Οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην Κύπρο αποτελούν τη βασική ραχοκοκαλιά της κυπριακής οικονομίας, αφού αντιπροσωπεύουν πέραν του 90% των επιχειρηματικών μονάδων. Η διαδοχή είναι ίσως ένα από τα σημαντικότερα θέματα που καλείται να αντιμετωπίσει αργά ή γρήγορα κάθε οικογενειακή επιχείρηση.
Η καθοδήγηση μιας δυναμικής ομάδας διαχείρισης είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη, τον σχεδιασμό και τη διαχείριση της συνέχειας-μετάβασης της οικογενειακής επιχείρησης ώστε να μπορεί να ευδοκιμήσει και να ευημερήσει από γενιά σε γενιά.
Σε διεθνές επίπεδο, μόνο το 30% των επιχειρήσεων επιβιώνει μετά την δεύτερη γενιά, το 13% μετά την τρίτη γενιά και μόλις το 3% στις επόμενες.
Λόγω του μικρού μεγέθους τους, οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην Κύπρο καλούνται να διαχειριστούν πολλά και πολυσύνθετα ζητήματα. Αντιμετωπίζουν καθημερινά πολλές προκλήσεις που έχουν να κάνουν με την βιωσιμότητα και την ανάπτυξη τους. Προβλήματα όπως η χαμηλή ανταγωνιστικότητα, οι περιορισμένοι πόροι, το υψηλό κόστος χρηματοδότησης και ενέργειας, η διαχείριση των συγκρούσεων και η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής καθώς και η προσέλκυση και διατήρηση ικανών στελεχών ειδικά από τον μη στενό οικογενειακό κύκλο, είναι μόνο μερικά από τα καθημερινά προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν.
Η διαδοχή, όμως, αποτελεί ίσως την μεγαλύτερη πρόκληση για τις οικογενειακές επιχειρήσεις ανά το παγκόσμιο. Η έλλειψη ενδιαφέροντος από την νέα γενιά και οι συγκρούσεις ή αντιζηλίες μεταξύ των μελών της οικογένειας που θα ήθελαν να αναλάβουν την επιχείρηση είναι από τα συνηθέστερα προβλήματα που παρουσιάζονται.
Δεν υπάρχει μεγαλύτερο άγχος για τους ιδρυτές μια οικογενειακής επιχείρησης από την επιλογή των διαδόχων που θα αναλάβουν τα ηνία της επιχείρησης. Δεν πρόκειται για απλή μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων αλλά για κάτι πολύ πιο δυνατό αφού πολλές φορές συνδέεται με την παράδοση, τις αξίες και το στίγμα της οικογένειας μέσα στην ίδια την κοινωνία. Για να υπάρξει ομαλή και επιτυχημένη μετάβαση απαιτείται συνεργασία, εκπαίδευση, σεβασμός στις αξίες και δέσμευση από όλα τα μέλη της οικογένειας. Για κάθε οικογενειακή επιχείρηση χρειάζεται να υπάρχουν καταγεγραμμένοι κανόνες που δεν είναι άλλοι από το λεγόμενο «οικογενειακό καταστατικό». Το «οικογενειακό καταστατικό» θέτει τους κανόνες σε πολλά ζητήματα πέραν της διαδοχής αφού καθορίζονται και οριοθετούνται οι ρόλοι και οι υπευθυνότητες, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μελών της οικογένειας είτε ως μέτοχοι είτε ως μέλη της διοίκησης της εταιρείας.
Οι συγκρούσεις και τα προβλήματα κορυφώνονται με την έλευση της δεύτερης και κυρίως της τρίτης γενεάς. Η μη έγκαιρη κατάρτιση ενός σωστά δομημένου Στρατηγικού Σχεδίου Μετάβασης είναι πιθανόν να θέσει σε κίνδυνο την ίδια την επιβίωση μιας επιτυχημένης οικογενειακής επιχείρησης.
Είναι γεγονός ότι υγιείς οικογενειακές επιχειρήσεις, παρά τα οποιαδήποτε προβλήματα, σε περιόδους κρίσεων, αποδεικνύονται ανθεκτικότερες αφού σε δύσκολες καταστάσεις, τα μέλη της οικογένειας ενώνουν τις δυνάμεις τους και συμπορεύονται με γνώμονα τα καλώς νοούμενα συμφέροντα της επιχείρησης τους, αφήνοντας κατά μέρος τις οποιεσδήποτε προσωπικές διαφωνίες.
Μπορεί η διαδοχή σε μια οικογενειακή επιχείρηση από τη μία γενιά στην άλλη να είναι μια πρόκληση, μπορεί όμως να αποτελέσει και μια ευκαιρία για ανάπτυξη και εξέλιξη. Με το σωστό σχεδιασμό, η μετάβαση μπορεί να είναι ομαλή και επιτυχής, διατηρώντας ζωντανή την κληρονομιά της οικογένειας και εξασφαλίζοντας την επιτυχία της επιχείρησης για τις μελλοντικές γενιές
Στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλονται για περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και επιβίωσης των Κυπριακών Επιχειρήσεων, το ΚΕΒΕ, ως ο κατ’ εξοχήν αναπτυξιακός οργανισμός των επιχειρήσεων, εκπαιδεύει κάθε χρόνο πέραν των 1500 εργαζομένων μέσω της διοργάνωσης 70 και πλέον επιμορφωτικών προγραμμάτων κατάρτισης που υλοποιούνται με την έγκριση της Αρχής Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΑνΑΔ). Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε ολοκληρωμένα επιμορφωτικά προγράμματα που σκοπό έχουν να ασχοληθούν με τα ουσιώδεις ζητήματα της διαδοχής, της διοίκησης και της εταιρικής διακυβέρνησης των οικογενειακών επιχειρήσεων, που ας μην ξεχνάμε πως αποτελούν την κινητήριο δύναμη της Κυπριακής οικονομίας.
Ως εκ τούτου, το ΚΕΒΕ προτρέπει τις κυπριακές οικογενειακές επιχειρήσεις να εκμεταλλευθούν τις ευκαιρίες που προσφέρονται και να αξιοποιήσουν τέτοιου είδους επιμορφωτικά προγράμματα, αφού η συνεχής εκπαίδευση και καθοδήγηση των ηγετικών στελεχών είναι παράγοντες που θα ενισχύσουν την περαιτέρω ανάπτυξη και επιτυχή μετάβαση της ηγεσίας τους από την μία στην άλλη γενεά.
* Ανώτερος Λειτουργός ΚΕΒΕ
Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων, Κοινωνικής Πολιτικής & Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού
