Paul Iddon
Μετά την πτώση του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024, το μέλλον της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας στη Συρία φαινόταν ζοφερό. Περίπου εννέα μήνες ύστερα, η Μόσχα διατηρεί στρατιωτική παρουσία στη Συρία, στα δυτικά της χώρας, και λαμβάνει μέτρα που υποδηλώνουν ότι θέλει να έχει παρουσία και στη βορειοανατολική επικράτεια της Συρίας.
Σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε αυτό τον μήνα, το αραβόφωνο Syria TV αποκάλυψε ότι ο ρωσικός στρατός έχει λάβει μέτρα για να ενισχύσει την παρουσία του στο αεροδρόμιο Καμισλί της βορειοανατολικής Συρίας. Τις τελευταίες εβδομάδες, σύμφωνα με πληροφορίες, έχει επεκτείνει τις εγκαταστάσεις όπου διαμένει το στρατιωτικό προσωπικό, έχει οχυρώσει την περίμετρο της βάσης και έχει υψώσει τη ρωσική σημαία. Στοιχεία που υποδηλώνουν ότι ο ρωσικός στρατός δεν σκοπεύει να αποχωρήσει σύντομα. Ρωσικά μεταγωγικά αεροσκάφη πραγματοποιούν τακτικές πτήσεις μεταφέροντας στρατεύματα και εξοπλισμό μεταξύ του Καμισλί και της αεροπορικής βάσης Χμεϊμίμ στην επαρχία της Λατάκιας, στη δυτική ακτή της Συρίας, που είναι η κύρια αεροπορική βάση της Ρωσίας στη χώρα.
“Αυτές οι επιχειρήσεις πραγματοποιούνται συχνά την αυγή ή τη νύχτα, ώστε να μην προσελκύουν την προσοχή και την κάλυψη των μέσων ενημέρωσης για τις κινήσεις τους στην περιοχή”, τόνισε η έκθεση.
Εκτός από τη μικρή στρατιωτική παρουσία και τα θωρακισμένα οχήματα, πιστεύεται ότι οι Ρώσοι έχουν σταθμεύσει στο αεροδρόμιο επιθετικά ελικόπτερα Ka-52. Επιπλέον, η Ρωσία ενίσχυσε την παρουσία της στο Καμισλί μετά την πτώση του Άσαντ, αναπτύσσοντας συστήματα αεροπορικής άμυνας μεσαίου βεληνεκούς Pantsir-S1 και μονάδες ηλεκτρονικού πολέμου.
“Παρά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, η Ρωσία διατηρεί την παρουσία της στο Καμισλί”, μου δήλωσε ο Αντόν Μαρντάσοφ, συνεργάτης του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής και εμπειρογνώμονας σε θέματα ρωσικών στρατιωτικών ζητημάτων.
“Ο ρωσικός στρατός μετέφερε μέρος του στρατιωτικού εξοπλισμού στη Λιβύη με μεταγωγικά αεροσκάφη χρησιμοποιώντας τον αεροδιάδρομο αυτής της εγκατάστασης”, είπε. “Ωστόσο, είναι σαφές ότι η βάση είναι δεν είναι καλά προστατευμένη. Γι’ αυτό δύσκολα θα μεταφέρονταν εκεί μαχητικά αεροσκάφη”.
Σε αντίθεση με το Χμεϊμίμ, το Καμισλί δεν φιλοξενεί μαχητικά αεροσκάφη ή μεταγωγικά. Τον Οκτώβριο του 2021, τουλάχιστον ένα μαχητικό Su-35 Flanker προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο για πρώτη φορά. Ωστόσο, δεν ακολούθησαν και άλλα μαχητικά ούτε μόνιμη ανάπτυξη ρωσικών πολεμικών αεροσκαφών.
“Για να γίνει αυτό, πρέπει να υπάρξουν οχυρωματικά έργα, να επεκταθεί η περίμετρος και, το πιο σημαντικό, να αναπτυχθεί μια κλιμακωτή αεροπορική άμυνα”, τόνισε ο Μαρντάσοφ. “Τα ραντάρ αυτού του αμυντικού συστήματος θα σαρώνουν όχι μόνο την ευαίσθητη νοτιοανατολική ζώνη της Τουρκίας, αλλά και μέρος του ιρακινού εδάφους”.
Η τελευταία αναφορά του Syria TV για τις ρωσικές δραστηριότητες στο Καμισλί συμπίπτει με την ένταση που κλιμακώθηκε μεταξύ των κουρδικών Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, που ελέγχουν μεγάλο μέρος της βορειοανατολικής Συρίας, και της νέας κυβέρνησης στη Δαμασκό. Σε πρόσφατες συγκρούσεις στο Χαλέπι σκοτώθηκε ένας Σύρος στρατιώτης.
Ο πρόεδρος της Συρίας, Αχμέντ αλ-Σαράα, ήταν ο ηγέτης στο της ισλαμιστικής αντιπολίτευσης Hayat Tahrir al-Sham, μιας ένοπλης ομάδας που ηγήθηκε της ανατροπής του Άσαντ. Σήμερα, ο Σαράα απαιτεί από τις SDF να παραδώσουν τα όπλα και να επιτρέψουν στις κυβερνητικές δυνάμεις να αποκτήσουν τον πλήρη έλεγχο των βορειοανατολικών και ανατολικών περιοχών της Συρίας που ελέγχονται και διοικούνται από τις πολιτοφυλακές των Κούρδων και τη συνδεδεμένη με αυτές Δημοκρατική Αυτόνομη Διοίκηση της Βόρειας και Ανατολικής Συρίας (AANES). Οι SDF και η AANES επιδιώκουν μια αποκεντρωμένη Συρία.
Η Ρωσία είχε βομβαρδίσει στο παρελθόν το βορειοδυτικό προπύργιο της HTS στο Ιντλίμπ, υποστηρίζοντας τον Άσαντ κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Από τον Δεκέμβριο, η Μόσχα επιδιώκει να συνάψει σχέσεις με τη νέα κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να διατηρήσει τις στρατηγικές στρατιωτικές βάσεις της στην περιοχή, ιδίως τη ναυτική βάση του Ταρτούς.
Ο Κάιλ Όρτον, ανεξάρτητος αναλυτής για τη Μέση Ανατολή, πιστεύει ότι η αναφορά του Syria TV μπορεί να είναι ακριβής, υποστηρίζοντας ότι θα ήταν εύλογο για τον ρωσικό στρατό να ενισχύσει την παρουσία του εκεί, δεδομένης της “επισφαλούς θέσης” του στο Χμεϊμίμ. Ωστόσο, δεν βλέπει καμία πληροφορία που να υποδηλώνει ότι η τρέχουσα ρωσική δραστηριότητα στο Καμισλί είναι κάτι περισσότερο από μέτρα προστασίας των στρατιωτικών της δυνάμεων.
“Η χρονική στιγμή που δημοσιεύθηκε η έκθεση, ενώ η συριακή κυβέρνηση δείχνει ότι χάνει την υπομονή της με τη διπλωματία και σύντομα θα κινηθεί στρατιωτικά εναντίον των SDF, δεν μπορεί να παραγνωριστεί”, επισήμανε ο Όρτον. “Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, η παρουσία της Ρωσίας –και του Ιράν– στο αεροδρόμιο του Καμισλί ήταν το πιο ορατό σύμβολο της διατήρησης ανοιχτών διαύλων των SDF με τους συμμάχους του Άσαντ. Μετά την πτώση του καθεστώτος, η ρωσική παρουσία εξυπηρέτησε περίπου τον ίδιο σκοπό: να δώσει επιλογές στις SDF ενώ οι Αμερικανοί αποχωρούσαν”.
Επιπλέον, θα μπορούσε να αποδειχθεί “πολιτικά επωφελές” για την κυβέρνηση του Σαράα, η οποία πρόσφατα έγινε αποδέκτρια της υποστήριξης του προέδρου Τραμπ, να υπερθεματίσει τους δεσμούς των SDF με τη Ρωσία για να “αμβλύνει τυχόν αμερικανικές αντιδράσεις” που μπορεί να ακολουθήσουν μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Δαμασκού και SDF.
“Ωστόσο, αν οι SDF σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο, είναι πιθανό να απογοητευτούν”, σχολίασε ο Όρτον. “Οι Ρώσοι δεν κατάφεραν ποτέ να κάνουν πολλά στη Συρία, πλέον οι δυνατότητές τους έχουν περιοριστεί και άλλο, ειδικά αν η Τουρκία υποστηρίξει την κυβέρνηση του Σαράα σε μια επίθεση εναντίον της “Αυτόνομης Διοίκησης”.
Ωστόσο, ο ρωσικός στρατός στο Καμισλί θα μπορούσε να διαδραματίσει ρόλο μεσολαβητή αν κλιμακωθεί η ένταση μεταξύ Δαμασκού και SDF.
“Τα Pantsirs παρέχουν ελάχιστη προστασία στις εγκαταστάσεις του Καμισλί, που προς το παρόν χρησιμεύει ως βάση για την οργάνωση περιπολιών εδάφους με κάλυψη από αέρος από ελικόπτερα”, σημείωσε ο Μαρντάσοφ.
“Επομένως, είναι λογικό η Μόσχα να ενισχύει την παρουσία της εκεί, σχεδιάζοντας να διαδραματίσει κάποιο είδος διαμεσολαβητικού ρόλου μεταξύ SDF και Δαμασκού, προφανώς με τη συγκατάθεση της τελευταίας”.
Ο Όρτον επισήμανε ότι η Ρωσία διατηρεί σταθερά επαφές με όλες τις πλευρές στη Συρία, προκειμένου να τοποθετηθεί ως μεσολαβητής και “μεσάζων” της εξουσίας από το 2015, σε μια χώρα που έχει υποστεί τα πάνδεινα από τον πόλεμο. Παρά την ανατροπή του Άσαντ, η Ρωσία διατηρεί την ίδια προσέγγιση.
“Ενώ διατηρεί ανοιχτές γραμμές επικοινωνίας με τις SDF, η Ρωσία διαπραγματεύεται με τη Δαμασκό για το Χμεϊμίμ και, κατά συνέπεια, για το Καμισλί — γι’ αυτό και η Μόσχα δύσκολα θα βοηθήσει τις SDF αν και εφόσον η Δαμασκός κατακτήσει το βορειοανατολικό τμήμα της Συρίας”, πρόσθεσε.
“Η συμμετοχή της Ρωσίας σε μια ανεπιτυχή προσπάθεια των SDF να διατηρήσουν τα εδάφη τους σημαίνει ότι η ίδια χάνει το Καμισλί και ίσως το Χμεϊμίμ. Το να μείνει αμέτοχη καθώς οι στρατιωτικές δυνάμεις της Δαμασκού θα εισέλθουν στην περιοχή μπορεί να είναι το αντάλλαγμα για την υπογραφή του Σαράα που θα επιτρέπει στους Ρώσους να διατηρήσουν τις βάσεις τους στη Συρία”.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Συρίας, Asaad al-Shaibani, φέρεται να έχει ζητήσει από τη ρωσική στρατιωτική αστυνομία στη Συρία να αναπτυχθεί στη νότια Συρία για να λειτουργήσει ως ρυθμιστής και μεσολαβητής με το Ισραήλ, το οποίο έχει επεκτείνει τη στρατιωτική του παρουσία στην περιοχή από τον Δεκέμβριο.
Ο Όρτον δεν πιστεύει ότι αυτό είναι “εντελώς αναπάντεχο”, σημειώνοντας ότι ο Σαράα έχει χρησιμοποιήσει το “ρωσικό χαρτί” ως μοχλό πίεσης στις διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
“Δεδομένου ότι το μόνο πραγματικό ενδιαφέρον του Τραμπ είναι να αποτρέψει ο Σαράα μια κατάρρευση τύπου Αφγανιστάν κατά τη διάρκεια της αποχώρησης των ΗΠΑ, αυτό έχει αφήσει μεγάλο περιθώριο στη Δαμασκό να έχει και τα δύο: και την αμερικανική υποστήριξη και να δοκιμάσει τι μπορεί να πάρει από τους Ρώσους, οι οποίοι σχεδιάζουν να μείνουν στη χώρα μετά την αποχώρηση των Αμερικανών”, είπε ο Όρτον.
Επομένως, είναι πιθανό η Ρωσία να έχει αποφασίσει ότι η καλύτερη επιλογή για να διατηρήσει τη στρατιωτική της παρουσία στη Συρία είναι να συνεργαστεί με τη Δαμασκό, δεδομένου ότι το μέλλον των SDF ίσως να μην είναι βιώσιμο μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ.
Η Μόσχα μάλλον κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι καλύτερο να έρθει σε συμφωνία με τον Σαράα για το δικαίωμα εγκατάστασης βάσεων και την ανάπτυξη στρατιωτικών και οικονομικών σχέσεων προκειμένου να “ανακτήσει μέρος της πολιτικής επιρροής της” στη Δαμασκό, ιδίως αν έχει συμπεράνει πως ο Σαράα επιδιώκει να γίνει κυρίαρχος όλης της Συρίας.
“Άγνωστο παραμένει τι σημαίνει αυτό για την επιρροή του Ιράν στη Συρία, δεδομένου του πόσο άρρηκτα συνδεδεμένη είναι η ρωσική θέση στη χώρα με τους Ιρανούς”, σημείωσε ο Όρτον.
“Δεν μοιάζει τυχαίο ότι οι αναφορές —όσο ασαφείς και αν είναι— για τις δραστηριότητες του IRGC (του ισχυρού παραστρατιωτικού Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν) στη Συρία μετά την πτώση του Άσαντ έχουν επικεντρωθεί στα παράλια και γύρω από την περιοχή του Καμισλί, σε περιοχές όπου η Ρωσία εξακολουθεί να έχει παρουσία”.
