Το φτερούγισμα της νυχτερίδας στην Κίνα ήταν αρκετό για να: α) Προκαλέσει την ανατροπή (disruption) του παγκόσμιου οικοσυστήματος καινοτομίας, β) καταδείξει την ευθραυστότητα των οργανισμών, των επιχειρηματικών μοντέλων και των πλάνων διαχείρισης κρίσεων, και γ) αναδείξει την ανάγκη αναθεώρησης του τρόπου που καινοτομούμε.
Στο σημερινό δυναμικό, μη γραμμικό περιβάλλον, οι οργανισμοί αδυνατούν να διαχειριστούν τις ασύμμετρες απειλές με τις παραδοσιακές τεχνικές, τα στατικά εργαλεία και τα γραμμικά μοντέλα που αναπτύχθηκαν για τα οικοσυστήματα περασμένων δεκαετιών. Στην εποχή των μαύρων κύκνων, των ασυμμετριών, των εκρηκτικών ρίσκων και των πολύ-κρίσεων χρειάζονται νέα, διεπιστημονικά εργαλεία, πολυπαραμετρικές μέθοδοι και πολυτομεακές προσεγγίσεις.
Για να μπορέσει ένας οργανισμός να αξιοποιήσει τις ασυμμετρίες πρέπει να έχει τη δυνατότητα να: α) Ανακαλύψει τις ασυμμετρίες και να διακρίνει την προοπτική μεταξύ τους, β) μετατρέψει τις ασυμμετρίες σε ικανότητες και να τις ενσωματώσει στρατηγικά στη διαμόρφωση ενός οργανωσιακού σχεδιασμού ώστε να τις αξιοποιήσει με ένα βιώσιμο τρόπο, και γ) συνταιριάσει τις δυνατότητες που πηγάζουν από τις ασυμμετρίες με τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.
Με βάση το «Καινοτομικό Πρωτόκολλο» που έχω ετοιμάσει, οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στη διαδικασία της καινοτομίας στην μετά Covid-19 εποχή μπορούν να κωδικοποιηθούν ως εξής:
1. Διεύρυνση της δημιουργικότητας μέσα από το συνδυασμό παραγόντων, χαρακτηριστικών και διακριτών ικανοτήτων (distinctive capabilities) από τους τέσσερις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και επικοινωνιακή καινοτομία. Οι βασικοί στόχοι της συνδυαστικής αυτής στρατηγικής είναι: α) Η αύξηση της πιθανότητας επίτευξης καινοτομικών αποτελεσμάτων, β) ο εντοπισμός θετικών ασυμμετριών (convexities) και γ) η ανάπτυξη μετασχηματιστικών, ανατρεπτικών καινοτομιών οι οποίες αποφέρουν εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα.
2. Αξιοποίηση της Εννοιολογικής Μεταφοράς ως εργαλείο για την επέκταση του νοήματος, της σημασίας, της αναπαραγωγής της γνώσης και της μετάδοσης της καινοτομίας σε νέες καταστάσεις και σε διαφορετικούς τομείς (transferability). Όπως σημειώνει ο Mihaly Csikszentmihalyi: «Ορισμένες από τις πιο δημιουργικές εξελίξεις προκύπτουν όταν μια ιδέα που δουλεύει καλά σε έναν τομέα μεταφυτεύεται σε άλλον τομέα».
3. Μείωση της ευθραυστότητας και ενσωμάτωση της ιδιότητας Antifragility -μιας έννοιας που ανέπτυξε ο Nassim Taleb- στη διαδικασία της καινοτομίας. Η ανθεκτικότητα εξαρτάται από την ικανότητα μιας νέας καινοτομίας να τιθασεύσει την ιδιότητα Antifragility. Ένας οργανισμός γίνεται «antifragile» όταν έχει την ικανότητα να: α) Τροποποιήσει την έκθεση του ανάλογα (modify its exposure) ώστε να αξιοποιήσει τις θετικές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και να αποφύγει τις αρνητικές ασυμμετρίες (κινδύνους) και β) χρησιμοποιήσει την αβεβαιότητα, το άγνωστο, το χάος, τη μεταβλητότητα, τη ρευστότητα, την εντροπία, την αταξία, τις διαταράξεις, την τυχαιότητα και τον παράγοντα χρόνο ως πρώτη ύλη για την παραγωγή νέων καινοτομιών.
4. Υποβοήθηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Η ανθρώπινη διαίσθηση είναι ανεπαρκής σε καταστάσεις όπου υπεισέρχεται η αβεβαιότητα. Ο νομπελίστας Daniel Kahneman μελέτησε και αποσαφήνισε τα είδη των παρερμηνειών της αβεβαιότητας που τροφοδοτούν πολλές από τις συνηθισμένες πλάνες καθώς και τις συνέπειες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
5. Έγκαιρη αναγνώριση κινδύνων. Το κλειδί είναι να διακρίνουμε τα πρώτα σημάδια του φαινομένου από νωρίς ώστε να μετατρέψουμε ένα μαύρο κύκνο σε γκρίζο κύκνο και να είμαστε προετοιμασμένοι. Στόχος η αποφυγή του κινδύνου ή/και η μείωση του ρίσκου και η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων. Το πρωτοπόρο αυτό ‘Καινοτομικό Πρωτόκολλο’ μπορεί να βοηθήσει τους οργανισμούς να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν τις πολύμορφες προκλήσεις της σύγχρονης εποχής: πανδημίες, περιβαλλοντικές καταστροφές, οικονομικές κρίσεις, μεταναστευτικές κρίσεις, σοβαρές γεωπολιτικές αναταραχές κ.ά.
Από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχαμε τουλάχιστον 11 μεγάλες περιόδους ύφεσης. Ενόσω οι ασύμμετροι κίνδυνοι αντιμετωπίζονται με γραμμικά μοντέλα -όπως έγινε στην κρίση του κορωνοϊού- ο καταστροφικός φαύλος κύκλος «από κρίση σε κρίση» θα συνεχιστεί και το επόμενο χτύπημα του μαύρου κύκνου θα «θερίσει» τα πάντα για άλλη μια φορά.
