αποσιωπούνται γεγονότα, πώς βαφτίζουμε ήρωες και πώς προδότες.
– Τι προβληματισμούς επιδιώκετε να μεταφέρετε στους θεατές; Το μόνο που θέλουμε είναι ο θεατής να παρακολουθήσει την παράσταση με ανοιχτά μυαλά και χωρίς καμιά προκατάληψη. Να ακούσει, να μπει για λίγο στην θέση αυτών των γυναικών. Να νοιώσει τον πόνο τους, να νοιώσει την αδικία να βιώσει τον δικό τους εγκλεισμό για λίγο, να κατανοήσει το άδικο που προέρχεται και από τις δυο πλευρές… και μετά ας ψάξει μέσα του να δει αν διαφέρει ο πόνος, η δυστυχία και τα όνειρα των ανθρώπων. Αν αυτά έχουν ταυτότητα. Αν τα σύνορα είναι απλά ένα δημιούργημα αυτών που θέλουν να διαχωρίζουν τους λαούς και όχι δημιούργημα του λαού.
– Αλήθεια θα έλεγες ότι σήμερα εξακολουθούμε να επαναλαμβάνουμε τα λάθη του παρελθόντος; Όσο δεν γνωρίζουμε το παρελθόν θα συνεχίσουμε να επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη. Ίσως με άλλη μορφή αλλά με το ίδιο αποτέλεσμα. Ένα νησί χωρισμένο στα δυο και Ε/κ και Τ/κ, από ένας λαός να διαχωρίζεται σε «εμείς» και «εκείνους».
– Πρόσφατα ο Αντίλογος ανέβασε άλλα δυο έργα με πολιτικό περιεχόμενο, την «Μακρόνησο» και το «1958». Πώς αντιμετώπισε το κοινό αυτά τα θεατρικά; Είχαμε απίστευτες αντιδράσεις. Άνθρωποι που μας ευχαριστούσαν γιατί καταπιαστήκαμε με τέτοια θέματα που ήταν καταχωνιασμένα στο μπαούλο της ιστορίας και με κάποιο τρόπο βαθιά κρυμμένα, άνθρωποι που βίωσαν αυτά που περιγράφουμε αυτοί ή οι γονείς τους. Αλλά και άλλοι, και ήταν πολλοί αυτοί, που μας έλεγαν ότι δεν γνώριζαν τίποτα για αυτές τις περιόδους ή και αυτά που γνώριζαν ήταν κάποιες αναφορές πολύ ξώφαλτσες. Ο Αντίλογος έχει στόχο να συνεχίσει να βγάζει αλήθειες στο φως να συνεχίσει να ασχολείται με ιστορικές περιόδους που μας αφορούν. Γιατί ίσως είναι ένας τρόπος να μπούμε σε μια διαδικασία σκέψης που θα μας φέρει πιο κοντά Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους για να διεκδικήσουμε και να οραματιστούμε ένα κοινό μέλλον.
– Πιστεύεις ότι θα πρέπει να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο η κυπριακή θεατρική γραφή; Την ιστορία ενός λαού, τον πολιτισμό, τις συνήθειες, τους χαρακτήρες και την καθημερινότητα του μεταφέρει ένα θεατρικό κείμενο. Όσο υπάρχουν κύπριοι συγγραφείς που μέσα από τα έργα τους μεταφέρουν πραγματικότητες που μας αφορούν, υπάρχουμε. Υπάρχει πολύς κόσμος που ενδιαφέρεται, που γράφει που παρακολουθεί σεμινάρια θεατρικής γραφής. Το θέμα είναι να δίνουμε βήμα σε αυτούς τους συγγραφείς. Και σίγουρα σήμερα τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα γιατί βλέπουμε κυπριακά έργα στη σκηνή. Χρειάζεται όμως να γίνουν και άλλα για να βοηθηθούν και να εξελιχτούν αυτοί που μπορούν να γράψουν.
– Ποιο είναι το στοίχημα για σένα όταν σκηνοθετείς ένα έργο; Να καταφέρω να επικοινωνήσω με το κοινό. Να πω μια ιστορία και να μπώ σαν ανάμνηση στο μυαλό του θεατή. Να κάνω την ιστορία να αφορά τον θεατή. Και όταν έχω κείμενα όπως αυτό του Μ. Παπαδόπουλου να καταφέρω με πολύ σεβασμό και αγάπη να παρουσιάσω τον κόσμο που ο ίδιος με πολύ ψάξιμο της αλήθειας δημιούργησε.
Info: Λευκωσία, Θέατρο Μασκαρίνι. Το θεατρικό «1964» του Κύπριου συγγραφέα Μιχάλη Παπαδόπουλου ανεβαίνει από το θέατρο Αντίλογος σε σκηνοθεσία Αλεξίας Παπαλαζάρου, κάθε Σάββατο στις 8μ.μ. και Κυριακές στις 7μ.μ., τηλ. 99251331
Ελεύθερα, 7.11.2021.
