Εκεί έξω μαζί: καταγραφή του 1ου συμμετοχικού εργαστηρίου χάραξης διαδρομών

Για να βγούμε «Εκεί Έξω Μαζί», μάλλον πρέπει να τα πούμε πρώτα εντός.

Στην Αίθουσα Γ4 των Εργατικών Πολυκατοικιών «Πλουτή Σέρβα» όπου στεγάζεται ο Οργανισμός Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης Λεμεσός 2030 Υποψήφια Πόλη, 13 νέοι και νέες, ενεργοί σε πνεύμα και όραμα Λεμεσιανοί, έχουν συναντηθεί αυτό το απόγευμα Παρασκευής, υποκινούμενοι από την ανάγκη τους να ορίσουν όχι μόνο το τι σημαίνει η πόλη για αυτούς αλλά να χαράξουν οι ίδιοι νέες διαδρομές εντός των γεωγραφικών συνόρων της Λεμεσού με σκοπό να αναδείξουν και να ενθαρρύνουν νέα αφηγήματα γύρω από την πόλη.

Δεν είναι η πρώτη φορά που συναντώνται. Είναι πια φίλοι και φίλες, τους ενώνει η οικειότητα όλων των προηγούμενων συναντήσεων, στις οποίες οι πλείστοι έχουν λάβει μέρος ως μέλη της ομάδας Trajectories* (*της οποίας τα αποτελέσματα των ομάδων εστίασης θα αποτελέσουν και τον κορμό του φακέλου διεκδίκησης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης).

Αυτά τα ομολογουμένως πολύ κουλ άτομα, στο ηλικιακό φάσμα 25-45, έχουν μοιραστεί πολλές φορές τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες τους γύρω από την πόλη στην οποία ονειρεύονται να ζήσουν, να φτιάξουν οικογένεια, να φροντίσουν τα αγαπημένα τους ανθρώπινα και μη όντα: εκείνη, εν πάση περιπτώσει, την πόλη που, όπως κάθε Λεμεσιανός ονειρεύεται, θα έχει μια θέση για όλους.

Αυτή τη φορά, εμφανώς ενθουσιασμένοι που ξαναβρίσκονται (και γιορτάζουν on the spot τα γενέθλια ενός εξ αυτών με μια γλυκιά black forest τούρτα την οποία καταβροχθίζουν μπροστά από τα λάπτοπ τους), φαίνεται να έχουν μια σιγουριά για το τι ακριβώς πρόκειται να κάνουν σήμερα. Είναι απολύτως εξοικειωμένες/οι με τον συμμετοχικό σχεδιασμό που τόσες φορές εξάσκησαν στην αίθουσα αυτή. Σήμερα, βασισμένoι σε μια ιδέα της σχεδιάστριας συμμετοχικών μεθοδολογιών του Λεμεσός 2030, Έλενας Αγαθοκλέους, οι παρευρισκόμενοι καλούνται να λάβουν ρόλο σχεδιαστών: θα γίνουν τα άτομα εκείνα που θα χαράξουν τις διαδρομές των περιπάτων της επερχόμενης μεγάλης κλίμακας δράσης του Λεμεσός 2030, με τίτλο «Εκεί Έξω Μαζί».

Το περιεχόμενο της δράσης αυτής, που θα πραγματοποιηθεί από 14 μέχρι 16 Ιουνίου 2024 σε διάφορα σημεία ανά τη Λεμεσό, θα προέλθει αμιγώς από τα ίδια τα μέλη των εν λόγω σχεδιαστικών ομάδων μέσα από μία σειρά συμμετοχικών εργαστηρίων όπως αυτό το σημερινό, που θα πραγματοποιηθούν τις ερχόμενες εβδομάδες.

Σε κλίμα συμπαθητικό και «συμμαθητικό», οι παρόντες στη σημερινή συνάντηση γνωρίζουν ήδη καλά ποιες είναι οι θεματικές που πάντα επανέρχονται στη στρογγυλή τράπεζά τους. Καμία από αυτές δεν πρέπει να μείνει εκτός σχεδιασμού: η συμπερίληψη γλώσσας, εθνικότητας, ηλικίας, φύλου, ικανότητας, τάξης, η αποκέντρωση, η σύνδεση των κοινοτήτων, η δημοκρατική πρακτική, ο δημόσιος χώρος, η κριτική σκέψη, η διαδραστικότητα, η προσβασιμότητα, η ορατότητα υποεκπροσωπούμενων ομάδων.

Ποιος είναι ο στόχος;Να σχεδιαστεί το περιεχόμενο των περιπάτων μέσα από τη χάραξη διαδρομών από την ίδια τη σχεδιαστική ομάδα. Με οδηγίες της Ελένης Πασιά, οι σχεδιαστές και σχεδιάστριες καλούνται αρχικά να καθορίσουν τη γεωγραφία του περιπάτου (όπως το σημείο εκκίνησης, τις στάσεις, τον τερματισμό κλπ), τη θεματική και το περιεχόμενό του, τα χαρακτηριστικά του, τόσο γενικά (όπως γλώσσα, κοινό-στόχος, διάρκεια), όσο και ειδικά (π.χ. κατάλληλη για νεαρές ηλικίες, ΑμΕΑ).

Πώς ξεκινά το εργαστήρι;

«Δεν κάμνουμε celebrate το πόσο σπουδαίοι είμαστε. Γιορτάζουμε μεν τα χαρακτηριστικά που μας κάμνουν να ξεχωρίζουμε ως Λεμεσιανοί, αλλά συζητάμε και για όσα χρειάζονται ενδυνάμωση μέσα στην πόλη».

Κάπως έτσι εκκινεί δυναμικά η Έλενα Αγαθοκλέους με την Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Λεμεσός 2030, Ελεάνα Αλεξάνδρου να δείχνει ενθουσιασμένη με την πρωτοβουλία και να ευχαριστεί τους συμμετέχοντες για την αφοσίωση και παρουσία τους.

Εκείνοι χωρίζονται από τις συντονίστριες σε ομάδες (βάσει θεματικής του περιπάτου), και καλούνται να αναλογιστούν ποια θα είναι από γεωγραφικής άποψης η διαδρομή αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την ευρύτερη επαρχία της Λεμεσού (από το Τρόοδος ως την Αμαθούντα), και δημιουργώντας νοητές γραμμές, σχέσεις και αναφορές.

Στο εξής, δίνεται χρόνος 45 λεπτών σε κάθε σχεδιαστική ομάδα για να χαράξει νοητά αλλά και πρακτικά τον χάρτη όπου θα καταγραφεί η νέα αυτή διαδρομή. Έχοντας διανέμει χάρτες της Λεμεσού σε κάθε ομάδα, οι συντονίστριες ενθαρρύνουν τους σχεδιαστές να αναλογιστούν ποια θα είναι τα συστατικά εκείνα που θα κάνουν τη διαδρομή ξεχωριστή, ωθώντας τους μάλιστα να σκεφτούν έναν ευφάνταστο τρόπο λήξης κάθε διαδρομής.

«It’s OK να λειτουργούμε σε μικροκλίμακα. Μπορεί να μην έρθει η Συμφωνική Ορχήστρα, αλλά να έρθει ο μικρός τυμπανιστής!», μοιράζεται μαζί τους με γέλια η Έλενα Αγαθοκλέους. Ξέρει ότι το «φαντεζί» στην υπόθεση Λεμεσός 2030 είναι ακριβώς αυτό. Το συμμετοχικό στοιχείο του.

Πιλοτικά, λοιπόν, θα λειτουργήσει η δράση αυτή, εξηγεί η Ελεάνα Αλεξάνδρου. «Είναι μια ευκαιρία να δοκιμαστούν οι ιδέες των Trajectories και του 10 10 100.» Απώτερος σκοπός: η επαναδιεκδίκηση του δημόσιου χώρου όχι στην αυστηρά φυσική του διάσταση, αλλά σε εκείνην που δίνει χώρο στη μεταξύ μας συνάντηση.

Οι σχεδιαστές σηκώνουν μανίκια. Εγώ κάθομαι παραδίπλα, και ενώ στην αρχή αισθάνομαι σαν να «κρυφακούω», πολύ σύντομα γίνομαι ένα μαζί τους. Παρατηρώ με τα αυτιά και τα μάτια μου, συνεπαρμένη από την αφοσίωση του εθελοντισμού τους και τις εντυπωσιακές ιδέες τους.

Αν και οι περίπατοι ενδέχεται να πάρουν άλλο δρόμο, οι συμμετέχοντες ξεκινούν ήδη να μοιράζονται τις πρώτες τους σκέψεις με τους συνσχεδιαστές τους.

Πρώτη συναντώ την Αναστασία Κοραή, ταγμένη Φίλη της Γης:

(Μη) ποδηλατική κουλτούρα, Φίλοι της Γης, Αναστασία Κοραή

Η Αναστασία, εκπροσωπώντας και σε συνεργασία με τους «Φίλους της Γης», σχεδιάζει μια διαδρομή αμιγώς ποδηλατική εμπνευσμένη από τη μη φιλική προς τους ποδηλάτες πόλη και την απουσία ποδηλατικής κουλτούρας. Για τη διαδρομή που οραματίζεται και σχεδιάζει, «μικροί και μεγάλοι θα χαράξουμε μαζί ασφαλή ποδηλατοδιαδρομή στην πόλη. Με ποδήλατα και χειρήλατα (αυτόνομα τρίκυκλα, κατάλληλα για ΑΜΕΑ), θα χρησιμοποιήσουμε υφιστάμενες διαδρομές, θα φανταστούμε νέες και θα διεκδικήσουμε οδική ασφάλεια». Στόχος της δράσης αυτής, όπως εξηγεί η ίδια στους συνσχεδιαστές, είναι να δημιουργηθεί ένας απτός ποδηλατικός χάρτης που θα κατατεθεί στον Δήμο Λεμεσού προς άμεση εφαρμογή του.

Δημόσιος χώρος, Θοδωρής Κούρος & Αλέξης Παπαδόπουλος

Ο Θοδωρής κι ο Αλέξης συστήνουν τη λεγόμενη «συγχρονική αρχαιολογία». Αυτήν, δηλαδή, που, ανασυστήνει ή ανασκευάζει μια πραγματικότητα του παρελθόντος με τα ίχνη του τώρα. Υπό μορφή όχι-ακριβώς-αρχιτεκτονικού περιπάτου, «λέμε να εφαρμόσουμε αυτή τη μεθοδολογία για να εξετάσουμε τα υλικά σημάδια της διαδρομής Μαρίνα/Κέντρο/Μώλος. Να διηγηθούν οι περιπατητές εναλλακτικές ιστορίες που έχουν να κάνουν με τα κοινά (ίσως τον ίδιο τον χώρο, αλλά ακόμη και τον θαλάσσιο ορίζοντα). Στη διαδρομή μας αυτή, στόχος είναι να δούμε καθαρά τις αντιφάσεις της πόλης.»

Αμαθούντα, Μαρίνα Πασιά, Μάριος Παύλου, Ρία Αλεξάνδρου

Μια εμπειρική διαδρομή στον χώρο της Αμαθούντας προτείνουν οι συνσχεδιαστές της ομάδας αυτής, που θα έχει ως στόχο να ενεργοποιήσει έναν άλλο τρόπο εμπειρίας του αρχαιολογικού χώρου. Πώς αυτός ενεργοποιεί τις αισθήσεις (την ακοή, την αφή την όσφρηση); Μια σειρά από τελετουργικές δράσεις θα συμπληρώσουν μία αισθητηριακή εμπειρία, χωρίς ωστόσο να δίδεται έμφαση στο ιστορικό στοιχείο και στη διατήρηση του αρχαιολογικού χώρου, Αντιθέτως, «στόχος είναι να εξετάσουμε πώς ο αρχαιολογικός μετατρέπεται σε δημόσιο χώρο και πώς γίνεται πεδίο άλλων αναπαραστάσεων. Θα θέλαμε αυτή η διαδρομή να φέρει μία μη αρχαιολογική αφήγηση, να ανοίξει μια νέα προοπτική. Να σκεφτούμε τον ήχο, την κίνηση, την αφήγηση. Ίσως να εστιάζαμε στο στοιχείο θέας. Παρά σε κάτι άλλο…», συμπληρώνουν οι συν-σχεδιαστές της διαδρομής «Αμαθούντα».

Γειτονιά του Σινέ Βόλος, Φειδίας Παυλίδης

Ιχνογραφώντας έναν χάρτη όχι μόνο αρχιτεκτονικού, αλλά και κοινωνικού ενδιαφέροντος, ο Φειδίας Παυλίδης χαράζει μία διαδρομή στις δυτικές συνοικίες, εστιάζοντας στο πριν και στο μετά, και επιλέγει να δώσει στους περιπατητές της δράσης μία γεύση (κυριολεκτικά και μεταφορικά) από τις γειτονιές αυτές. «Ενώ ξεκινήσαμε αρχικά από τη δημιουργία ενός αρχιτεκτονικού περιπάτου, καταλήξαμε στην ιδέα της εξερεύνησης της μοντέρνας αρχιτεκτονικής της πόλης σε μια λιγότερο προβεβλημένη γειτονιά της Λεμεσού. Εκκινώντας από τις εργατικές κατοικίες και κατά μήκος της Μισιαούλη & Καβάζογλου, φαντάζομαι τους περιπατητές να συνεχίζουν προς τα βόρεια, με στόχο να γνωρίσουν κοινωνικά και αρχιτεκτονικά τις δυτικές κατοικίες της πόλης, αλλά και να συνδεθούν μαζί τους. Οι τελευταίες παρουσιάζουν έντονο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον καθώς φέρουν σημαντικά δείγματα μοντερνισμού. Ωστόσο, δεν πρόκειται τόσο για έναν αρχιτεκτονικό περίπατο, όσο για «μια γνωριμία με τις λιγότερο δημοφιλείς γειτονιές της Λεμεσού που ονομάζουμε «δυτικές συνοικίες», γνωστές για τους Λεμεσιανούς και ως «η γειτονιά του Σινέ Βόλος».

Πολυγλωσσία & πολυπολιτισμικότητα, Σάρα Μαρίζα Βρυωνίδη, Μαρίνα Κακουλλή, Ράνια Ιακώβου

Ποιοι πιάνουν το λεωφορείο 30; αναρωτιούνται οι Σάρα Μαρίζα, η Μαρίνα και η Ράνια. «Το θέμα της δικής μας διαδρομής είναι η πολυπολιτισμικότητα. Έχοντας την επιθυμία να φωτίσουμε αυτό, θα εκκινήσουμε από την έννοια της μεταφοράς με το λεωφορείο «30», με αφετηρία ή καταλήγοντας στο λιμάνι, ένα σημείο αποχαιρετισμού. Σκοπός, να μετατρέψουμε το 30 σε μια live κινούμενη περφόρμανς, έναν χώρο όπου ιστορίες και βιώματα αποτελούν μέρος της αφήγησης από άτομα που χρησιμοποιούν ή όχι συχνά το λεωφορείο αυτό, υποδυόμενοι τους ρόλους που παίζουν και στις πραγματικές τους ζωές. Θα δημιουργηθεί έτσι ένα μωσαϊκό για να δείξουμε πώς συνυφαίνονται οι ζωές των ανθρώπων από κάθε πολιτισμό. Θέλουμε το νέο αφήγημα να είναι καθαρό, χωρίς συναισθηματισμούς και χωρίς διδακτισμό».

Vibe Λεμεσού, Πάνος Χατζηχριστοφή, Παναγιώτης Κλεάνθους, Εβίτα Ιωάννου

Τέλος, ο Πάνος, ο Παναγιώτης και η Εβίτα έρχονται να προσθέσουν μια αισθησιακή, σχεδόν ερωτική πτυχή στη δράση, τοπογραφώντας τον σέξι χαρακτήρα της πόλης σε έναν χάρτη υπό εξέλιξη. Μπες-βγες σε μαγαζιά, night club και μπαράκια, φαντάζονται ότι «το τέλος αυτής της διαδρομής θα είναι σίγουρα ένα πάρτι!» (γέλια). «Θα επιχειρήσουμε να εξερευνήσουμε τη σεξουαλικότητα της Λεμεσού, την αθέατη και θεατή πλευρά της, σε όλες της τις εκφάνσεις. Η απενεχοποίηση θα είναι λέξη-κλειδί στον δικό μας περίπατο», αναφέρουν ο Πάνος και ο Παναγιώτης.

Και σε όλα αυτά, που διαρκούν περί τις τέσσερις ώρες, η Σάρα Μαρίζα «βομβαρδίζει» αδιάκοπα τους συνσχεδιαστές/ριες της, θέτοντάς τους διαρκώς ερωτήσεις-παγίδες γύρω από την εφικτότητα των περιπάτων. Αν αυτό δεν είναι συμμετοχικό, τότε τι είναι;