Πώς πρέπει να παρακολουθεί ο γονιός, ο οποίος είναι πνιγμένος στις δουλειές, την πρόοδο του παιδιού του ολόχρονα; Με ποιους τρόπους να το ενθαρρύνει σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς και τη σχολική κοινότητα; Πράγματι η γονεϊκή εμπλοκή στο σχολείο είναι ένα θέμα σύγχρονο και ρεαλιστικό, αν λάβουμε υπόψη ότι συχνά οι γονείς / κηδεμόνες σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Η σύγχρονη παιδαγωγική θεωρεί εκ των ων ουκ άνευ την ομαλή και συνεργατική σχέση γονέων με τους εκπαιδευτικούς και τη σχολική κοινότητα προς όφελος του παιδιού. Αγαστές σχέσεις συμπόρευσης οδηγούν σε ευεργετικά αποτελέσματα, τόσο για την καλλιέργεια θετικών στάσεων προς το σχολείο, την εκπαίδευση, όσο και για τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των μαθητών. Πώς ορίζεται η «γονεϊκή εμπλοκή»;
Στη διεθνή βιβλιογραφία «γονεϊκή εμπλοκή» ορίζεται ως οι συμπεριφορές και οι πρακτικές των γονιών στο σπίτι ή στο σχολείο, συμπεριλαμβανομένων των γονεϊκών επιδιώξεων, των προσδοκιών, των στάσεων και των πεποιθήσεων τους σχετικά με την εκπαίδευση του παιδιού.
Στην περίπτωση της Κύπρου, σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, η εμπλοκή των γονιών στη σχολική διαδικασία είναι τις περισσότερες φορές, είτε περιορισμένη, είτε προβληματική και εξαρτάται από το πόσο ανοικτά είναι τα σχολεία στους γονείς και πόσο οι ίδιοι οι γονείς επιθυμούν να εμπλακούν, γεγονός που κάποιες φορές συμβαίνει σε μεγαλύτερο και άλλοτε σε μικρότερο βαθμό. Συνεπώς, το πρόβλημα τίθεται ως εξής: «Ο γονιός ασχολείται ή ασχολείται πλημμελώς με τη σχολική πρόοδο του παιδιού»;
Έρευνες έχουν δείξει πως η συντριπτική πλειοψηφία των γονιών, (περίπου 70-80%), δεν ξέρει με ποιο τρόπο να βοηθήσει το παιδί του. Όμως, μπορούν να το κάνουν αν τους υποδείξει το “πώς” ένας εκπαιδευτικός. Ως εκ τούτου, προκύπτει η αναγκαιότητα να στηθεί μια γέφυρα επικοινωνίας εκπαιδευτικών – γονιών. Αυτή ακριβώς η πλειοψηφία, έχει ανάγκη από υποστήριξη, κατεύθυνση και καθοδήγηση από τον εκπαιδευτικό. Οι υπόλοιποι γονείς μπορεί να επιδεικνύουν το ανάλογο ενδιαφέρον και ζήλο, να καταφέρουν να παρακολουθούν επαρκώς τη σχολική πρόοδο του παιδιού τους, ενδεχομένως όμως να χρειάζονται μια καθοδήγηση ή άποψη ενός εκπαιδευτικού σχετικά με τον τρόπο συμπεριφοράς του παιδιού.
Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους οι γονείς δεν ασχολούνται επαρκώς με τη σχολική πρόοδο του παιδιού;
Καταρχάς, η έλλειψη χρόνου. Οι περισσότεροι γονείς εργάζονται σκληρά για να βγάλουν τα προς το ζην. Η ζωή δεν είναι καθόλου εύκολη, οι ανάγκες τεράστιες και αυξάνονται συνεχώς. Πρωτίστως λοιπόν, πρέπει να ικανοποιηθούν οι στόχοι επιβίωσης, ώστε οι γονείς να αφιερώσουν χρόνο στον πολιτισμικό στόχο που περιλαμβάνει η μάθηση.
Καθοριστικός παράγοντας για τη γονεϊκή εμπλοκή είναι οι προτεραιότητες των γονέων για το τι είναι σημαντικό, αναγκαίο και επιτρεπτό γι’ αυτούς να κάνουν τα παιδιά τους ως προς τη σχολική τους ζωή. Μπορεί να παρατηρείται έλλειψη διάθεσης από μέρος των γονέων, ενώ άλλοι γονείς ίσως να φοβούνται να αναλάβουν την ευθύνη να εμπλακούν στη μαθησιακή διαδικασία, μήπως το παιδί τους αποτύχει ακαδημαϊκά. Σημαντικό είναι να τονίσουμε ότι η ύλη των μαθημάτων έχει αλλάξει και είναι πολύπλοκη συγκριτικά με άλλες εποχές.
Μια άλλη παράμετρος η οποία σχετίζεται με τη γονεϊκή εμπλοκή είναι το μορφωτικό επίπεδο. Οι ίδιοι οι γονείς μπορούν να δημιουργήσουν εμπόδια για τη γονεϊκή εμπλοκή αντιμετωπίζοντας προσωπικά αισθήματα αποτυχίας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Οι μορφωμένοι γονείς φαίνεται να εμπλέκονται περισσότερο, όμως τελικά γονείς από κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης μπορούν να εμπλακούν θετικά αν το επιδιώξουν.
Αυξημένα ποσοστά δυσκολίας εμπλοκής παρατηρούνται, επίσης τα τελευταία χρόνια στους μονογονιούς και στη μερίδα των διαζευγμένων. Σε αυτή την περίπτωση, ο εκπαιδευτικός οφείλει να καλεί και τους δυο γονείς για ενημέρωση, καθοδήγηση και υποστήριξη. Αν ο ένας εκ των δυο γονέων δεν είναι ενημερωμένος, έστω κι αν δεν υπάρχει κοινή συμβίωση, τότε ο στόχος της σχολικής προόδου που αφορά το παιδί έχει χαθεί στην ολότητά του.
Μια άλλη παράμετρος, είναι το πολιτισμικό υπόβαθρο, το οποίο ενδεχομένως να αποτελεί εμπόδιο εμπλοκής. Οι γονείς προερχόμενοι από κοινωνικές μειονότητες αντιμετωπίζουν κοινωνικά ή γλωσσικά εμπόδια για τη γονεϊκή εμπλοκή.
Γιατί επιλέγουμε τους γονείς;
Η οικογένεια είναι η βασική μονάδα μέσα από την οποία το παιδί εισάγεται στην κοινωνική ζωή και κατ’ επέκταση στο σχολικό περιβάλλον. Έχει σημασία ως προς τη σχολική επιτυχία τι κάνουν οι γονείς και πώς διαμορφώνουν το μαθησιακό περιβάλλον του παιδιού τους.
Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν οι γονείς εμπλέκονται στη μαθησιακή διαδικασία, τότε οι μαθητές έχουν ψηλότερους βαθμούς, καλύτερη προσαρμογή στο σχολείο, αυξημένα κίνητρα και αυτοεκτίμηση και λιγότερα περιστατικά βίαιης / παραβατικής συμπεριφοράς.
Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, η μητέρα φαίνεται ότι εμπλέκεται περισσότερο από τον πατέρα στα σχολικά θέματα. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο γιατί το επιλέγουν οι ίδιες αλλά και επειδή τους ανατίθεται αυτός ο ρόλος εκ των πραγμάτων. Όμως, το σημερινό κοινωνικό υπόβαθρο έχει αλλάξει και η μητέρα δεν είναι πλέον η μόνη που εμπλέκεται. Φαίνεται ότι και ο πατέρας αναλαμβάνει ενεργό ρόλο. Έτσι και οι δυο ασκούν γονεϊκή εμπλοκή, ανάλογα φυσικά με τον χρόνο που τους αφήνουν οι επαγγελματικές τους δραστηριότητες.
Η γονεϊκή εμπλοκή σήμερα εκφράζεται με αρκετούς τρόπους:
- Βοήθεια και επίβλεψη σχολικής εργασίας στο σπίτι.
- Μέλη του Συνδέσμου Γονέων.
- Επισκέψεις του γονιού στο σχολείο σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς.
- Συμμετοχή στις σχολικές εκδηλώσεις.
- Εποπτεία της σχολικής συμπεριφοράς.
- Ποιες πρακτικές λύσεις ενισχύουν την επικοινωνία οικογένειας – σχολείου;
- Αναγνώριση των γονεϊκών προσπαθειών.
- Επιμόρφωση των γονιών σε εκπαιδευτικά και παιδαγωγικά ζητήματα.
- Ενημέρωση των γονιών σε θέματα που σχετίζονται με τις σχολικές δραστηριότητες.
- Ευπρόσδεκτη αντιμετώπιση των γονεϊκών επισκέψεων στο σχολείο.
- Πρόσκληση γονιών για να μιλήσουν ή να παρουσιάσουν δραστηριότητες.
Είναι απαραίτητη η οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης, ώστε να μη νιώθει καμία πλευρά πως απειλείται. Η εμπιστοσύνη αυτή μπορεί να αναπτυχθεί μέσω κοινών άτυπων εκδηλώσεων. Θα πρέπει οι σχέσεις γονιών – εκπαιδευτικών να διέπονται από σεβασμό. Αυτή η θέση περνά ασυνείδητα στα παιδιά τόσο από τους γονείς όσο και από τους εκπαιδευτικούς. Τα παιδιά θα εμπεδώσουν τον σεβασμό εάν τον καλλιεργεί η οικογένεια και ο εκπαιδευτικός με τις ενέργειες και τον λόγο του. Άλλωστε, τα παιδιά είναι το μέλλον της κοινωνίας μας και χρειάζονται υγιή πρότυπα τα οποία αναζητούν παντού, αλλά περιμένουν ιδιαιτέρως να τα βρουν στο περιβάλλον του σχολείου και της οικογένειας.
Συνεπώς, η σχέση γονέων – εκπαιδευτικών δεν πρέπει να είναι μόνο πληροφοριακή και ενημερωτική. Αυτό που χρειάζεται είναι κίνητρα που να προκαλούν τους γονείς να εμπλακούν ενεργά, να αναπτυχθούν θετικοί επικοινωνιακοί δεσμοί σχολείου και οικογένειας, να υπάρχει προγραμματισμός δραστηριοτήτων και να εφαρμοστούν εμπειρικά αποδεδειγμένα προγράμματα τα οποία θα αναδείξουν τη συνεργασία τους σε μια κοινή προσπάθεια προς όφελος των παιδιών.
Η ενθάρρυνση της εμπλοκής των γονέων σε μια υγιή σχέση με κέντρο την πρόοδο του μαθητή θα πρέπει να επιζητείται από τους εκπαιδευτικούς και το σχολείο, διότι το όφελος θα είναι αμοιβαίο. Από την άλλη οι γονείς χρειάζεται να αντιληφθούν τη σημασία της ενεργής συμμετοχής τους στη σχολική διαδικασία, ώστε να καλλιεργηθούν θετικές στάσεις προς την εκπαίδευση.
*Δρ. Φιλολογίας, ερευνήτρια σε θέματα νεολαίας και πολιτισμού.
