Καμιά πανδημία, ή φυσική καταστροφή δεν μπόρεσε να σκοτώσει τις πόλεις ή την ανάγκη της ανθρωπότητας να ζει και να εργάζεται σε μεγάλες ομάδες στα αστικά κέντρα και όχι μόνο. Δεν τα κατάφερε η πανούκλα του 19ου αιώνα, ούτε η επιδημία της χολέρας στο Λονδίνο το 1850, ούτε η ισπανική γρίπη το 1918 η οποία θέρισε εκατομμύρια ανθρώπων, γιατί η συγκέντρωση μεγάλου πληθυσμού στις μεγάλες πόλεις και η οικονομική δραστηριότητα που τροφοδοτούν την ανάπτυξη και την καινοτομία είναι πολύ δυνατή.
Δεν είναι η πρώτη φορά που μια μεταδοτική ασθένεια μετατρέπει τα αστικά κέντρα σε πόλεις φαντάσματα και όλοι ξέρουμε ότι θα ξεπεράσουμε και αυτή την πανδημία, θα επιστρέψουμε στις δουλειές μας, θα ανοίξουν τα σχολεία, θα συναντηθούμε στα εστιατόρια, στα θέατρα, στα γήπεδα. Όταν όμως γίνει η επιστροφή στην κανονική ζωή θα πρέπει να γίνει με διαφορετικό τρόπο. Ξέρουμε επίσης ότι υπάρχει η απειλή νέων κυμάτων του COVID-19, αλλά και η πιθανότητα για νέες πανδημίες είναι ορατή.
Πώς θα αλλάξουμε τις ζωές μας και κυρίως πώς θα μετατρέψουμε τις πόλεις μας χωρίς να θυσιάσουμε τη ζωντάνια και την κοινωνικότητα; Πώς θα διασφαλίσουμε και θα διατάξουμε τις ανάγκες των πολιτών και την επανεκκίνηση της οικονομίας κατά τη διάρκεια μιας νέας φάσης;
Είναι ενδιαφέρον να αποδώσουμε έναν κεντρικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία στους μηχανικούς κάθε ειδικότητας, στους αρχιτέκτονες, στους πολεοδόμους και τους σχεδιαστές. Ένα επιχείρημα καθόλου εύκολο, αλλά απαραίτητο να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και να φανταστούμε τον επανασχεδιασμό των χώρων αρχίζοντας από την κλίμακα της πόλης μέχρι την οικιακή κλίμακα.
Οι χώροι όπου συναθροίζεται μεγάλος αριθμός ατόμων επιβάλλεται να προνοούν τις απαραίτητες αποστάσεις, ούτως ώστε να αποτρέπουν τη διασπορά ενδεχομένων πανδημιών. Τα στάδια, τα αμφιθέτρα, τα συνεδριακά κέντρα, οι αίθουσες των δικαστηρίων, τα θέατρα, οι κινηματογραφικές αίθουσες, αλλά και τα εστιατόρια, οι καφετέριες, είναι αναγκαίο να προσδιορίσουν τη χωρητικότητα σε σχέση με το μέγεθος της κατασκευής. Είναι αναγκαίο να εδραιώσουμε και πρακτικά την κοινωνική απόσταση, διαμέσου της αναδιοργάνωσης των χώρων.
Oι αρχιτέκτονες και οι πολιτικοί μηχανικοί θα είναι οι συνένοχοι αυτής της διαδικασίας. Υποδομές όπως σταθμοί λεωφορείων, αεροδρόμια, κτήρια κοινής ωφελείας των οποίων ο σχεδιασμός είναι σε αναμονή ή σε φάση σχεδιασμού πιθανόν να πρέπει να επανεξεταστούν ούτως ώστε να είναι ασφαλείς χώροι συναναστροφής.
Το lockdown, μας άλλαξε πολύ. Η αλλαγή αυτή πέρασε ακόμα και διαμέσου της αντίληψης και της διαχείρισης του χώρου. Οι έρημοι δρόμοι μας υπενθύμισαν πώς να είμαστε ανθρώπινοι και πως έχουμε ευθύνη ο ένας απέναντι στον άλλο.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες παρακολουθήσαμε την αλλαγή του τόπου και τη σχέση μας με αυτό. Είδαμε τους δρόμους, τους δημόσιους χώρους με διαφορετική οπτική γωνία. Αυτή η αλλαγή μας επηρέασε με τρόπο διεξοδικό σε σχέση με την εκτίμηση των μέσων μεταφοράς, ποδήλατα και πατίνια εμφανίστηκαν σαν φυσικός και μοναχικός τρόπος διακίνησης.
Τις τελευταίες εβδομάδες στην Μποκότα του Μεξικού εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση για να επεκτείνουν τους ποδηλατόδρομους εργαζόμενοι τη νύχτα και συνδέθηκανα 583 χιλιόμετρα δρόμων με πίστες για ποδήλατα, σκούτερ και πεζόδρομους. Αμέσως μετά ο δήμαρχος ανακοίνωσε ότι παρόμοια έργα θα γίνουν σε όλη την πόλη και ο κυβερνήτης της Νέας Υόρκης παρουσίασε μια σειρά με πρωτοβουλίες για επέκταση του δικτύου των ποδηλατοδρόμων και βελτίωση της ασφάλειας των ποδηλατιστών. Ένα είναι βέβαιο, ανακοινώνει ο Bill de Blasio, ότι επιθυμούμε πεζόδρομους με περισσότερο πλάτος, προστατευμένους από την κίνηση και παιγνιδότοπους ούτως ώστε οι μελλοντικές γενιές να αποκτήσουν διαφορετική αίσθηση του χώρου και των διαστάσεων.
Mερικές μεταρρυθίσεις στις πόλεις γίνονται ήδη πράξη. Σημαντικά ιδρύματα όπως σχολεία και νοσοκομεία μετατρέπονται ή προσαρμόζονται.
Είδαμε αυτή την περίοδο νοσοκομεία να συναρμολογούνται και να αποσυναρμολογούνται σε ανοικτούς χώρους, όπως το έργο CURA στο Μιλάνο, σχολικά ινστιτούτα προωθούν την ατομική εκπαίδευση όπως για παράδειγμα το Plugin Learning Box στην Κίνα.
Ο νέος τρόπος ζωής θα επηρεάσει και τον τομέα της κατοικίας. Το λεγόμενο smart working, που φαίνεται να δοκιμάζεται ευρέως θα συναγωνιστεί στο μέλλον την εργασία εκτός σπιτιού και πιθανόν να επανέλθει η σκέψη για ατομικά γραφεία με εγκατάλειψη των γραφειακών χώρων τύπου open-plan.
Πιθανόν να ξανασκεφτούμε ακόμα τα οικιστικά συγκροτήματα με τους ανοικτούς διαδρόμους της δεκαετίας του ’60, σαν καλό παράδειγμα διακίνησης στους κοινόχρηστους χώρους σε αντίθεση με τους κλειστούς προθαλάμους που έχουμε σήμερα, για το καλό και την υγεία της κοινότητας. Φυσικά μέσα σε όλους τους πιο πάνω προβληματισμούς δεν ξεχνούμε τους πράσινους κοινόχρηστους χώρους.
Είναι σαφές ότι μας περιμένει πολλή και δύσκολη δουλειά για να σχεδιάσουμε κατά γράμμα και με νέους κανόνες τους χώρους όπου θα ζούμε και θα εργαζόμαστε από τώρα και στο εξής.
 
*Αρχιτέκτονας