Σε μια εποχή διαρκούς ανασφάλειας, οι πόλεμοι και οι γεωπολιτικές εντάσεις δεν περιορίζονται στα πεδία μαχών. Αντιθέτως, αποτελούν ισχυρούς καταλύτες οικονομικών μεταβολών που διαπερνούν σύνορα, διαταράσσουν αγορές και επηρεάζουν την καθημερινότητα των πολιτών. Η Κύπρος, παρότι μικρή και χωρίς άμεση εμπλοκή, δεν αποτελεί εξαίρεση. Η γεωγραφική της θέση, η ενεργειακή της εξάρτηση και η σύνδεσή της με διεθνείς αγορές την καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτη.
Η μακροχρόνια σύγκρουση στην Ουκρανία έχει μεταβάλει ριζικά την ευρωπαϊκή οικονομία. Οι τιμές του φυσικού αερίου εκτινάχθηκαν έως και 300% από το 2022, ενώ οι αυξήσεις στις τιμές τροφίμων ξεπέρασαν το 25%, επηρεάζοντας ιδιαίτερα τα νοικοκυριά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ανταποκρινόμενη στην αυξανόμενη αβεβαιότητα, αύξησε κατακόρυφα τις στρατιωτικές δαπάνες της, οι οποίες άγγιξαν τα 289 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023. Η Ρωσία, παρότι υπό κυρώσεις, συνέχισε να εξάγει ενεργειακά αγαθά, με την παγκόσμια αγορά να παρακολουθεί με ανησυχία κάθε νέα εξέλιξη.
Την ίδια ώρα, η κρίση στη Μέση Ανατολή και ειδικότερα η επιχείρηση του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας επιφέρει σημαντικές οικονομικές απώλειες για την ίδια τη χώρα αλλά και για τη γύρω περιοχή. Το ισραηλινό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 19,4% στο τελευταίο τρίμηνο του 2023, ενώ ο τουρισμός στην Ανατολική Μεσόγειο δέχτηκε ισχυρό πλήγμα. Παράλληλα, οι εντάσεις στον Λίβανο, στο Ιράν και γύρω από τη Διώρυγα του Σουέζ αυξάνουν κατακόρυφα τον γεωπολιτικό κίνδυνο για το 12% του παγκόσμιου εμπορίου που διέρχεται από τη στρατηγική αυτή θαλάσσια οδό.
Οι παγκόσμιες συνέπειες δεν σταματούν εκεί. Ο πληθωρισμός σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες κυμάνθηκε μεταξύ 8% και 10% το διάστημα 2022-2023, ενώ η ανασφάλεια απομάκρυνε σημαντικά κεφάλαια από τις αναδυόμενες αγορές, με εκροές άνω των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων από περιοχές όπως η Ασία και η Λατινική Αμερική.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Κύπρος βιώνει τις επιπτώσεις με πολλαπλούς τρόπους. Η ενεργειακή της εξάρτηση είναι από τις υψηλότερες στην ΕΕ, με το 80% της ενέργειας να είναι εισαγόμενο. Ο τουριστικός της τομέας, βασικός πυλώνας της οικονομίας, επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις σε περιοχές-αγορές όπως το Ισραήλ και η Βρετανία. Παράλληλα, η έκθεση του τραπεζικού της τομέα σε ρωσικά και ουκρανικά κεφάλαια έχει μειωθεί δραματικά, γεγονός που αλλάζει το χρηματοοικονομικό τοπίο του νησιού.
Απέναντι σε αυτό το πολύπλοκο και εύθραυστο παγκόσμιο περιβάλλον, η Κύπρος οφείλει να δράσει με προνοητικότητα. Η διαφοροποίηση της οικονομίας της με έμφαση σε τομείς όπως οι ψηφιακές τεχνολογίες και οι πράσινες επενδύσεις είναι πλέον απαραίτητη. Η ενίσχυση της ενεργειακής της αυτονομίας, με επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα. Ταυτόχρονα, η ενεργή γεωπολιτική της παρουσία και η ουσιαστική συμμετοχή της στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς ασφάλειας και πρόληψης κρίσεων μπορούν να ενισχύσουν τη θέση της.
Οι πόλεμοι του 21ου αιώνα δεν καταστρέφουν μόνο υποδομές, αποσταθεροποιούν οικονομίες, διαρρηγνύουν κοινωνικά δίκτυα και απειλούν τη συνοχή κρατών. Η Κύπρος δεν έχει την πολυτέλεια να παρακολουθεί αδρανής. Οφείλει να διαβάζει τους συσχετισμούς, να αξιολογεί τους κινδύνους και να αντιδρά με στρατηγική πυγμή. Σε έναν κόσμο αλληλεξαρτήσεων, η σταθερότητα δεν είναι δεδομένο. Είναι ευθύνη και κυρίως επιλογή.
*Οικονομολόγος, Μέλος Πολιτικού Γραφείου ΔΗΣΥ
