Η σύγχρονη ευρωπαϊκή τουριστική αγορά έχει μεταβληθεί σε ένα δυναμικό, αλλά συχνά ασταθές περιβάλλον, όπου οι καταναλωτές εμπιστεύονται διοργανωτές ταξιδιών για πακέτα που συνδυάζουν αεροπορικά, διαμονή και άλλες υπηρεσίες.

Παράλληλα, η αύξηση των διαδικτυακών κρατήσεων έχει ενισχύσει την αβεβαιότητα για το ποιος ευθύνεται όταν το ταξίδι δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η Οδηγία (ΕΕ) 2015/2302 με την οποία η Κύπρος εναρμονίστηκε (Ν.186(Ι)/2017), αποτέλεσε σημαντική τομή, εισάγοντας ενιαίο καθεστώς προστασίας για τα οργανωμένα και συνδεδεμένα ταξίδια. Ωστόσο, η πρακτική εφαρμογή της δημιούργησε απορίες για το εύρος των δικαιωμάτων των ταξιδιωτών και τις υποχρεώσεις των διοργανωτών.

Η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 23.10.2025 (υπόθεση C-469/24) έρχεται να αποσαφηνίσει θεμελιώδη ζητήματα. Η υπόθεση αφορούσε δύο ταξιδιώτες, από την Πολωνία, που υπέστησαν σοβαρή ταλαιπωρία κατά τη διάρκεια οργανωμένου ταξιδιού στην Αλβανία. Οι εγκαταστάσεις του ξενοδοχείου πέντε αστέρων όπου διέμεναν βρίσκονταν σε εκτεταμένες εργασίες, με αποτέλεσμα θόρυβο, σκόνη και αδυναμία χρήσης βασικών παροχών, όπως οι πισίνες και οι χώροι αναψυχής.

Οι ενάγοντες ζήτησαν μείωση της τιμής και αποζημίωση για ηθική και υλική ζημία, βάσει της Οδηγίας. Το εθνικό δικαστήριο της Πολωνίας υπέβαλε στο ΔΕΕ προδικαστικά ερωτήματα για το αν η ευθύνη του διοργανωτή εξαρτάται από υπαιτιότητα και αν η αποζημίωση καλύπτει και μη οικονομικές βλάβες.

Το δικαίωμα μείωσης της τιμής

Σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 1 της Οδηγίας, ο ταξιδιώτης έχει δικαίωμα κατάλληλης μείωσης της τιμής για κάθε περίοδο μη συμμόρφωσης. Το ΔΕΕ τόνισε ότι η ευθύνη του διοργανωτή είναι αντικειμενική δηλαδή, δεν απαιτείται να αποδειχθεί δόλος ή αμέλεια. Αρκεί η διαπίστωση ότι οι παρεχόμενες υπηρεσίες δεν ανταποκρίνονται στην περιγραφή της σύμβασης ή στις εύλογες προσδοκίες του ταξιδιώτη.

Το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι η μείωση πρέπει να είναι αναλογική προς τη σοβαρότητα και τη διάρκεια της έλλειψης συμμόρφωσης. Έτσι, ακόμη κι αν μέρος του ταξιδιού εκτελέστηκε κανονικά, η μείωση της τιμής υπολογίζεται βάσει του βαθμού με τον οποίο επηρεάστηκε η συνολική εμπειρία. Η νομολογία αυτή ενισχύει την πρακτική των “ποιοτικών δικαιωμάτων”, όπου η προστασία δεν περιορίζεται μόνο σε οικονομικές απώλειες, αλλά επεκτείνεται στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Αποζημίωση για ηθική βλάβη και ταλαιπωρία

Το ΔΕΕ επιβεβαίωσε ότι το άρθρο 14 παρ. 3 της Οδηγίας κατοχυρώνει το δικαίωμα του ταξιδιώτη να ζητήσει πλήρη αποζημίωση για κάθε ζημία, συμπεριλαμβανομένων των μη υλικών βλαβών όπως η απογοήτευση ή η απώλεια απόλαυσης των διακοπών. Η αποζημίωση αυτή δεν μπορεί να περιορίζεται από εθνικές διατάξεις που απαιτούν απόδειξη υπαιτιότητας ή αποδίδουν την ευθύνη σε τρίτους παρόχους υπηρεσιών.

Η απόφαση επισημαίνει ότι ο διοργανωτής δεν απαλλάσσεται εάν επικαλεστεί ότι η ευθύνη ανήκει σε εξωτερικό συνεργάτη ή προμηθευτή.

Η ολότητα του ταξιδιωτικού πακέτου είναι ευθύνη του διοργανωτή, ο οποίος πρέπει να φροντίζει για τη συμμόρφωση όλων των επιμέρους υπηρεσιών.

Οι “αναπόφευκτες και έκτακτες περιστάσεις”

Στο σκεπτικό του το ΔΕΕ ξεκαθάρισε ότι η εξαίρεση που απαλλάσσει τον διοργανωτή όταν η μη συμμόρφωση οφείλεται σε “αναπόφευκτες και έκτακτες περιστάσεις”, πρέπει να ερμηνεύεται στενά. Τέτοιες περιστάσεις υφίστανται μόνο όταν τα γεγονότα είναι εκτός ελέγχου του διοργανωτή και ανεξάρτητα από τη θέλησή του, όπως φυσικές καταστροφές ή πολιτικές κρίσεις.
Οι συνηθισμένες οργανωτικές δυσλειτουργίες, όπως καθυστερήσεις, υπεράριθμες κρατήσεις ή προβλήματα σε εργολάβους, δεν αρκούν για απαλλαγή ευθύνης.

Υποχρέωση επιστροφής του αντιτίμου

Το Δικαστήριο εξέτασε αν ο ταξιδιώτης μπορεί να ζητήσει επιστροφή του συνόλου της τιμής όταν η έλλειψη συμμόρφωσης αφορά το σύνολο των υπηρεσιών του ταξιδιού και αποφάνθηκε θετικά. Εφόσον αποδειχθεί ότι η εμπειρία δεν αντιστοιχούσε ουσιαστικά στο πακέτο που συμφωνήθηκε, ο ταξιδιώτης δικαιούται ολική επιστροφή του ποσού που κατέβαλε.

Η απόφαση ενισχύει το υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών, όπως επιβάλλει το άρθρο 1 της Οδηγίας, καθιστώντας σαφές ότι ο διοργανωτής φέρει την πλήρη ευθύνη για την ποιότητα και την εκτέλεση όλων των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Η απόφαση αποτελεί καθοριστικό σημείο για το ευρωπαϊκό δίκαιο καταναλωτή. Ενισχύει την αντικειμενική ευθύνη των διοργανωτών ταξιδιών, αποσαφηνίζει το δικαίωμα αποζημίωσης για μη υλικές βλάβες, και θέτει φραγμούς στην κατάχρηση της εξαίρεσης περί “έκτακτων περιστάσεων”.

Συνεπώς, το ΔΕΕ διασφαλίζει ότι οι ταξιδιώτες σε ολόκληρη την Ευρώπη απολαμβάνουν ένα ενιαίο, υψηλό επίπεδο προστασίας, ενθαρρύνοντας ταυτόχρονα μια πιο υπεύθυνη και διαφανή τουριστική αγορά, αναβαθμίζοντας την ποιότητα και την αξιοπιστία του ευρωπαϊκού τουρισμού.  

* Δικηγόρος στη Λάρνακα