Η πρόσφατη συζήτηση στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών για τις «λαμπρατζιές» και ο θόρυβος που ξέσπασε, επαναφέρει ένα πρόβλημα που εδώ και χρόνια ταλανίζει τις κυπριακές κοινότητες: την εκτροπή ενός παραδοσιακού εθίμου σε εστία βίας, καταστροφών και κινδύνων για την ανθρώπινη ζωή.
Η Εκκλησία της Κύπρου εκφράζει πλέον ανοιχτά τη διαφωνία της για τη συνέχιση του εθίμου, όσο μπορεί βέβαια να συντηρείται μια τέτοια κατάσταση ως έθιμο, στον περίβολο των ναών κατά τη λειτουργία της Ανάστασης, θέτοντας στο τραπέζι εύλογες ανησυχίες για τον σεβασμό του ιερού χώρου και, κυρίως, για την ασφάλεια των πιστών και όχι μόνο. Οι εικόνες που ξεδιπλώνονται κάθε χρόνο δεν συνάδουν σίγουρα με το πνεύμα αλλά πολύ περισσότερο με το αναστάσιμο μήνυμα: πυρκαγιές, βίαιες συμπλοκές, καταστροφή περιουσιών, τραυματισμοί – ακόμη και απώλειες ζωών. Επιχειρείται από την άλλη νομοθετική ρύθμιση, η οποία αν και υποσχόμενη, δεν μπορεί να λειτουργεί ως εχέγγυο, γιατί έτσι απλά ζούμε στην Κύπρο, που τη γνωρίζουμε τόσο καλά.
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι τόσο σοβαρό: πότε ένα έθιμο παύει να είναι έθιμο και γίνεται απλώς αφορμή για εκδήλωση μανίας; Στην περίπτωση των «λαμπρατζιών», η μετάλλαξη είναι πλέον τόσο εμφανής. Ένα έθιμο που σε άλλες εποχές ενίσχυε τη συλλογικότητα και έδινε ξεχωριστό χρώμα στον εορταστικό χαρακτήρα του Πάσχα, σήμερα εκφυλίζεται σε πράξη βίας και πρόκλησης. Αφήνει να μετατρέπονται ιεροί χώροι σε αρένες…
Το ζήτημα, ωστόσο, από μια άλλη πλην ουσιαστική όψη, δεν είναι μόνο ρυθμιστικό ή αστυνομικό – είναι τελοσπάντων βαθιά παιδευτικό. Είναι πιο απλά θέμα παιδείας. Η συστηματική απουσία ουσιαστικής παιδείας – σχολικής, οικογενειακής, κοινωνικής – αφήνει ένα πελώριο κενό που γεμίζει με αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Όταν οι νέοι δεν διδάσκονται την αξία του σεβασμού, της ευθύνης και του συλλογικού καλού, τότε ούτε τα έθιμα μπορούν να επιβιώσουν, ούτε και τα όποια επιχειρήματα να σταθούν.
Χρειάζονται λύσεις που δεν περιορίζονται στην καταστολή, αλλά στην πρόληψη και στην επανανοηματοδότηση πραγμάτων και εννοιών. Με δράσεις πολιτισμού, διαλόγου και συμμετοχής των νέων, μπορεί ένα έθιμο στην εκδήλωση και έκφρασή του να συνδέεται με τις ρίζες του και να λειτουργεί αυθεντικά ως στοιχείο ταυτότητας – όχι ως πεδίο συγκρούσεων.
Οι «λαμπρατζιές» είναι τελικά ένας άλλος καθρέφτης μας. Κι αυτό που αντικατοπτρίζεται σήμερα, μας καλεί επειγόντως να επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει πολιτισμός στην πράξη.
