Ο Χρυσόστομος Ρουσής, M.Ed. (πρώην γυμνασιάρχης), αναφέρει παραδείγματα ώστε να αποφεύγονται συνηθισμένα γραμματικά και συντακτικά λάθη.
Η άγνοια και γενικά η μη τήρηση βασικών κανόνων της γραμματικής και της σύνταξης –φαινόμενο συνηθισμένο στις μέρες μας– ενέχει τον κίνδυνο να καθιερωθούν τα λανθασμένα.
(Ιωάννα Παπαζαφείρη, 1993) Η σύντομη αυτή μελέτη παρουσιάζει συνηθισμένα γραμματικά και συντακτικά λάθη που ακούμε και διαβάζουμε.
Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων
Λέγονται λανθασμένα: πιο καλύτερος, ο πιο καλύτερος, πιο αργότερα, πιο νωρίτερα.
Ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου σχηματίζεται α) μονολεκτικά προσθέτοντας την κατάληξη -ότερος ή -ύτερος στο θέμα π.χ. ψηλ-ότερος, μεγαλ-ύτερος και β) περιφραστικά, προσθέτοντας το επίρρημα «πιο» μπροστά από το επίθετο π.χ. πιο ψηλός, πιο μεγάλος.
Ο υπερθετικός βαθμός σχηματίζεται μονολεκτικά, προσθέτοντας την κατάληξη -ότατος ή -ύτατος στο θέμα π.χ. ψηλ-ότατος, βαρ-ύτατος και περιφραστικά, προσθέτοντας το άρθρο (ο, η, το) πριν από τον μονολεκτικό ή τον περιφραστικό συγκριτικό του επιθέτου π.χ. ο ψηλότερος ή ο πιο ψηλός *-ότερος, -ότατος με ‘ο’, ανώτερος (άνω), κατώτερος (κάτω) με ‘ω’.
Προσοχή! Πολλά επίθετα δεν έχουν παραθετικά, όπως εξαιρετικός, μοναδικός, ολομόναχος, περίφημος, τέλειος – είναι ήδη υπερθετικής σημασίας – δεν γίνονται «υπερθετικότερα» με τη λέξη «πολύ» – η λέξη «πολύ» πλεονάζει.
Άλλα λάθη πλεονασμού είναι: το (άσχημο) ελάττωμα της φλυαρίας – (από) ανέκαθεν, άρα (λοιπόν), εισέρχεται (μέσα), πλησιάζω (κοντά), (περι)-στρέφεται γύρω από.
Λέμε: πιο καλός ή καλύτερος / ο καλύτερος ή ο πιο καλός – πιο νωρίς ή νωρίτερα.
Είναι ένας «εξαιρετικός άνθρωπος» (και όχι: ένας πολύ εξαιρετικός άνθρωπος).
Η ομάδα έχει τη «μοναδική ευκαιρία» να προχωρήσει με αξιώσεις (και όχι: την πολύ μοναδική) – Το σπίτι έχει «εξαίσια θέα» (και όχι: έχει πολύ εξαίσια θέα)
Παρακολουθήσαμε μια «έξοχη παράσταση» (και όχι: μια πολύ έξοχη παράσταση)
Οι Δανοί εκπαιδευτικοί είναι «μοναδικοί» (και όχι: πολύ μοναδικοί εκπαιδευτικοί)
Προγραμματίζουμε «υπερβολικά» τη ζωή των παιδιών μας (και όχι: πολύ υπερβολικά)
Συνηθισμένα λάθη στη χρήση των ρημάτων
Τα ρήματα της Α συζυγίας (ομάδας) τονίζονται στην παραλήγουσα (πρώτο πρόσωπο ενεργητικής φωνής) και κλίνονται με τον ίδιο τρόπο π.χ. γράφω – γράφεις – γράφει
Τα ρήματα της Β συζυγίας τονίζονται στη λήγουσα και χωρίζονται σε δύο ομάδες:
α) ρήματα σε -άω ή -ώ (αγαπάω ή αγαπώ – αγαπάς, μιλάω ή μιλώ – μιλάς, προσδοκάω ή προσδοκώ – προσδοκάς) και β) ρήματα μόνο σε -ώ (μπορώ – μπορείς, οδηγώ – οδηγείς)
Ακούμε και διαβάζουμε λάθη στις καταλήξεις: Η κοινωνία διεκδικά διαφάνεια.
Προσδοκ-εί μια καλύτερη ζωή! – Οδηγά απρόσεκτα – Mας ευχαριστά για τη συνεργασία.
Λέμε: Μας οδηγείς με το παράδειγμά σου (και όχι: οδηγάς με το παράδειγμά σου)
Προχωρεί η μελέτη για τη δημιουργία καζίνο (και όχι: Προχωρά η μελέτη)
Χρησιμοποιείς σωστά ελληνικά; (και όχι: Χρησιμοποιάς σωστά ελληνικά;)
Η Κυβέρνηση αδικεί τη νοημοσύνη των πολιτών (και όχι: αδικά τη νοημοσύνη των πολιτών).
Προσοχή! Η ελπίδα κρατά ή κρατεί ζωντανό τον αγώνα μας. – Mε βοηθά ή βοηθεί στα μαθήματά μου. – Πόσο συχνά τηλεφωνάς ή τηλεφωνείς (λογ.) στο εξωτερικό; – Ο κυπριακός λαός προσδοκά λύση του προβλήματός του (και όχι: προσδοκεί)
*ακολουθάς/ακολουθείς, ζητάς/ζητείς, κυκλοφοράς/κυκλοφορείς, συζητάς/συζητείς
(Ιωάννα Παπαζαφείρη, 1993) Η σύντομη αυτή μελέτη παρουσιάζει συνηθισμένα γραμματικά και συντακτικά λάθη που ακούμε και διαβάζουμε.
Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων
Λέγονται λανθασμένα: πιο καλύτερος, ο πιο καλύτερος, πιο αργότερα, πιο νωρίτερα.
Ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου σχηματίζεται α) μονολεκτικά προσθέτοντας την κατάληξη -ότερος ή -ύτερος στο θέμα π.χ. ψηλ-ότερος, μεγαλ-ύτερος και β) περιφραστικά, προσθέτοντας το επίρρημα «πιο» μπροστά από το επίθετο π.χ. πιο ψηλός, πιο μεγάλος.
Ο υπερθετικός βαθμός σχηματίζεται μονολεκτικά, προσθέτοντας την κατάληξη -ότατος ή -ύτατος στο θέμα π.χ. ψηλ-ότατος, βαρ-ύτατος και περιφραστικά, προσθέτοντας το άρθρο (ο, η, το) πριν από τον μονολεκτικό ή τον περιφραστικό συγκριτικό του επιθέτου π.χ. ο ψηλότερος ή ο πιο ψηλός *-ότερος, -ότατος με ‘ο’, ανώτερος (άνω), κατώτερος (κάτω) με ‘ω’.
Προσοχή! Πολλά επίθετα δεν έχουν παραθετικά, όπως εξαιρετικός, μοναδικός, ολομόναχος, περίφημος, τέλειος – είναι ήδη υπερθετικής σημασίας – δεν γίνονται «υπερθετικότερα» με τη λέξη «πολύ» – η λέξη «πολύ» πλεονάζει.
Άλλα λάθη πλεονασμού είναι: το (άσχημο) ελάττωμα της φλυαρίας – (από) ανέκαθεν, άρα (λοιπόν), εισέρχεται (μέσα), πλησιάζω (κοντά), (περι)-στρέφεται γύρω από.
Λέμε: πιο καλός ή καλύτερος / ο καλύτερος ή ο πιο καλός – πιο νωρίς ή νωρίτερα.
Είναι ένας «εξαιρετικός άνθρωπος» (και όχι: ένας πολύ εξαιρετικός άνθρωπος).
Η ομάδα έχει τη «μοναδική ευκαιρία» να προχωρήσει με αξιώσεις (και όχι: την πολύ μοναδική) – Το σπίτι έχει «εξαίσια θέα» (και όχι: έχει πολύ εξαίσια θέα)
Παρακολουθήσαμε μια «έξοχη παράσταση» (και όχι: μια πολύ έξοχη παράσταση)
Οι Δανοί εκπαιδευτικοί είναι «μοναδικοί» (και όχι: πολύ μοναδικοί εκπαιδευτικοί)
Προγραμματίζουμε «υπερβολικά» τη ζωή των παιδιών μας (και όχι: πολύ υπερβολικά)
Συνηθισμένα λάθη στη χρήση των ρημάτων
Τα ρήματα της Α συζυγίας (ομάδας) τονίζονται στην παραλήγουσα (πρώτο πρόσωπο ενεργητικής φωνής) και κλίνονται με τον ίδιο τρόπο π.χ. γράφω – γράφεις – γράφει
Τα ρήματα της Β συζυγίας τονίζονται στη λήγουσα και χωρίζονται σε δύο ομάδες:
α) ρήματα σε -άω ή -ώ (αγαπάω ή αγαπώ – αγαπάς, μιλάω ή μιλώ – μιλάς, προσδοκάω ή προσδοκώ – προσδοκάς) και β) ρήματα μόνο σε -ώ (μπορώ – μπορείς, οδηγώ – οδηγείς)
Ακούμε και διαβάζουμε λάθη στις καταλήξεις: Η κοινωνία διεκδικά διαφάνεια.
Προσδοκ-εί μια καλύτερη ζωή! – Οδηγά απρόσεκτα – Mας ευχαριστά για τη συνεργασία.
Λέμε: Μας οδηγείς με το παράδειγμά σου (και όχι: οδηγάς με το παράδειγμά σου)
Προχωρεί η μελέτη για τη δημιουργία καζίνο (και όχι: Προχωρά η μελέτη)
Χρησιμοποιείς σωστά ελληνικά; (και όχι: Χρησιμοποιάς σωστά ελληνικά;)
Η Κυβέρνηση αδικεί τη νοημοσύνη των πολιτών (και όχι: αδικά τη νοημοσύνη των πολιτών).
Προσοχή! Η ελπίδα κρατά ή κρατεί ζωντανό τον αγώνα μας. – Mε βοηθά ή βοηθεί στα μαθήματά μου. – Πόσο συχνά τηλεφωνάς ή τηλεφωνείς (λογ.) στο εξωτερικό; – Ο κυπριακός λαός προσδοκά λύση του προβλήματός του (και όχι: προσδοκεί)
*ακολουθάς/ακολουθείς, ζητάς/ζητείς, κυκλοφοράς/κυκλοφορείς, συζητάς/συζητείς
Βιβλιογραφικές πηγές
* Αναγνωστοπούλου Ι., Μπουσούνη Λ., Το λέμε σωστά; To γράφουμε σωστά; Αθήνα 2006
* Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Νεοελληνική Γραμματική, Αθήνα 1993
* Παπαζαφείρη Ι., Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας, Αθήνα 1988
