Ο Τάκου Έτο μπορεί να μείνει για πάντα γνωστός ως η σύγχρονη “Μαρία Αντουανέτα” της Ιαπωνίας.
Σε μια εποχή που η τιμή του ρυζιού βρίσκεται σε επίπεδα ρεκόρ, ο Έτο, υπουργός Γεωργίας της χώρας, ουσιαστικά είπε στον λαό: Αν τα βασικά είδη διατροφής είναι πολύ ακριβά, ας φάνε το ρύζι που παίρνουν δωρεάν.
“Δεν έχω αγοράσει ποτέ ρύζι. Παίρνω τόσο πολύ από τους υποστηρικτές μου που έχω αρκετό για να το πουλήσω”, δήλωσε σε εκδήλωση το Σαββατοκύριακο, σε σχόλια που αργότερα εξήγησε ότι είχαν απλώς ως στόχο να προκαλέσουν γέλιο. Λίγοι το διασκέδασαν σε μια χώρα όπου οι τιμές των βασικών ειδών έχουν διπλασιαστεί τον τελευταίο χρόνο. Ο Έτο, όπως ήταν αναμενόμενο, έχασε τη δουλειά του λίγες ημέρες αργότερα.
“Ως το πρόσωπο που τον διόρισε, ζητώ συγγνώμη”, δήλωσε ο πρωθυπουργός Σιγκέρου Ισίμπα στους δημοσιογράφους την Τρίτη. “Είναι τεράστιο πρόβλημα να γίνονται αυτά τα σχόλια όταν οι ψηφοφόροι είναι αναστατωμένοι και ανησυχούν” τόσο για τη διαθεσιμότητα του ρυζιού όσο και για το κόστος”.
Ο Ισίμπα δεν έχει άδικο για τον Έτο – παρά τη σύντομη προσπάθειά του να διατηρήσει τον υπουργό στη θέση του. Αλλά ο ίδιος ο πρωθυπουργός θα πρέπει να κοιταχθεί στον καθρέφτη. Ενώ τα εγχώρια μέσα ενημέρωσης επικεντρώνονταν στο Ricegate, τη Δευτέρα, ο ίδιος ο Ισίμπα είπε κάτι εξίσου απερίσκεπτο και δυνητικά πολύ πιο επιζήμιο.
“Η δημοσιονομική κατάσταση της χώρας μας είναι αναμφίβολα εξαιρετικά κακή, χειρότερη από την Ελλάδα”, δήλωσε ο πρωθυπουργός στο κοινοβούλιο, στο πλαίσιο συζήτησης σχετικά με την πιθανή μείωση του φόρου επί των πωλήσεων (τον ΦΠΑ) της χώρας, με τον Ισίμπα να αντιτίθεται στις εκκλήσεις για μείωσή του.
Αλλά τα σχόλιά του ήρθαν τη χειρότερη δυνατή στιγμή. Με τις αγορές να είναι ήδη νευρικές λόγω της αύξησης των αποδόσεων των ομολόγων εν μέσω της σταδιακής απόσυρσης της αγοράς ομολόγων από την Τράπεζα της Ιαπωνίας, καθώς επιδιώκει να αναιρέσει δεκαετίες νομισματικής χαλάρωσης, ο Ισίμπα όχι μόνο συνέβαλε στην περαιτέρω αύξηση του κόστους δανεισμού. Έχει ωθήσει το ζήτημα της δημοσιονομικής κατάστασης της Ιαπωνίας, το οποίο είχε σε μεγάλο βαθμό γλυτώσει από τα πρωτοσέλιδα τα τελευταία χρόνια, να επανέλθει στο προσκήνιο.
Ο Ισίμπα απέτυχε να κατανοήσει το ακροατήριό του. Τα σχόλιά του είχαν πιθανότατα ως στόχο να ακουστούν σε ένα εγχώριο κοινό που φωνάζει για μειώσεις φόρων εν μέσω του πρώτου πληθωρισμού εδώ και πολλά χρόνια, αλλά που δεν θα δεχτεί καμία υποχώρηση των κρατικών υπηρεσιών. Ωστόσο, σε αυτή τη συγκυρία – και μόλις λίγες ημέρες μετά την υποβάθμιση των ΗΠΑ από τον οίκο Moody’s – είναι επικίνδυνο να πετάει κανείς ατάκες που θα αναζωπυρώσουν την πίεση στο ιαπωνικό χρέος, ιδίως μετά από χρόνια σχετικής προσοχής στις δαπάνες.
Ο Ισίμπα έχει δίκιο να αποκλείει τις μειώσεις του φόρου κατανάλωσης, μια λαϊκίστικη, απερίσκεπτη πρόταση ακόμη και σε προσωρινή βάση, όπως υποστήριξα πρόσφατα. Αλλά είναι εξίσου ανεύθυνο να πυροδοτηθεί μια πιθανή έξαρση νευρικότητας στις αγορές απλώς και μόνο για να κερδηθεί μια εσωτερική διαμάχη.
Η αναφορά στην Ελλάδα δείχνει πόσο κολλημένος παραμένει ο Ισίμπα στο παρελθόν. Η παρατήρηση θύμιζε εκείνη ενός άτυχου προκατόχου του: Το 2010, ο τότε πρωθυπουργός Ναότο Καν προκάλεσε το φάντασμα μιας κρίσης χρέους αλά ελληνικά σε σχόλια που συγκλόνισαν τη χώρα με την έκκλησή του για υψηλότερους φόρους. Και σε κάθε περίπτωση, η δημοσιονομική κατάσταση στην Αθήνα σήμερα είναι πολύ βελτιωμένη, με τον οίκο Moody’s να δίνει στη χώρα την επενδυτική βαθμίδα τον Μάρτιο.
Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι ο Ισίμπα αναφερόταν στην εποχή της κρίσης της ευρωζώνης, εξακολουθεί να κάνει το ίδιο λάθος με τον Καν στη σύγκριση αυτή. Ναι, η Ιαπωνία έχει ένα σημαντικό βάρος χρέους – στο 240% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, το μεγαλύτερο στον κόσμο, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. Αλλά οι ομοιότητες με την Αθήνα τελειώνουν εκεί. Η Ελλάδα έγινε το πρόβλημα τότε όχι μόνο λόγω του χρέους της, αλλά και επειδή δεν μπορούσε να ελέγξει το νόμισμά της και, κυρίως, επειδή το μεγαλύτερο μέρος του χρέους της ανήκε σε ξένους επενδυτές.
Κανένα από αυτά τα προβλήματα δεν ταλανίζει την Ιαπωνία. Η συντριπτική πλειονότητα του χρέους της κατέχεται εσωτερικά, από την Τράπεζα της Ιαπωνίας μαζί με τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, συνταξιοδοτικά ταμεία κ.ο.κ. Οι ξένοι επενδυτές κατέχουν μόλις το 6,4%. Αλλά είναι η μεγαλύτερη πιστώτρια χώρα παγκοσμίως και έχει πλεονάζοντα πλούτο στα καθαρά περιουσιακά στοιχεία της κυβέρνησης και των νοικοκυριών.
Για τους λόγους αυτούς, οι gold bugs και Bitcoin bros που ενθουσιάζονται με την προοπτική μιας επικείμενης ιαπωνικής δημοσιονομικής κατάρρευσης θα απογοητευτούν για άλλη μια φορά. Αυτό που πλήττει το ιαπωνικό χρέος είναι ένα χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, με τους επενδυτές να αποθαρρύνονται από την παγκόσμια αβεβαιότητα. Φαίνεται όλο και πιο πιθανό ότι η Τράπεζα της Ιαπωνίας θα αναγκαστεί να επέμβει ξανά, μια κίνηση προς τη λάθος κατεύθυνση για τον διοικητή Καζούο Ουέντα.
Τα σχόλια του Ισίμπα φέρνουν κάτι τέτοιο πιο κοντά, ασκώντας πίεση στις αποδόσεις των ομολόγων. Με άλλα λόγια, η μόνη πιθανή κρίση στην Ιαπωνία είναι μια που η ίδια θα προκαλέσει. Ο Ισίμπα, από τη θέση που βρίσκεται, θα έπρεπε να το γνωρίζει αυτό.
Απόδοση – Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου
