Νέα μονάδα αφαλάτωσης στη Μονή Λεμεσού δαπάνης €80 εκατ. βρίσκεται στα σκαριά μέσα από το Εθνικό Επενδυτικό Πλάνο Υδατικών Έργων για την επάρκεια του νερού και την αξιοποίηση του ανακτημένου νερού.
Το Εθνικό Επενδυτικό Πλάνο Υδατικών Έργων καταγράφει σε σειρά προτεραιότητας τα υδατικά έργα του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων και άλλων φορέων αποχέτευσης, συνολικού προϋπολογισμού €1,17 δισ. Στο Πλάνο περιλαμβάνονται 93 υδατικά έργα. Τα έργα πρώτης προτεραιότητας είναι υπό κατασκευή και αριθμούνται σε 33 υδατικά έργα υποδομών ύδρευσης, αποχέτευσης λυμάτων (προς συμμόρφωση των δεσμεύσεών μας με την Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα λύματα), ανακτημένου νερού και άρδευσης, εκτιμημένης αξίας €721,8 εκατ. με ορίζοντα ολοκλήρωσης το διάστημα 2024-2029.
Υπό αξιολόγηση είναι άλλα 60 έργα εκτιμημένης αξίας €445,5 εκατ. με ορίζοντα έναρξης και ολοκλήρωσης το 2025 και 2030 αντίστοιχα. Περιλαμβάνονται έργα για ενίσχυση της ασφάλειας υδροδότησης αστικών περιοχών, αλλά και κοινοτήτων ολόκληρης της Κύπρου.
Το Εθνικό Επενδυτικό Πλάνο Υδατικών Έργων καταρτίζεται για πρώτη φορά, κατόπιν σχετικής πρότασης που ετοίμασε το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), και σύμφωνα με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, αναλαμβάνει τον συντονισμό και την παρακολούθηση υλοποίησης του.
Το Επενδυτικό Πλάνο περιλαμβάνει υδατικά έργα, τόσο του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων τόσο και άλλων φορέων ύδρευσης και αποχέτευσης. Έχει ορίζοντα υλοποίησης μέχρι το 2030 και διαχωρίζεται σε έργα 1ης και 2η προτεραιότητας. Ως έργα 1ης προτεραιότητας, χαρακτηρίζονται όλα τα σημαντικά υδατικά έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη, τα οποία περιλαμβάνονται στους Προϋπολογισμούς των φορέων υλοποίησης, καθώς και τα έργα που έχουν εξασφαλίσει επαρκή χρηματοδότηση για την υλοποίηση τους. Ως έργα 2ης προτεραιότητας, χαρακτηρίζονται τα υδατικά έργα, τα οποία, ενώ εμπίπτουν στην κυβερνητική γενική υδατική πολιτική, βρίσκονται ακόμη στο στάδιο προγραμματισμού και δεν έχουν εξασφαλιστεί όλες οι απαιτούμενες εγκρίσεις για την προώθηση της υλοποίησης τους.
Στα έργα 1ης προτεραιότητας που εντάσσονται άμεσα στο Επενδυτικό Πλάνο περιλαμβάνονται όσα βρίσκονται υπό κατασκευή και για τα οποία υπάρχουν δεσμεύσεις είτε συμβατικές, είτε προϋπολογισμού. Περιλαμβάνει επίσης έργα που θα χρηματοδοτηθούν από Ευρωπαϊκά Ταμεία/Εργαλεία (Ταμεία Πολιτικής Συνοχής της Ε.Ε., Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης), και όλα τα έργα τα οποία υπολείπονται για σκοπούς συμμόρφωσης με την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ.
Στα έργα 2ης προτεραιότητας που δύναται να ενταχθούν στο Επενδυτικό Πλάνο περιλαμβάνονται όσα αφορούν στη βελτίωση ή επέκταση υφιστάμενης υποδομής, και περιλαμβάνει επίσης, έργα που ο βαθμός ωριμότητας τους κρίνεται ως ανεπαρκής για την άμεση υλοποίηση τους.
Σύμφωνα με την πάγια υδατική πολιτική η κάλυψη των αναγκών παροχής πόσιμου νερού πρέπει να φτάνει το 100%. Επομένως, και τα 33 έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη ικανοποιούν αυτή την ανάγκη.
Υπό κατασκευή βρίσκεται το υδατικό έργο Βασιλικός – Λευκωσία συνολικού κόστους €72 εκατ. το οποίο αναμένεται να περατωθεί το 2029 και έχει να κάνει με την ενίσχυση ασφάλειας υδροδότησης της αστικής Λευκωσίας και κάλυψη αναγκών κοινοτήτων της δυτικής επαρχίας Λευκωσίας. Υπό κατασκευή βρίσκεται και το υδατικό έργο «Κοκκινόκρεμμος» για κάλυψη των αναγκών της ελεύθερης Αμμοχώστου και κάλυψη αναγκών κοινοτήτων Κοκκινοχωρίων με κόστος €29 εκατ.
Στο στάδιο της μελέτης/ προκήρυξης βρίσκεται η Α’ φάση του έργου για αντικατάσταση αγωγού Χοιροκοιτίας – Αμμοχώστου κόστους €14 εκατ. με στόχο την ενίσχυση ασφάλειας υδροδότησης Λάρνακας και Αμμοχώστου και περιορισμός απωλειών νερού λόγω παλαιότητας αγωγού.
Υπό κατασκευή βρίσκεται το έργο αναβάθμισης εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού (διυλιστηρίων) €7 εκατ. για ασφάλιση της ποιότητας του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης σύμφωνα με την Οδηγία ΕΕ 2020/2184, έργο το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί σε δύο χρόνια.
Σε εξέλιξη βρίσκεται η εγκατάσταση Ολοκληρωμένου Συστήματος Παρακολούθησης και Ελέγχου του δικτύου του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων κόστους €7 εκατ. με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων και της επιχειρησιακής ικανότητας του οργανισμού (ΤΑΥ).
Στο στάδιο της μελέτης/ προκήρυξης βρίσκεται η εγκατάσταση συνδεδεμένου δικτύου Φωτοβολταϊκών Ενεργειακών Συστημάτων σε Σταθμούς Επεξεργασίας και Άντλησης Νερού με κόστος €2 εκατ. για εφαρμογή ΑΠΕ για εξοικονόμηση κόστους και ενέργειας στη διαδικασία παραγωγής και διανομής ύδατος. Ακόμα ένα έργο του ΤΑΥ που βρίσκεται στο στάδιο της μελέτης είναι το νέο Αντλιοστάσιο Τερσεφάνου κόστους €3 εκατ. για ενίσχυση ασφάλειας υδροδότησης Λευκωσίας.
Με στόχο τη βελτίωση των υποδομών ύδρευσης θα προμηθευτούν και θα εγκατασταθούν έξυπνοι υδρομετρητές στο δίκτυο ύδρευσης του Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας με κόστος €4,5 εκατ. και του Δήμου Πάφου με κόστος €9,5 εκατ.
Το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λεμεσού για μείωση των απωλειών και βελτίωση υποδομών ύδρευσης προγραμματίζει την αντικατάσταση υδρευτικού δικτύου σε περιοχές όπου οι διαρροές νερού και το ατιμολόγητο νερό βρίσκονται σε ψηλά επίπεδα με κονδύλι €7,5 εκατ.
Υπό μελέτη βρίσκεται η εγκατάσταση αγωγού μεταφοράς νερού στο δίκτυο ύδρευσης του Δήμου Αραδίππου από το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λάρνακας με κόστος €3,75 εκατ.
Τις διαδικασίες ώστε να δημιουργήσει το Limassol Smart Water Network (Έξυπνο Δίκτυο Υδατοπρομήθειας Λεμεσού), έχει κινήσει το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λεμεσού, με χορηγία €13 εκατ. από την ΕΕ, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Για τη βελτίωση της αποτελεσματικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων και της επιχειρησιακής ικανότητας του Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λάρνακας βρίσκεται σε εξέλιξη πρόγραμμα συνολικού κόστους €4 εκατ. Adoption of Smart Technologies to improve the efficiency of Larnaca Water Board (Εφαρμογή έξυπνων τεχνολογιών για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του ΣΥΛ) που αφορά την εγκατάσταση και λειτουργία συστήματος έξυπνων μετρητών, με την αντικατάσταση 25,000 οικιακών υδρομετρητών, με καινούργιους έξυπνους υδρομετρητές.
Κατασκευή τριών δεξαμενών νερού νέας γενιάς τύπου Glass Lined Steel (GLS), για ενίσχυση της ασφάλειας υδροδότησης Λευκωσίας βρίσκεται σε εξέλιξη από το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας με κόστος €3,05 εκατ.
Έχει ξεκινήσει η ανέγερση νέας υδατοδεξαμενής στην Κλαυδιά, χωρητικότητας 10.000 m3 κόστους €3 εκατ. για ενίσχυση της ασφάλειας υδροδότησης Λάρνακας και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2026.
Σε πρώτη προτεραιότητα 10 αποχετευτικά έργα
Όλα τα αποχετευτικά έργα που δεν έχουν ακόμη κατασκευαστεί βάσει της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία αστικών λυμάτων, για τη μη συμμόρφωση της οποίας έχει εκδοθεί καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, περιλαμβάνονται στο Επενδυτικό Πλάνο, ως έργα 1ης προτεραιότητας.
Τα έργα αυτά θεωρούνται ως ιδιαίτερα σημαντικά για σκοπούς προστασίας του περιβάλλοντος, αλλά και της δημόσιας υγείας και τυχόν καθυστέρηση στην υλοποίηση τους θα συνεπάγεται επιβολή μεγάλων χρηματικών ποινών, με αρνητικές κατ’ επέκταση επιπτώσεις στα δημοσιονομικά δεδομένα.
Σε εξέλιξη βρίσκεται η Β’ φάση του Αποχετευτικού Συστήματος Συμπλέγματος Σολέας κόστους €16 εκατ., Β’ φάση του Αποχετευτικού Συστήματος Συμπλέγματος Κοκκινοχωρίων κόστους €33 εκατ., η κατασκευή δικτύου συλλογής λυμάτων στους οικισμούς Πύργο και Παρεκκλησιά κόστους €18 εκατ.
Η Γ’ Φάση του Αποχετευτικού Συστήματος Λάρνακας συνολικού κόστους €93 εκατ. αφορά στην κατασκευή δικτύων συλλογής αστικών λυμάτων και αντλιοστασίων στους οικισμούς Δρομολαξιά-Μενεού, Κίτι και Περβόλια και τη μεταφορά των αστικών λυμάτων στον υφιστάμενο σταθμό επεξεργασίας λυμάτων της Λάρνακας.
Μέσα στο 2025 αναμένεται να αρχίσουν οι εργασίες για το αποχετευτικό σύστημα Πόλης Χρυσοχούς με το κόστος να υπολογίζεται στα €23,5 εκατ.
H υλοποίηση του αποχετευτικού έργου των πέντε δυτικών οικισμών (Δήμος Ύψωνα και Κοινοτήτων Κολοσσίου, Ερήμης, Τραχωνίου, Επισκοπής), σύμφωνα με την ενημέρωση του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων, προγραμματίζεται για την περίοδο που λήγει το 2029, το συνολικό κόστος των έργων αυτών κυμαίνεται στα €122 εκατ.
Το αποχετευτικό σύστημα νοτιοανατολικών οικισμών Λευκωσίας (Ιδαλίου, Πέρα Χωρίο – Νήσου, Λυμπιών και Ποταμιάς) συνολικού κόστους €40 εκατ. είναι υπό αξιολόγηση.
Υπό αξιολόγηση βρίσκεται το αποχετευτικό σύστημα Αραδίππου (Αραδίππου, Λειβάδια, Πύλα και Ορόκλινη) κόστους €118 εκατ., το αποχετευτικό δίκτυο Τερσεφάνου κόστους €10,5 εκατ. και η κατασκευή νέου αντλιοστασίου δίπλα από το Νέο Λιμάνι Λεμεσού για εξυπηρέτηση των νέων περιοχών που θα συνδεθούν στο σύστημα του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λεμεσού – Αμαθούντας κόστους €7 εκατ.
Ενίσχυση της ασφάλειας υδροδότησης όλων των επαρχιών
Στα έργα 2ης προτεραιότητας που δύναται να ενταχθούν στο Επενδυτικό Πλάνο Υδατικών Έργων ξεχωρίζουν αυτά που ενισχύουν την ασφάλεια υδροδότησης των επαρχιών, αλλά και κάλυψη των αναγκών κοινοτήτων. Σε πρώτη προτεραιότητα λόγω και του γεγονότος ότι η ανομβρία άρχισε να τρίζει τα δόντια της και αν δεν ληφθούν μέτρα υπάρχει σοβαρός ο κίνδυνος να επιστρέψει ο εφιάλτης των περικοπών βρίσκεται η νέα μονάδα αφαλάτωσης που προγραμματίζεται στη Μονή για κάλυψη αναγκών κοινοτήτων της Λεμεσού. Πρόκειται για ένα έργο που εκτιμάται να κοστίσει γύρω στα €80 εκατ. θα αποτελέσει σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα με την κάλυψη 100% της ολικής κεφαλαιουχικής δαπάνης από τον ανάδοχο και σταδιακή αποπληρωμή από τον προϋπολογισμό του ΤΑΥ κατά το στάδιο λειτουργίας του έργου. Ο βαθμός ωριμότητας του έργου κρίνεται ως ανεπαρκής για την άμεση υλοποίηση του, ωστόσο τα δεδομένα ενδεχομένως να διαφοροποιηθούν.
Για την ενίσχυση της ασφάλειας υδροδότησης των επαρχιών Λάρνακας, Αμμοχώστου και Λευκωσίας προγραμματίζεται η κατασκευή νέου διυλιστηρίου στη Χοιροκοιτία με εκτιμώμενη δαπάνη €10 εκατ.
Για την ενίσχυση της ασφάλειας υδροδότησης και κάλυψη αναγκών κοινοτήτων του διαμερίσματος Πόλης Χρυσοχούς και διασφάλιση της ποιότητας νερού ανθρώπινης κατανάλωσης αξιολογείται η κατασκευή διυλιστηρίου νερού στο φράγμα Ευρέτου με κόστος €1,5 εκατ. Διυλιστήριο νερού αξιολογείται και στο φράγμα Άχνας με δαπάνη €4 εκατ. με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας υδροδότησης και κάλυψη αναγκών ελεύθερης Αμμοχώστου και διασφάλιση της ποιότητας νερού ανθρώπινης κατανάλωσης.
Υπό αξιολόγηση και η κατασκευή διυλιστηρίου νερού στο φράγμα Σολέας με δαπάνη €2 εκατ. για κάλυψη των αναγκών της κοινοτήτων σε πόσιμο νερό.
Για την ενίσχυση της ασφάλειας υδροδότησης των επαρχιών Λάρνακας και Αμμοχώστου και περιορισμός απωλειών νερού λόγω παλαιότητας αγωγού προγραμματίζεται η αντικατάσταση αγωγού Χοιροκοιτίας – Αμμοχώστου (φάση B) με δαπάνη €15 εκατ. την τριετία (2026- 2028) κα της φάσης Γ’ με €20 εκατ. την τριετία (2028 -2030).
Επίσης, για την ενίσχυση της ασφάλειας υδροδότησης Λευκωσίας και περιορισμό των απωλειών νερού λόγω παλαιότητας αγωγού προγραμματίζεται η αντικατάσταση του αγωγού Σταυροβούνι – Λευκωσίας με κόστος €14 εκατ. και ορίζοντα έργων υλοποίησης την περίοδο 2028 – 2030.
Νέο αντλιοστάσιο στο Διπόταμο με δαπάνη €2 εκατ. αξιολογείται με στόχο τη βελτίωση των υποδομών ύδρευσης.
Σε ότι αφορά την υδροδότηση περιαστικών κοινοτήτων Λεμεσού (βόρεια, και ανατολικά χωριά, περιοχή Αμαθούντας και Μουτταγιάκας) από κεντρικό σύστημα υδατοπρομήθειας (αφαλάτωση και διυλιστήριο) με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας υδροδότησης των κοινοτήτων επαρχίας Λεμεσού αξιολογείται τίθεται χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της περίοδο 2025 – 2027 με δαπάνη €8 εκατ.
Για ενίσχυση ασφάλειας υδροδότησης της περιοχής Πισσουρίου υπάρχει πρόβλεψη για εξυπηρέτηση από το κεντρικό σύστημα υδατοπρομήθειας Πάφου (αφαλάτωση και διυλιστήριο).
Υπό αξιολόγηση βρίσκονται και έργα βελτίωσης της υδατοπρομηθειών κοινοτήτων περιλαμβανομένων της αντικατάστασης πεπαλαιωμένων δικτύων με δαπάνη €12 εκατ. για την επαρχία Λευκωσίας, €17 εκατ. για την επαρχία Λεμεσού, €6 εκατ. για την επαρχία Λάρνακας, €7 εκατ. για την επαρχία Αμμοχώστου και €10 εκατ. για την επαρχία Πάφου.
Με δαπάνη €9 εκατ. αξιολογείται η αντικατάσταση πεπαλαιωμένων αγωγών, αναβάθμιση δικτύου και εγκατάσταση έξυπνων μετρητών και συστήματος τηλεμετρίας και κατασκευή δεξαμενών 48ωρης αποθηκευτικής ικανότητας στο Δήμο Σωτήρας.
Δαπάνη €6 εκατ. προβλέπεται για την αντικατάσταση πεπαλαιωμένων αγωγών, αναβάθμιση δικτύου και εγκατάσταση έξυπνων μετρητών και συστήματος τηλεμετρίας στο Δήμο Παραλιμνίου.
Περαιτέρω, το Τμήμα Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας – Υγειονομική Υπηρεσία με σκοπό τη διαφάνεια στην ενημέρωση του πολίτη για την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης επεξεργάζεται τη δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας καταγραφής, επεξεργασίας και δημοσίευσης των αποτελεσμάτων ελέγχου ποιότητας του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης με κόστος €1 εκατ.
Υπό αξιολόγηση νέα αποχετευτικά δίκτυα
Έργα αποχέτευσης που δεν θεωρούνται τόσο ώριμα αλλά είναι πιθανόν να ενταχθούν στο Επενδυτικό Πλάνο περιλαμβάνονται στα έργα 2ης προτεραιότητας. Για την αντιμετώπιση των αποχετευτικών προβλημάτων στην κοινότητα Πισσουρίου σχεδιάζεται με σκοπό την κατασκευή αποχετευτικό δίκτυο συλλογής λυμάτων και σταθμού επεξεργασίας συνολικής δαπάνης €22 εκατ.
Υπό αξιολόγηση βρίσκεται έργο του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λεμεσού – Αμαθούντας με δαπάνη €6 εκατ. η κατασκευή νέου αντλιοστασίου και κυρίου αγωγού Ακταίας Οδού για εξυπηρέτηση των νέων ροών από υφιστάμενες περιοχές του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λεμεσού – Αμαθούντας.
Το ΣΑΛΑ αναλαμβάνει ακόμα με δαπάνη €12 εκατ. την επέκταση και ανακαίνιση του Σταθμού Επεξεργασίας Λυμάτων στη Μονή, καθώς επίσης και την ανακαίνιση/ επιδιόρθωση κύριου αγωγού από το ξενοδοχείου Ποσειδώνια μέχρι τον ΣΕΛ Μονής με δαπάνη €15 εκατ.
Υπό αξιολόγηση και μεγάλα υδατικά έργα υποδομών χρήσης ανακυκλωμένου νερού. Στην Ανατολική Λευκωσία (Β. Γωνιά) φάση Β΄με δαπάνη €8,5 εκατ., στην Αγία Νάπα – Παραλίμνι με δαπάνη €20 εκατ. , ενώ €20 εκατ. εκτιμάται και η δαπάνη για τη Λεμεσό Φάση Β΄.
Ετοιμασία πλάνου για πρώτη φορά
Στα αναμενόμενα οφέλη, στα οποία στοχεύει η έγκριση του προτεινόμενου Επενδυτικού Πλάνου, αναφέρεται η Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Μαρία Παναγιώτου η οποία υπέβαλε τη σχετική πρόταση ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου και εγκρίθηκε στις 3/4/2024.
Αυτά είναι:
(α) εδραίωση μακροχρόνιας κυβερνητικής υδατικής πολιτικής και ενδυνάμωση της διακυβέρνησης διαχείρισης των υδάτων και των λυμάτων,
(β) προώθηση του αναπτυξιακού κυβερνητικού πλάνου και υλοποίηση στόχων του Προγράμματος Διακυβέρνησης στους πυλώνες «Πλανήτης/ Καθαρό Περιβάλλον» και «Στήριξη και Ανάπτυξη του Πρωτογενούς Τομέα», και
(γ) ικανοποίηση του Αναγκαίου Πρόσφορου Όρου του Προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ 2021-2027».
Σύμφωνα με την Υπουργό πρόκειται για ένα πλάνο που καταρτίζεται για πρώτη φορά, κατόπιν σχετικής πρότασης που ετοίμασε το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων. Με το Εθνικό Επενδυτικό Πλάνο επιτυγχάνεται:
• Σωστή προτεραιοποίηση έργων στη βάση τεκμηριωμένων αναγκών
• Καλύτερη διάθεση των υδάτινων πόρων που μπορούν να αξιοποιηθούν σε πλαίσιο ορθολογιστικής δημοσιονομικής διαχείρισης
• Παγκύπρια κατανομή κάλυψης αναγκών
• Καλύτερη εφαρμογή του προγράμματος κατασκευής αποχετευτικών συστημάτων.
