Μετά την τραπεζική κρίση που αντιμετώπισε η Κύπρος, οι τράπεζες αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν και να εξελιχθούν ώστε να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που παρουσιάστηκαν. Έτσι, ο κώδικας εταιρικής διακυβέρνησης άλλαξε, διαδέχθηκαν άλλες διοικήσεις προκειμένου να ανασυντάξουν τα κομμάτια που άφησαν πίσω οι αποφάσεις του Eurogroup το 2013, ενώ ενώπιον της Δικαιοσύνης έχουν οδηγηθεί πρώην τραπεζικά στελέχη. Σε συνέντευξή του στον «Φ» ο αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου και διευθυντής Διεύθυνσης Συμμόρφωσης του Συγκροτήματος της Τράπεζας Κύπρου, Μάριος Σκανδάλης, τονίζει ότι παρατηρείται βελτίωση στη σύσταση των διοικητικών συμβουλίων των τραπεζικών ιδρυμάτων, τόσο όσον αφορά στις εμπειρίες, δεξιότητες και πάνω από όλα την ανεξαρτησία των μελών τους, γεγονός που θα μειώσει την πιθανότητα κρουσμάτων σύγκρουσης συμφερόντων όπως είχαμε στο παρελθόν. Δυστυχώς, όμως, όπως καταλήγει, αυτή η βελτίωση δεν εφαρμόζεται με τον ίδιο ρυθμό σε όλα τα τραπεζικά ιδρύματα. 

Γιατί είναι σημαντική η εταιρική συμμόρφωση και γιατί δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε αυτήν από όλους τους Οργανισμούς;
Ο τομέας συμμόρφωσης είναι ίσως από τις πιο σημαντικές λειτουργίες και αυτός που καθορίζει το ρυθμιστικό πλαίσιο λειτουργίας ενός Οργανισμού. Χωρίς αυτό το ρυθμιστικό πλαίσιο οι νομικές οντότητες θα οδηγούνταν σε παραβιάσεις του νόμου, έλλειψη ευθυγράμμισης με κύριες αρχές εταιρικής διακυβέρνησης και σε κρούσματα διαφθοράς. Με άλλα λόγια, η συμμόρφωση βεβαιώνει ότι οι Οργανισμοί δεν καταλήγουν να λειτουργούν σαν μια ζούγκλα.

Ποιες είναι οι κατευθυντήριες γραμμές που δίνουν οι διάφορες ρυθμιστικές αρχές στη συμμόρφωση;
Την τελευταία δεκαετία έχουμε βιώσει μια πρωτόγνωρη μετεξέλιξη του ρυθμιστικού πλαισίου συμμόρφωσης τόσο σε εθνικό, όσο σε ευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε εθνικό επίπεδο η Κύπρος έχει εφαρμόσει από τον Δεκέμβριο 2013 ίσως το πιο αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο για πάταξη του οικονομικού εγκλήματος και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που έχει περαιτέρω τροποποιηθεί και αναβαθμιστεί από τον Απρίλιο 2016 καθιστώντας το ακόμα πιο αυστηρό και συμπαγές. Οι κύριες πρόνοιες αυτού του ρυθμιστικού πλαισίου αναμένεται να υιοθετηθούν από τα υπόλοιπα Ευρωπαϊκά κράτη-μέλη μέσα στο β’ εξάμηνο του 2017 μέσω της 4ης αλλά και της 5ης Ευρωπαϊκής Οδηγίας για  Ξέπλυμα Παράνομου Χρήματος. Επιπρόσθετα, από τον Απρίλιο 2014 η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου έχει εισαγάγει την εκ βάθους αναβαθμισμένη Οδηγία Διακυβέρνησης των Πιστωτικών Ιδρυμάτων της Κύπρου σε μια προσπάθεια αποτελεσματικής αντιμετώπισης των διαφόρων προκλήσεων διακυβέρνησης που αντιμετώπιζαν τότε τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και που προκλήθηκαν κατά κύριο λόγο από την κρίση του 2013, αλλά και τη μετεξέλιξη της τραπεζικής βιομηχανίας.
Σε παγκόσμιο επίπεδο παρατηρήθηκε, επίσης την τελευταία δεκαετία, μια τάση βελτίωσης της διαφάνειας συναλλαγών και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των  διαφόρων κρατών μελών. Το 2015 είχαμε την εφαρμογή του πλαισίου FATCA που αφορούσε ανταλλαγή οικονομικών πληροφοριών με τις αμερικάνικες φορολογικές αρχές για άτομα (φυσικά και νομικά) που διασυνδέονται με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Το 2016 ακολούθησε η εφαρμογή του πλαισίου CRS από τον ΟΟΣΑ, το οποίο είναι ένα παρόμοιο πλαίσιο ανταλλαγής οικονομικών στοιχείων ανάμεσα σε όλα τα κράτη ανά το παγκόσμιο που συμμετέχουν σε αυτό το πλαίσιο του ΟΟΣΑ. Το 2017 αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον η σύσταση του μητρώου τελικών δικαιούχων των νομικών προσώπων, αλλά και εμπιστευμάτων από όλα τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη στη βάση των προνοιών της 5ης Ευρωπαϊκής Οδηγίας Ξεπλύματος Παράνομου Χρήματος.

Πώς διασφαλίζεται σήμερα η σωστή εταιρική διακυβέρνηση; Βασίζεται στην πιστή εφαρμογή ενός πλαισίου κανονιστικών υποχρεώσεων ή στην εγκαθίδρυση μιας ορθολογιστικής κουλτούρας;
Το συγκεκριμένο ερώτημα είναι εφάμιλλο με το πώς διαπαιδαγωγείται ορθά ένας άνθρωπος. Με την πιστή εφαρμογή ενός κανονιστικού πλαισίου συμπεριφοράς, ή με την υιοθέτηση ενός πλαισίου αρχών και αξιών; Όπως και η δική μας ζωή, έτσι και η ύπαρξη ενός νομικού προσώπου αντιμετωπίζει πολυποίκιλες προκλήσεις οι οποίες είναι αδύνατο να προβλεφθούν. Συνεπώς, η πιστή εφαρμογή ενός πλαισίου κανονιστικών υποχρεώσεων θα αποδειχθεί τελικά ως ένα ανεπαρκές μέτρο αποτελεσματικής συμμόρφωσης ενός Οργανισμού.
Η εφαρμογή μιας κουλτούρας αξιών και ηθικής και όχι μιας κουλτούρας φόβου που επιφέρει ένα πλαίσιο κανονιστικών υποχρεώσεων, βεβαιώνει την ορθολογιστική λειτουργία του Οργανισμού όχι μόνο στην περίπτωση εισαγωγής νέων ρυθμιστικών πλαισίων, αλλά και τη συνεχή συμμόρφωση ακόμα και στην περίπτωση που γνωρίζουμε ότι ίσως να μην είμαστε υπόλογοι σε οποιαδήποτε ρυθμιστική αρχή. Για αυτό τον λόγο, κώδικες εταιρικής διακυβέρνησης που βασίζονται σε μια κουλτούρα αξιών χαρακτηρίζονται από βέλτιστες πρακτικές και όχι κατ’ ανάγκη τις ρητές πρόνοιες του νόμου.

Πώς μπορεί να επιτευχθεί περισσότερο αποτελεσματική εποπτεία σε κρίσιμους τομείς (όπως τον κλάδο υπηρεσιών και στις τράπεζες);
Ο κλάδος υπηρεσιών αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της χώρας μας μαζί με αυτό του τουρισμού. Είναι ο τομέας που κράτησε ζωντανή την οικονομία μας μετά το τόσο μεγάλο αλλά και άδικο κτύπημα που δέχθηκε το 2013. Για αυτόν τον λόγο αυτός ο τομέας πρέπει να προστατευθεί ως κόρη οφθαλμού και αυτό θα γίνει μόνο εάν με ειλικρίνεια αναγνωρίσουμε και παραδεχθούμε τα λάθη του παρελθόντος και εργαστούμε εργολαβικά και με συνέπεια να διασφαλίσουμε ότι δεν θα πέσουμε ξανά στις ίδιες παγίδες, επειδή ίσως η επόμενη φορά να αποβεί και μοιραία για το μέλλον του τομέα υπηρεσιών και κατ’ επέκταση της οικονομίας μας. Η αποτελεσματική εποπτεία του τομέα υπηρεσιών (τραπεζικών και μη), αποτελεί τον πυρήνα της πραγματικής βελτίωσης της ορθολογιστικής λειτουργίας του τομέα υπηρεσιών μας, η οποία θα αποφέρει τη σταθερότητά του μέσω της αξιοπιστίας και ακεραιότητάς του.
Η Κύπρος ουδέποτε εφάρμοζε χαλαρά ρυθμιστικά πλαίσια με σημαντικά νομοθετικά και άλλα ρυθμιστικά κενά και αυτό αποδείχθηκε από τα αποτελέσματα διαφόρων οίκων αξιολόγησης όπως αυτά της Moneyval. Το μεγάλο κενό του παρελθόντος, πριν από το 2013, εστιαζόταν στην αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των πλαισίων.
Εδώ είναι που μια αποτελεσματική εποπτεία μπορεί να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στη βεβαίωση ενός επιτυχούς μοντέλου στον κλάδο υπηρεσιών. Προσωπική μου άποψη είναι ότι οι κύριες εποπτικές αρχές του τόπου μας και πρώτιστα αυτή της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, έχουν κάνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση ιδίως μετά τα συμβάντα του 2013. Αυτή, όμως, είναι μόνο η αρχή της μετάλλαξης της κουλτούρας και νοοτροπίας του τόπου μας. Η πλήρης συγκέντρωση και ευθυγράμμιση της λειτουργίας όλων των εποπτικών αρχών με κάθε έναν από τους πιο πάνω 7 πυλώνες είναι απαραίτητη και επιβεβλημένη.

Δεν συμμορφώνονται όλες οι τράπεζες με τον ίδιο τρόπο

Βλέπουμε ότι είτε έχουν οδηγηθεί ενώπιον της Δικαιοσύνης, είτε έχουν απομακρυνθεί στελέχη τραπεζών τα τελευταία τρία χρόνια. Τι άλλαξε στο τραπεζικό σκηνικό αναφορικά με την εταιρική διακυβέρνηση;
Μετά την κρίση του 2013 αλλά κυρίως το γεγονός ότι τα 3 μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του τόπου μας έχουν περάσει κάτω από την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης έπρεπε αναμφίβολα να ενδυναμωθεί και να καλύψει τα κενά του παρελθόντος.
Παρατηρούμε σταδιακά τη σύσταση των διοικητικών συμβουλίων των τραπεζικών ιδρυμάτων μας να βελτιώνεται τόσο όσον αφορά τις εμπειρίες, δεξιότητες και, πάνω από όλα, την ανεξαρτησία των μελών τους, γεγονός που θα μειώσει την πιθανότητα κρουσμάτων σύγκρουσης συμφερόντων όπως είχαμε στο παρελθόν. Δυστυχώς, όμως, αυτή η βελτίωση δεν εφαρμόζεται με τον ίδιο ρυθμό σε όλα τα τραπεζικά ιδρύματα, ίσως λόγω των διαφορετικών μεγεθών των τραπεζών, των διαφόρων πλαισίων εταιρικής διακυβέρνησης που τις διέπουν, αλλά και της φύσης της σύνθεσης του μετοχικού τους κεφαλαίου. Ιδρύματα με μεγάλα ποσοστά μετοχικού κεφαλαίου να ανήκουν σε ξένους θεσμικούς και μη επενδυτές, όπως επίσης η ανάγκη συμμόρφωσής τους με κώδικες εταιρικής διακυβέρνησης άλλων εύρωστων ξένων αγορών βεβαιώνει την έγκαιρη υιοθέτηση βέλτιστων πολιτικών και πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης.

 

Αναγνώριση θεαματικής βελτίωσης

Πώς επιβεβαιώνεται η πρόοδος;
Αυτή η ορθή πορεία των εποπτικών Αρχών μέχρι σήμερα επιβεβαιώνεται και από την αναγνώριση της θεαματικής βελτίωσης και μετάλλαξης της οικονομίας του τόπου μας και ιδιαίτερα του τομέα υπηρεσιών από διεθνείς οργανισμούς όπως:
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο που χαρακτηρίζει ως επιτυχές το πρόγραμμα αναπροσαρμογής της κυπριακής οικονομίας.
Τον ΟΟΣΑ που αναβάθμισε τη χώρα μας στην κατηγορία «Διευρυμένης Συμμόρφωσης» της Λευκής Λίστας χωρών που δημοσιεύει.
Την Ευρωπαϊκή Ένωση που δεν παρουσιάζει πλέον την Κύπρο στη λίστα φορολογικών παραδείσων.
Τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και συγκεκριμένα το US Department of State που για πρώτη φορά το 2017 δεν παρουσιάζει την Κύπρο στη λίστα προβληματικών χωρών για θέματα ξεπλύματος παράνομου χρήματος, την οποία εκδίδει σε ετήσια βάση.
Τη Διεθνή Διαφάνεια, όπου σε μια παγκόσμια έρευνα που διεξήγαγε σε σύνολο 12 χωρών συμπεριλαμβανομένου των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Αυστραλίας, της Γερμανίας, της Γαλλίας, κ.λπ., εκτός της Κύπρου, η Κύπρος κατέλαβε την πρώτη θέση ως η χώρα που διατηρούσε το πιο ολοκληρωμένο πλαίσιο πληροφόρησης και ανταλλαγής αναφορικά με το ξέπλυμα παράνομου χρήματος.