«Η άγνοια και γενικά η μη τήρηση βασικών κανόνων της γραμματικής και της σύνταξης -φαινόμενο συνηθισμένο στις μέρες μας- ενέχει τον κίνδυνο να καθιερωθούν τα λανθασμένα». (Ιωάννα Παπαζαφείρη, 1993). Η σύντομη αυτή μελέτη παρουσιάζει συνηθισμένα γραμματικά και συντακτικά λάθη που ακούμε και διαβάζουμε.
Ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί
Σοβαρό λάθος είναι να θέτουμε σε ονομαστική ένα ομοιόπτωτο προσδιορισμό, όταν ανήκει σε ουσιαστικό ή αντωνυμία που είναι σε γενική ή αιτιατική πτώση:
Λέμε: Η ελευθερία μου «ως δημοσιογράφου» είναι για μένα κάτι το σημαντικό (και όχι: η ελευθερία μου ως/σαν δημοσιογράφος) – γενική, για να συμφωνήσει με το «μου» – Ο Σπυριδάκης άφησε την σφραγίδα του «ως άνθρωπος» των γραμμάτων (και όχι: άφησε τη σφραγίδα του ως/σαν ανθρώπου των γραμμάτων) – ονομαστική, γιατί μιλάμε για το ίδιο πρόσωπο, ταυτοπροσωπία (ως+γεν. στην ετεροπροσωπία και ως+ονομ. στην ταυτοπροσωπία)
Σημ. Η σύνταξη με την κτητική αντωνυμία και το μόριο «ως» ή «σαν» είναι καθαρευουσιάνικη. Η απλή σύνταξη, που χαρακτηρίζει τη δημοτική, είναι: Η ελευθερία του δημοσιογράφου είναι για μένα κάτι το σημαντικό. – Άφησε τη σφραγίδα του ανθρώπου των γραμμάτων. – Ο Π. ανέλαβε καθήκοντα διευθυντή της Τράπεζας.
Συνηθισμένα λάθη στη χρήση των επιθέτων
Τονισμός των επιθέτων
Τα επίθετα τονίζονται σε όλες τις πτώσεις στην ίδια συλλαβή που τονίζονται στην ονομαστική ενικού. Μερικά όμως προπαροξύτονα επίθετα κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα, όταν χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά.
Λέμε: ο διάσημος ποδοσφαιριστής – του διάσημου ποδοσφαιριστή – των διάσημων ποδοσφαιριστών – τους διάσημους ποδοσφαιριστές – Η απόδοση των εργαζόμενων φοιτητών μπορεί να είναι μειωμένη. (επίθετο)
Αλλά: H αμοιβή των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα είναι χαμηλή. (ουσιαστικό)
Προσοχή! οι μεγάλες καμπύλες – των μεγάλων καμπυλών (ουσιαστικό) – Οι καμπύλες γραμμές – των καμπύλων γραμμών (επίθετο)
Λόγια επίθετα σε –ης (γεν. –ους)
Τα λόγια επίθετα σε –ης σχηματίζουν τη γενική ενικού και στα τρία γένη σε –ους:
Λέμε: ο/η διεθνής, το διεθνές – του/της διεθνούς – τον/τη διεθνή – το διεθνές
οι διεθνείς, τα διεθνή – των διεθνών – τους/τις διεθνείς – τα διεθνή
* Σύμφωνα με το επίθετο «διεθνής» κλίνονται: ασφαλής, επιεικής, επιμελής, ο ειλικρινής συγγενής (του ειλικρινούς συγγενή), ευγενής, πλήρης, σαφής, συνεπής, υγιής κ.ά.
Επίθετα σε -ων, -ούσα, -ον και σε -ων/-ονας, -ον
Λέμε: ο ενδιαφέρων (μύθος) – του ενδιαφέροντος – τον ενδιαφέροντα – οι ενδιαφέροντες – των ενδιαφερόντων – τους ενδιαφέροντες / η ενδιαφέρουσα (περίπτωση), το ενδιαφέρον (βιβλίο) / ο ευγνώμων/-ονας (ληστής) – του ευγνώμονος/-ονα – τον ευγνώμονα – οι ευγνώμονες – των ευγνωμόνων – τους ευγνώμονες, το ευγνώμον / ο πρωτεύων, ο αγνώμων, ο αλλόφρων, ο δεισιδαίμων (μαθητής) / ο διδάσκων (καθηγητής)- του διδάσκοντος
Βιβλιογραφικές πηγές
Αναγνωστοπούλου Ι. , Μπουσούνη Λ. Το λέμε σωστά; Το γράφουμε σωστά; Αθήνα 2006
Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Νεοελληνική Γραμματική, Αθήνα 1993
Παπαζαφείρη Ι. Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας, Αθήνα 1988
