Ενόψει των βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα, στις 21 Μαϊου, προκαλούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μέχρι και έκπληξη, οι αιρετικές σε κάποια σημεία θέσεις για την ενέργεια δύο κομμάτων της ευρύτερης Αριστεράς, του ΣΥΡΙΖΑ και του ΜεΡΑ25 (Μέτωπο Ευρωπαϊκής Ρεαλιστικής Ανυπακοής). Και αν το ΜεΡΑ25 είναι ένα μικρό κόμμα (που βρίσκεται όμως σε ανοδική πορεία, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, κυρίως μεταξύ των νέων) και απέχει πολύ από το να θεωρηθεί κόμμα εξουσίας, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κόμμα εξουσίας και διατηρεί ελπίδες να επανέλθει στη διακυβέρνηση, μέσω συνεργασιών με μικρότερα κόμματα, μετά την επαναληπτική εκλογική διαδικασία. Συνεπώς, οι προτάσεις του για την ενέργεια, οι οποίες εφόσον εφαρμοστούν θα ανατρέψουν τη σημερινή ενεργειακή τάξη στην Ελλάδα και πιθανό να προκαλέσουν και την αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν απλά σαν επιπόλαιες δημαγωγίες που δεν υπάρχει περίπτωση να δοκιμαστούν στην πράξη.
Πρέπει δε να επισημανθεί πως τα προγράμματα για την ενέργεια, τόσο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και του ΜεΡΑ25 (που σε αρκετά σημεία ομοιάζουν και σε άλλα διαφέρουν ουσιαστικά) δεν έχουν διαμορφωθεί ευκαιριακά, ενόψει εκλογών, καθώς σημαντικά τους τμήματα έχουν δημοσιοποιηθεί και αναλυθεί κατά κόρον μέσα στο 2022, στο πλαίσιο έντονης κριτικής που άσκησαν οι ηγεσίες των δύο κομμάτων, ιδιαίτερα αυτή του ΜεΡΑ25, μέσω του Γιάνη Βαρουφάκη, για την ενεργειακή κρίση στις χώρες της ΕΕ, με την εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου, τη μεγάλη επιβάρυνση των καταναλωτών ηλεκτρισμού, την επέκταση της ενεργειακής φτώχειας αλλά και τη δημιουργία τεράστιων «ουρανοκατέβατων» υπερκερδών από τις εταιρείες παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρισμού.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Δεκαπέντε χρόνια για Αγορά Ηλεκτρισμού και ακόμα πάμε!
Κάποιες δε από τις επικρίσεις που ασκήθηκαν στο μοντέλο ηλεκτρισμού της ΕΕ (target model) από κόμματα στην Ελλάδα, κυρίως του αριστερού χώρου, έχουν ακουστεί και από κόμματα και κυβερνήσεις σε άλλες χώρες της ΕΕ, ακόμα και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έχει δρομολογήσει μια διαδικασία τροποποιήσεων στο μοντέλο ηλεκτρισμού, οι οποίες όμως, όπως παρουσιάστηκαν σε δημόσια διαβούλευση, μοιάζουν επουσιώδεις, σε αρκετές πτυχές.
Στο κείμενο που ακολουθεί παραθέτουμε τις βασικές -αιρετικές, επαναλαμβάνουμε- προτάσεις των δύο κομμάτων, όχι γιατί τις υιοθετούμε κατ’ ανάγκη όλες, αλλά γιατί αυτές αφορούν προβλήματα που κάποια εμφανίζονται και στο κυπριακό περιβάλλον παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας αλλά δυνατό να εμφανιστούν και στη συνέχεια, όταν λειτουργήσει η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού, στη βάση του μοντέλου της ΕΕ (Taget Model), παραλλαγή του οποίου εφαρμόζεται και στην Ελλάδα. Άλλωστε, ήδη κάποιες θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ και του ΜεΡΑ25 υιοθετούνται και από παράγοντες της ενέργειας στην Κύπρο.
Οι βασικές προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ
Μεταξύ άλλων, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει θέσει ως προτεραιότητές του στα θέματα ηλεκτρισμού τα εξής:
– Θέσπιση ανώτατου συντελεστή κέρδους στον ενεργειακό τομέα στο 5%, για άμεση επίπτωση στις τιμές χονδρεμπορικής και λιανικής.
– Φορολόγηση άμεσα των υπερκερδών που έχουν συσσωρευθεί στα ταμεία των ενεργειακών εταιρειών και των διυλιστηρίων.
– Μείωση των ρυθμιζόμενων χρεώσεων ρεύματος που πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές.
– Προστασία από τις αποκοπές ρεύματος, ειδικότερα στους ευάλωτους καταναλωτές αλλά και στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας.
– Μείωση του ΕΦΚ (Ειδική Φορολογία Καυσίμων) σε πετρέλαιο κίνησης, θέρμανσης, βενζίνη, φυσικό αέριο, στον χαμηλότερο συντελεστή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
– Κατάργηση της καταβολής της ειδικής φορολογίας στο αγροτικό πετρέλαιο.
– Εκτός από τα άμεσα μέτρα που αναφέρονται στο πρόγραμμα των 50 ημέρων, ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει «μια ενεργειακή και κλιματική πολιτική συνολικά διαφορετική από την εφαρμοζόμενη σήμερα». Μεταξύ άλλων, προτείνει την ανάκτηση του δημόσιου ελέγχου στη ΔΕΗ και την αξιοποίησή της για τη μείωση του κόστους ρεύματος, την αλλαγή ενεργειακού μείγματος και το σπάσιμο του καρτέλ ενέργειας.
– Ενίσχυση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας και του εποπτικού και ελεγκτικού ρόλου της Πολιτείας στον ενεργειακό τομέα και ιδίως στις υποδομές που αποτελούν φυσικά μονοπώλια.
– Αναθεώρηση της λειτουργίας της αγοράς ενέργειας (Target Model) με στόχο: α) την αποσύνδεση της τιμής ηλεκτρικής ενέργειας από τις τιμές φυσικού αερίου ή άλλων ακραίων τιμών καυσίμων, β) τον έλεγχο του ποσοστού κέρδους, γ) τη μείωση ρυθμιζόμενων χρεώσεων τιμολογίων ηλεκτρικού ρεύματος και δ) δεσμευτικό ποσοστό για διμερή και προθεσμιακά συμβόλαια.
– Εφαρμογή αυστηρών ελέγχων στη λιανική αγορά ηλεκτρισμού και αυστηροποίηση των κυρώσεων για έλλειψη διαφάνειας και ορθής ενημέρωσης των καταναλωτών.
– Εκπόνηση νέου εθνικού σχεδιασμού για την ενέργεια και το κλίμα, με στόχο την ομαλή απεξάρτηση της Ελλάδας από όλα τα ορυκτά καύσιμα (και από το φυσικό αέριο), με ενεργειακή ασφάλεια και όχι με μονομερή παύση του λιγνίτη, και με έμφαση στα έξυπνα δίκτυα, σε νέες τεχνολογίες, αποθήκευση ενέργειας, ηλεκτροκίνηση για τις δημόσιες μεταφορές, τους εμπορικούς στόλους, και τα νοικοκυριά.
– Απεμπλοκή από την πολιτική εξόρυξης υδρογονανθράκων, με μη ανανέωση αδειών έρευνας και εκμετάλλευσης και μη παραχώρηση νέων περιοχών.
– Ολοκλήρωση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ, με ενισχυμένα κριτήρια για την προστασία της βιοποικιλότητας, με ελάχιστες ζώνες αποκλεισμού με βάση τις περιοχές του δικτύου Natura 2000, τις περιοχές που ικανοποιούν τα κριτήρια των «Περιοχών Άνευ Δρόμων», τα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Καθορισμός περιοχών προτεραιότητας για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, με κριτήριο και το κόστος ανάπτυξης δικτύων και υποδομών αποθήκευσης και με την προτεραιοποίηση έργων αυτοπαραγωγής και ενεργειακών κοινοτήτων.
– Προώθηση των «ενεργειακών κοινοτήτων» και της αυτοπαραγωγής/αυτοκατανάλωσης, με στόχο τουλάχιστον το 50% των νέων αδειών να αφορά ενεργειακές κοινότητες και αυτοπαραγωγή.
– Αποκατάσταση του δημόσιου ελέγχου στα ΕΛΠΕ (Ελληνικά Πετρέλαια) και προώθηση στρατηγικού αναπροσανατολισμού τους στην κατεύθυνση εξυπηρέτησης της ενεργειακής μετάβασης.
– Αυστηροί έλεγχοι και προληπτική εποπτεία στο Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας, για τον εντοπισμό και επιβολή προστίμων σε καταχρηστικές συμπεριφορές από ισχυρούς παίκτες.
ΜεΡΑ25: Προτεραιότητα η κατάργηση του Χρηματιστηρίου Ενέργειας
Ακόμα πιο «ανατρεπτικές» -και πιθανό ανεφάρμοστες σε αυτή τη χρονική συγκυρία- είναι κάποιες από τις επιδιώξεις του ΜεΡΑ25 για τον τομέα της ενέργειας και ειδικότερα της παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρισμού. Μεταξύ άλλων:
– Κατάργηση του Χρηματιστήριου Ενέργειας (προημερήσια αγορά ηλεκτρισμού, που αναμένεται να λειτουργήσει και στην Κύπρο σε περίπου ένα χρόνο τουλάχιστο). Επειδή, κατά το ΜεΡΑ25 «εκεί βρίσκεται η ρίζα του κακού. Πρόκειται για ένα καρτέλ όπου οι εκπρόσωποι των Βαρδινογιάννη, Λάτση, Περιστέρη, Μυτιλιναίου και της Βρετανικής CVC «μαγειρεύουν» όποια τιμή χονδρικής κρίνουν ότι τους συμφέρει». Σύμφωνα με το κόμμα «χωρίς κατάργηση αυτού του χυδαίου Χρηματιστήριου-Καρτέλ Ενέργειας, δεν θα πάρουν ανάσες νοικοκυριά και επιχειρήσεις, δεν θα ανασάνουν ούτε η κοινωνία, ούτε το κράτος».
– Επαναφορά του δημόσιου ελέγχου στον ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας). Το ΜεΡΑ25 θεωρεί ότι πρόκειται για «το απόλυτο μονοπώλιο (όσον αφορά την μεταφορά του ρεύματος στα σπίτια και στις επιχειρήσεις) αλλά και ανήκει στη Macquarie, μια αυστραλιανή εταιρεία με παράδοση στη λεηλασία τέως κρατικών μονοπωλίων. Από αυτή την Πρωτομαγιά», αναφέρει ανακοίνωση του ΜεΡΑ25, «η λεηλασία της Macquarie-ΔΕΔΔΗΕ χτύπησε κόκκινο, καθώς, με την έγκριση της ΡΑΕ, το πάγιο παροχής αυξήθηκε από 56 σεντς σε 4,4 ευρώ, δηλαδή 750%!».
– Μετά την κατάργηση του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, που επαγγέλλεται το Μέτωπο, η μέγιστη τιμή λιανικής θα ισούται με το μέσο κόστος παραγωγής και διανομής συν 5%.
– Εθνικοποίηση της ΔΕΗ, του ΔΕΔΔΗΕ και του ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας), με πλαφόν στις τιμές και τις εισπράξεις τους, που θα ρίξουν πολύ χαμηλά την τιμή των μετοχών τους. Στόχος, η επανα-σύσταση της ενιαίας ΔΕΗ και, αμέσως μετά, η κοινωνικοποίησή της. Σε αυτό το πλαίσιο κοινωνικού ελέγχου, οι άδειες για νέες μονάδες παραγωγής (από ΑΠΕ) θα δίνονται ως επί το πλείστον σε ενεργειακές, συμμετοχικές κοινότητες, που θα διοικούνται από δικά τους όργανα.
– Στην κρίσιμη ερώτηση κατά πόσο θα συμφωνήσουν οι Βρυξέλλες στην ουσιαστική κατάργηση της σημερινής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, το ΜεΡΑ25 απαντά: «Είναι αδύνατον να συμφωνήσουν. Όμως, όπως έχει αποδείξει η πρόσφατη εμπειρία της Ισπανίας, όταν μια κυβέρνηση έχει την στήριξη των πολιτών στη νομοθέτηση ριζοσπαστικών πολιτικών στον χώρο της ενέργειας, που συγκρούονται με τις Οδηγίες της ΕΕ, π.χ. κατάργηση του Χρηματιστήριου Ενέργειας, οι Βρυξέλλες κάνουν πίσω. Για αυτό πρέπει να είμαστε έτοιμοι για την ρήξη: Όχι μόνο επειδή, αν δεν είσαι έτοιμος για τη ρήξη γίνεσαι υποχείριο του καρτέλ των ολιγαρχών αλλά κι επειδή, αν είσαι έτοιμος για τη ρήξη, αυξάνονται οι πιθανότητες να μην χρειαστεί η σύγκρουση με τις Βρυξέλλες».
– Το ΜεΡΑ25 ρωτήθηκε επίσης «τι θα γίνει με την ανεργία που φέρνει η απολιγνιτοποίηση» και απάντησε ως εξής: «Ο μόνος τρόπος, μεσοπρόθεσμα, να απορροφηθεί η ανεργία που φέρνει η απολιγνιτοποίηση, αλλά και η γενικότερη αποβιομηχάνιση της χώρας, είναι η μαζική παραγωγή πλωτών ανεμογεννητριών, φωτοβολταϊκών και μπαταριών νέας τεχνολογίας, σε περιοχές όπως η Πάτρα, η Μεγαλόπολη, η Πτολεμαΐδα, η Κοζάνη, η Καβάλα, η Θράκη – και η χρήση τους για την παραγωγή και διανομή πράσινου υδρογόνου (το ντίζελ του μέλλοντος). Τίποτα από αυτά δεν θα γίνει όσο η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας μονοπωλείται από το σημερινό καρτέλ, που δεν έχει κανένα λόγο να επιτρέψει την οποιαδήποτε αλλαγή που υπονομεύει το ληστρικό της μοντέλο».
