Στην ορθόδοξη πίστη μας η Κυρία Θεοτόκος προβάλλει ως το πρόσωπο το τιμώμενο και προσκυνούμενο, ευθύς μετά τον Τριαδικό Θεό. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέει για τη Θεοτόκο: «Αύτη ουν εστί Θεός μετά Θεόν τα δευτερεία της Τριάδος έχουσα, η αμέσως δεχομένη των εκ Θεού δωρεών». Είναι πρόσωπο φοβερό, από θεολογική και σωτηριολογική άποψη. Θα πει γι’ αυτήν, πάλι, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Το όνομα της Παρθένου είναι Μαριάμ. Αυτό ερμηνεύεται Κυρία. Κυρία είναι, λοιπόν, κατά την αξία ως δεσπόζουσα όλων των όντων αλλά συνάμα, είναι Κυρία ως πηγή και ρίζα της ελευθερίας του ανθρωπίνου γένους».
Η ίδια, κατά τον πιο πάνω Πατέρα της Εκκλησίας μας, μετείχε του προφητικού χαρίσματος, αφού προφήτευσε πως θα’ ναι πρόσωπο που θα μακαρίζεται στο μέλλον από γενεές γενεών ανθρώπων. Λέει και πάλι ο ιερός Πατήρ: «Ότι δε Προφήτις αύτη εστίν, προφητικήν χάριν έχουσα, παραστήσει τω βουλομένω η εν τω Ευαγγελίω ωδή ταύτης προς Θεόν».
Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης λέει πως: «Αν τα εννέα τάγματα των αγγέλων ήθελον γκριμνησθεί από τους ουρανούς και να γίνουν δαίμονες, αν όλοι οι άνθρωποι εγίνοντο κακοί, αν όλα τα κτίσματα, ουρανός, φωστήρες, ιερείς, ζώα ήθελον αποστατήσει κατά του Θεού, όλαι αυταί αι κακίαι των κτισμάτων, συγκρινόμεναι με το πλήρωμα της αγιότητος της Θεοτόκου, δεν θα ηδύναντο να λυπήσουν τον Θεόν, διότι μόνη η Κυρία Θεοτόκος θα ήτο ικανή να τον ευχαριστήσει για τα πάντα».
Κατά τη θεολογία των Πατέρων της Ανατολής είναι φοβερό πρόσωπο διότι, ενώ ο Θεός κοινωνεί με τα κτίσματά του κατ’ ενέργεια, μόνο με την Κυρία Θεοτόκο κοινώνησε καθ’ υπόσταση. Το πρόσωπό Της και η όλη παρουσία Της συνδέεται άμεσα με την Αγία Τριάδα. Έτσι, λοιπόν, κατά τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, η Κυρία Θεοτόκος έλαβε από τον Θεό Πατέρα δύναμη, από τον Θεόν Λόγο σοφία, για να ξέρει να συμφιλιώνει τον ουρανό με τη γη. Από το Άγιο Πνεύμα έλαβε την αγαθή ιλαρότητα. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, κατά τον μεγάλο αυτόν Πατέρα της Ανατολής, υπάρχουν τρία είδη προσκύνησης: Στον Θεό λατρευτική, στους αγίους τιμητική και στην Κυρία Θεοτόκο δουλική. Η Παναγία δεν πρεσβεύει απλά στον Θεό για τους ανθρώπους, αλλά σώζει κι αυτό σε σχέση και συνάρτηση με το Χριστολογικό δόγμα. Κατά τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, ο Χριστός είναι αιώνιος χρεώστης προς τη Θεοτόκο, διότι πήρε απ’ αυτήν την ανθρώπινη σάρκα Του.
Σπουδαία είναι και η ανάλυση του όρου Θεοτόκος που προσδίδεται στην Παναγία από τον ιερό Δαμασκηνό. Υποστηρίζει πως για δύο λόγους λέγεται έτσι, διότι «εν ταύτη ο Θεός μεν άνθρωπος και Θεός ο άνθρωπος γέγονε». Δηλαδή, έκαμε τον Θεό άνθρωπο αλλά και στον άνθρωπο έδωσε τη δυνατότητα να γίνει Θεός κατά χάρη.
Νιώθοντας δέος για το πρόσωπό της ο ιερός Χρυσόστομος αναφωνεί: «Ρίξε με τον λογισμό σου μια ματιά σε όλη την κτίση και δες αν υπάρχει ον ίσο ή σπουδαιότερο από την Παρθένο. Δεν θα βρεις ούτε στη γη, ούτε στη θάλασσα, ούτε στις αγγελικές δυνάμεις ένα τέτοιο εξαίσιο θαύμα».
Όλη η ζωή της, κατά τους θεοφόρους Πατέρες, ήταν μια συνεχής άσκηση, στην ησυχία και στην αδιάλειπτη νοερά προσευχή, συνάμα όμως και μια συνεχής αγωνία για τη σωτηρία του ανθρωπίνου γένους. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέει γι’ αυτό: «Επεδείξατο βίον ασκητικόν και άκρως εναγώνιον διά την σωτηρίαν του γένους ημών».
Σπουδαίο γεγονός στον βίο της προβάλλει και η Κοίμησή της. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέει πως ο Χριστός, αποδίδοντας την εξόδιο τιμή προς τη Μητέρα Του, παρέλαβε ο ίδιος την ψυχή της και μετά από λίγο μετέστησε στους ουρανούς και το πανίερο σώμα Της. Με τη μετάστασή Της, κατά τη θεολογία του κορυφαίου αυτού Πατέρα της Ανατολής: «Η Παναγία τους ουρανούς έχει πρέπον κατοικητήριον ως Αυτή προσήκον βασίλειον».
Κατά τον ιερό Δαμασκηνό η Κοίμησή της δεν είναι για μας ένα λυπηρό γεγονός, αλλά αντίθετα πηγή χαράς. «Τοις μεμνημένοις της μνήμης Σου, τιμαλφέστατον το δώρημα, γίγνεται γαρ υπόθεσις αναφαιρέτου χαράς». Αυτό συμβαίνει διότι στους ουρανούς δέεται συνεχώς για τη σωτηρία του κόσμου. Έτσι, λοιπόν, με αφορμή την Κοίμησή της ο πιστός λαός του Κυρίου ικετευτικά δέεται προς Αυτήν: «Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς».
*Σάββας Αλεξάνδρου, Διευθυντής Γραφείου Ορθοδόξου Ομολογίας,
Ιερά Μητρόπολη Λεμεσού
