Μόλις πριν από λίγους μήνες ο Έλον Μασκ φάνταζε αήττητος: επικεφαλής της Tesla και της SpaceX, με την υποστήριξη του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, τεράστια επιρροή στον κλάδο της τεχνολογίας και στη δημόσια σφαίρα και μία αδιαμφισβήτητη θέση στο πάνθεον των σύγχρονων επιχειρηματικών ειδώλων. Όμως το 2025 φαίνεται να σηματοδοτεί την αρχή του οικονομικού του κατήφορου.
Η αρχή της πτώσης συνοδεύτηκε από ένα κυριολεκτικά “μαυρισμένο μάτι” που, όπως είπε ο ίδιος, του το προκάλεσε ο 5χρονος γιος του κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού. Ήταν όμως μόνο η αρχή για κάτι αρκετά πιο σοβαρό: μια σειρά πολιτικών, επιχειρηματικών και επικοινωνιακών λαθών, τα οποία έχουν οδηγήσει σε σοβαρή υποτίμηση της αξίας της αυτοκρατορίας του.
Μετά την εκλογή Τραμπ, ο Έλον Μασκ αυτοδιορίστηκε επικεφαλής του φανταχτερά ονομαζόμενου “Υπουργείου Κυβερνητικής Αποδοτικότητας” (DOGE), περικόπτοντας δαπάνες και επιδεικνύοντας μια έκδηλη περιφρόνηση για τον μηχανισμό της ομοσπονδιακής δημόσιας διοίκησης των ΗΠΑ. Η στενή του σχέση με τον Τραμπ οδήγησε πολλούς επενδυτές να θεωρήσουν ότι τα συμφέροντά τους είχαν συγχωνευτεί και ήταν πλέον ενιαία – κι έτσι οι τιμές των μετοχών των εταιρειών του εκτοξεύτηκαν.
Ωστόσο, η πολιτική του υπερπροβολή τον εξέθεσε. Η δημοτικότητά του μεταξύ των Αμερικανών πολιτών κατρακύλησε, οι πωλήσεις της Tesla πραγματοποίησαν βουτιά της τάξης του 13%, ενώ η μετοχή της υποχώρησε πάνω από 30% σε σχέση με τα υψηλά της μετά τις εκλογές.
Το πραγματικό πλήγμα ήρθε όταν ο Μασκ, μέσω αναρτήσεων στην πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter), ισχυρίστηκε ότι ο Τραμπ εμπλέκεται στις υποθέσεις του Τζέφρι Έπσταϊν, ζητώντας μάλιστα την αποπομπή του και την αντικατάστασή του από τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Τζ. Ντ. Βανς. Η αντίδραση του Τραμπ ήταν άμεση: απείλησε με ακύρωση όλων των συμβολαίων του αμερικανικού Δημοσίου με τη SpaceX.
Η σύγκρουση αποκλιμακώθηκε προσωρινά, με τον Μασκ να διαγράφει τις αναρτήσεις και να απολογείται, έστω και αόριστα. Όμως το πλήγμα είχε ήδη συντελεστεί: η φορολογική μεταρρύθμιση του Τραμπ περιέκοψε τις επιδοτήσεις για ηλεκτρικά οχήματα, χτυπώντας άμεσα τα οικονομικά της Tesla.
Αποξένωση
Παρά την εντυπωσιακή καθαρή αξία της περιουσίας του (περίπου 360 δισ. δολ.), ο Μασκ είναι “πλούσιος στα χαρτιά”, δηλαδή ο πλούτος του εξαρτάται από την αξία των μετοχών που κατέχει και την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Αυτή η εμπιστοσύνη έχει κλονιστεί. Ορισμένοι από τους πιο πιστούς υποστηρικτές του ζητούν πλέον την παρέμβαση του διοικητικού συμβουλίου της Tesla.
Επιπλέον, τα πρότζεκτ που ο ίδιος παρουσιάζει ως “το μέλλον” της επιχειρηματικής του αρμάδας –τα ρομποταξί, η τεχνητή νοημοσύνη και ο πύραυλος Starship– είτε καθυστερούν είτε αποτυγχάνουν. Η πρώτη παρουσίαση των ρομποταξί της Tesla συνοδεύτηκε από τεχνικά προβλήματα, ασταθή πλοήγηση και ανάγκη για επιτήρηση από ανθρώπινο προσωπικό. Η Tesla έχει υποσχεθεί χιλιάδες ρομποταξί μέχρι το 2026, αλλά για την ώρα υπάρχουν μόνο 10-20 δοκιμαστικά αυτοκίνητα στο Όστιν, όλα με οδηγό ασφαλείας.
Η στροφή του Μασκ προς την άκρα δεξιά έχει αποξενώσει μέρος της βάσης των πελατών της Tesla. Οι πελάτες εγκαταλείπουν τα καταστήματα, οι πωλήσεις του Cybertruck είναι απογοητευτικές και ο Μασκ φαίνεται να έχει εγκαταλείψει τα σχέδια για πιο προσιτά μοντέλα. Εσωτερικά, η Tesla χάνει ηγετικά στελέχη και οι εργαζόμενοι ενημερώνονται για τις αποχωρήσεις μέσω της πλατφόρμας X.
Την ίδια ώρα, ο Μασκ προσπαθεί να δημιουργήσει ένα νέο πολιτικό κόμμα (το “America Party”), το οποίο απειλεί να διασπάσει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Η κίνηση αυτή συνέπεσε με πτώση 70 δισ. δολ. στη χρηματιστηριακή αξία της Tesla μέσα σε μία ημέρα.
Η SpaceX –μέχρι πρόσφατα το πιο σταθερό κομμάτι της αυτοκρατορίας του Μασκ– βρίσκεται πλέον στο στόχαστρο. Η εξάρτηση της NASA και του στρατού από τις υπηρεσίες της SpaceX έχει οδηγήσει σε ανησυχία για την εθνική ασφάλεια, ιδιαίτερα μετά την απειλή του Μασκ να αποσύρει το διαστημόπλοιο Dragon. Αν το κάνει, οι ΗΠΑ ίσως χρειαστεί να στραφούν στη… Ρωσία για πρόσβαση στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Το διαστημικό πρόγραμμα Starship, στο οποίο ποντάρει ο Μασκ, έχει ήδη τρεις αποτυχημένες εκτοξεύσεις, με την τελευταία να καταλήγει σε καταστροφή της εξέδρας δοκιμών. Την ίδια στιγμή, ο ανταγωνιστής της SpaceX, η Boeing, εξασφάλισε 4,1 δισ. δολ. από το νέο δημοσιονομικό νομοσχέδιο, γεγονός που ενισχύει περαιτέρω τον ανταγωνισμό.
Μαύρη τρύπα
Η νέα εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης του Μασκ, xAI, αποτελεί προς το παρόν τη μεγαλύτερη οικονομική του “μαύρη τρύπα”. Το chatbot Grok έγινε viral για τις ρατσιστικές και αντισημιτικές του απαντήσεις, παρά τους ισχυρισμούς του Μασκ ότι “χειραγωγείται από τους χρήστες”. Παράλληλα, η εταιρεία προβλέπεται να “κάψει” 13 δισ. δολ. μέσα στο 2025, με έσοδα μόλις 500 εκατ. δολ., ενώ μέρος της χρηματοδότησης προέρχεται από την ίδια τη SpaceX.
Η xAI έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την Tesla, καθώς ανταγωνίζονται για τα ίδια στελέχη και πόρους. Πολλοί αναλυτές φοβούνται ότι ο Μασκ σκοπεύει να μεταφέρει τις δραστηριότητες AI από την Tesla στην xAI, όπου διατηρεί μεγαλύτερο έλεγχο.
Ο Έλον Μασκ έχει ξεφύγει και κανείς –ούτε καν οι πιστοί του επενδυτές– δεν ξέρει πού θα σταματήσει. Αν και κατά το παρελθόν έχει καταφέρει να αναστρέψει την πορεία του, αυτή τη φορά ο ίδιος φαίνεται να αποτελεί τον μεγαλύτερο εχθρό του εαυτού του.
Με έναν απρόβλεπτο πρόεδρο απέναντί του, δυσαρεστημένους μετόχους και αμφίβολες τεχνολογικές υποσχέσεις, ο δρόμος προς το μέλλον είναι πιο ασταθής από ποτέ.
Απόδοση – Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος
