Στα 75 του χρόνια, ο γνωστός ζωγράφος επανασυστήνεται στο κοινό με μια νέα δουλειά. Κάνει στροφή από τη γνωστή θεματολογία του, με τους χαρακτηριστικούς ναύτες, τα γυμνά αγόρια, τον Καβάφη και μας ξαφνιάζει με τα oλλανδικά τοπία.
 
Λίγο πριν από τα εγκαίνια της νέας εικαστικής του πρότασης, ο Ανδρέας Καραγιάν με υποδέχθηκε στο διαμέρισμά του σε μια πολυκατοικία της δεκαετίας του ’60, έναν ευρύχωρο χώρο με πλούσιο φως, όπου διαμόρφωσε προσωρινά το ατελιέ του. Μου εξηγεί ότι χρειάστηκε να κλείσει την τραπεζαρία του, σε σχέδιο του Σκωτσέζου ζωγράφου και σχεδιαστή Charles Rennie Mackindosh, για να ανοίξει χώρο για δημιουργία έως ότου μεταφέρει αλλού το στούντιό του. Στο καβαλέτο ένας από τους τελευταίους του πίνακες, με αγελάδες να βόσκουν σε ένα καταπράσινο λιβάδι, είναι ακόμη σε εξέλιξη. Μου μιλά για την ενότητα αυτή με μεγάλο ενθουσιασμό, έχοντας επίγνωση ότι ίσως ξαφνιάσει το κοινό αφού ξεφεύγει εντελώς από τα γνωστά του έργα: Τους ναύτες, τα γυμνά αγόρια, τις εικονογραφήσεις για τα ποιήματα του Καβάφη.
 
Για πρώτη φορά παρουσιάζετε σε έκθεσή σας τοπία; Ποια ήταν η αφετηρία γι’ αυτά τα έργα; Πριν από δυο χρόνια ταξίδεψα από το Βέλγιο στην Ολλανδία με τρένο. Στη διαδρομή φωτογράφιζα υπέροχες εικόνες από τα ολλανδικά τοπία, με τις αγελάδες, τους ανεμόμυλους, τις βάρκες στα κανάλια. Έπειτα επισκέφθηκα το Rijksmuseum στο Άμστερνταμ, όπου με συγκίνησαν οι πίνακες του Βανγκ Γκογκ, του Μονέ και άλλων κλασικών ζωγράφων. Και αφότου έζησα για ένα διάστημα στην εξοχή, λίγο έξω από το  Άμστερνταμ, αποφάσισα να δημιουργήσω μια δική μου σειρά με ολλανδικά τοπία. Στη δουλειά μου με έχει επηρεάσει επίσης πολύ το τοπίο στα αναγεννησιακά έργα. Θαυμάζω τα μικρά τοπία που έβαζε δίπλα στις φιγούρες του ο Πιέρο ντε λα Φραντσέσκα.
 
Έχετε αγωνία για το πώς θα δεχθεί το κοινό αυτή τη στροφή στην εικαστική σας πορεία, με μια νέα θεματολογία; Πάντα ήμουν τολμηρός στη ζωή μου. Το 2001, όταν εκπροσώπησα την Κύπρο στην Μπιενάλε Βενετίας, μαζί με τα έργα μου έστειλα και μια σειρά πρωτοποριακά βίντεο, τα οποία ωστόσο δεν επέτρεψαν να προβληθούν γιατί τα θεώρησαν πορνογραφικά. Η επιτροπή της Κύπρου τα δέχθηκε και μου τα απέρριψε η Μπιενάλε. Όταν τα παρουσίασα στην Κύπρο, ο μισός κόσμος έφυγε κατά την προβολή, και μάλιστα κάποιος μου είπε «έχασα την εκτίμησή μου για σένα ως ζωγράφο». Μην ξεχνάς ότι ζω σε μια καταπιεστική κοινωνία την οποία ενίοτε προκαλώ.
 

Έχετε ασχοληθεί από παλιά με το τοπίο; Το τοπίο ήταν η πρωταρχική μου αγάπη και μου άνοιξε τον δρόμο στη ζωγραφική. Θυμάμαι, όταν ήμουν στην Αθήνα, στην Ιατρική Σχολή, ερχόμουν με την τέως σύζυγό μου στην Κύπρο και πηγαίναμε στη φύση όπου ζωγραφίζαμε μαζί τοπία. Επίσης, με τη φίλη μου Νίκη Μαραγκού, σε διάφορες περιόδους ζωγραφίζαμε εκ του φυσικού. Η Νίκη είχε πάντα μια διάθεση να αναζητά νέα πράγματα. Έτσι, ερχόταν τα πρωινά με το αυτοκίνητό της και πηγαίναμε στη φύση με τα καβαλέτα και τα πινέλα, όπου ζωγραφίζαμε τοπία με ακουαρέλες. Αυτές τις εξορμήσεις τις ονομάζαμε «Ο πρωινές προσευχές μας».

 
Αυτά τα τοπία σηματοδοτούν την πρώτη σας επαφή με τη ζωγραφική; Όχι, θυμάμαι όταν ήμουν στο τέλος του δημοτικού – αρχές γυμνασίου, ζωγράφιζα κυρίες με κρινολίνα τις οποίες έβλεπα σε ρομαντικές εικόνες μυθιστορημάτων της εποχής που διάβαζα, όπως «Η Γέφυρα των Στεναγμών». Επίσης το εβδομαδιαίο περιοδικό Ρομάντζο, ενσωμάτωνε ιστορίες όπως «Οι Άθλιοι», τις οποίες δέναμε σε βιβλία. Θυμάμαι που άνθρωποι της γειτονιάς έρχονταν σπίτι μας για να δουν ένα από αυτά τα πρώτα έργα μου. Όμως με τα τοπία μπήκα στη Σχολή Καλών Τεχνών, στην Αγγλία. Όταν είδαν όλη τη δουλειά μου για να με δεχθούν στη Σχολή, ένας καθηγητής μου είπε: «Το γοητευτικό με σένα είναι αυτή η άμεση σύνδεση με τη φύση. Μέσα στους κήπους σου μπορώ να μπω και να περπατήσω». Ανάμεσα στα πρώτα μου έργα ήταν μια σειρά με πίνακες από τα Πάναγρα τη δεκαετία του ’60.
 
Σπουδάσατε Ιατρική στην Αθήνα. Πώς τελικά αφήσατε την Ιατρική για την Τέχνη; Το 1967 πήγα στο Λονδίνο όπου ανθούσε η επανάσταση των Παιδιών των Λουλουδιών, τα διάφορα κινήματα των φεμινιστριών και των γκέι. Σε κάποια βραδινά μαθήματα ζωγραφικής που πήγαινα, ο καθηγητής μού είπε «είσαι γεννημένος ζωγράφος». Έτσι έκανα την επανάστασή μου και αποφάσισα να κάνω σπουδές στη ζωγραφική. Όταν πήρα το δίπλωμά μου από την Ιατρική, το έστειλα στη μητέρα μου και της είπα «να το χαίρεσαι». Της είπα επίσης ότι δεν θέλω να είμαι όλη μέρα στα νοσοκομεία και να διαβάζω… Πλάτωνα! Η μητέρα μου αντέδρασε: «Θα πεθάνεις στην ψάθα», μου είπε, και για τρία χρόνια δεν μου μιλούσε. Γι’ αυτό και εγώ γέμισα το σπίτι μου περσικά χαλιά, για να μην πεθάνω στην ψάθα. Αργότερα βέβαια, τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 -που ήταν πολύ καλές για μας τους καλλιτέχνες- η μητέρα μου με έλεγε «χρυσοχέρι». (…)
 
Είσαστε από τους καλλιτέχνες που κατάφεραν να ζουν από τα έργα τους; Ναι, ζούσα από την τέχνη μου, όμως τα πράγματα έγιναν δύσκολα από το 2013 με την κρίση. Θυμάμαι που είχα κάνει μια έκθεση τον Μάρτιο του 2013, και σε 2-3 μέρες έγινε το κούρεμα. Είχα παρουσιάσει κάποια έργα από τα αλεξανδρινά μου, με τον Καβάφη, τους ναύτες και ορισμένα άλλα από διάφορες περιόδους της δουλειάς μου. Όμως εκείνη την περίοδο η αγορά της τέχνης πέρασε μεγάλη κρίση. Ο κόσμος δεν ήξερε αν θα έχει λεφτά για να φάει και θα ξόδευε για τέχνη; Επίσης μας είχαν κόψει και τη σύνταξη των 500 ευρώ που μας έδιναν οι Πολιτιστικές κάθε μήνα. Είκοσι δύο καλλιτέχνες έτρωγαν στα δημόσια παντοπωλεία, γιατί δεν τα έβγαζαν πέρα. Εμένα πολύ με στήριξε η οικογένειά μου σ’ αυτή τη δύσκολη περίοδο. Τώρα παίρνουμε ένα μικρό ποσό των 300 ευρώ τον μήνα. Παλιά ερχόταν κόσμος και αγόραζε έργα από το στούντιό μου, ενώ τώρα πια δεν γίνεται αυτό.
 
Αυτή την περίοδο έχει ανακάμψει η αγορά της τέχνης; Η αγορά άνοιξε λίγο το 2018. Μην ξεχνάς ότι η τέχνη είναι ταξική. Αυτοί που μπορούν να αγοράσουν έργα, είναι άνθρωποι της μεσαίας τάξης προς την ανώτερη. Δεν θα έρθει ένας εργάτης να αγοράσει τέχνη.
 
Θα λέγατε ότι σήμερα η ζωγραφική επανέρχεται στην εικαστική σκηνή; Ναι, η ζωγραφική επανέρχεται, αλλά όχι με τον τρόπο που ζωγραφίζω εγώ. Οι διάφοροι χώροι τέχνης προσπαθούν να δημιουργούν τάσεις και κατευθύνσεις. Κάποιοι ίσως πουν ότι είμαι ντεμοντέ ή παλιομοδίτης με αυτή την έκθεση, όμως δεν με απασχολεί. Με ενδιαφέρει  το κλασικό αλλά με μια σύγχρονη γραφή.
 
Εκτός από τα ολλανδικά τοπία, θα εκθέσετε και πιο παλιά έργα; Στην γκαλερί Αποκάλυψη θα εκθέσω τοπία μου από το 1959 μέχρι σήμερα. Η έκθεση θα είναι σε δύο επίπεδα. Στον κάτω όροφο θα είναι μια ιστορική αναδρομή στο έργο μου με τοπία και στον πάνω όροφο θα είναι η ενότητα με τους πίνακες που εμπνεύστηκα από την Ολλανδία.
 
Απ’ όσο γνωρίζω είσαστε χορτοφάγος. Μέσα από τα έργα σας κάνετε ένα σχόλιο για το θέμα αυτό; Τα βόδια είναι πολύ σημαντικό στοιχείο στην ολλανδική ζωγραφική. Και αυτά που ζωγραφίζω έχουν στο αφτί τους έναν αριθμό που φανερώνει ότι θα οδηγηθούν στη σφαγή. Είναι ένα υπέροχο ζώο που το σκοτώνουμε για να το καταβροχθίσουμε. Αποτυπώνω λοιπόν τον χαμένο παράδεισο.
 
Υπάρχει κάποιο στοιχείο που συνδέει τα παλιά έργα με τα νέα; Υπάρχει μια συγγένεια ανάμεσα στα παλιά και τα πιο πρόσφατα. Ενώ βλέπεις μια ρεαλιστική αναπαράσταση σ’ αυτά, υπάρχει ο ερωτισμός, το μυστήριο, η μαγεία και μια απειλή.
 
Τι είναι αυτό που σας γοητεύει στη ζωγραφική τοπίου; Είμαι πολύ θρήσκος, όχι με την έννοια της θρησκείας της Εκκλησίας. Με γοητεύει η διάχυτη θρησκευτικότητα του θείου που υπάρχει μέσα στη φύση, στην οποία βλέπουμε την ύπαρξη μιας θεϊκής δομής. Όταν ζωγραφίζω και παρατηρώ τις σχέσεις ανάμεσα στα διάφορα στοιχεία της φύσης, αντιλαμβάνομαι ότι τα πράγματα φαίνονται τυχαία, όμως στην πραγματικότητα δεν είναι. Όλα είναι όπως έπρεπε να είναι. Αυτή είναι η αίσθηση που προσπαθώ να δώσω στα έργα μου.
 
Είσαστε 75 χρονών. Τι σας διατηρεί τόσο ζωντανό και αεικίνητο; Ο έρωτας, η επαφή με τους νέους ανθρώπους. Επίσης ο έρωτας για τη δημιουργία με έσωσε. Είμαι στην πιο ώριμη περίοδο της ζωής μου, και αυτή η ωριμότητα βγαίνει και μέσα από τα ζωγραφικά μου έργα.
 
* Η έκθεση του Ανδρέα Καραγιάν με τίτλο «Ολλανδικά Τοπία, και Άλλες Ιστορίες» εγκαινιάζεται στην γκαλερί Αποκάλυψη στις 27 Νοεμβρίου στις 19:30 και θα διαρκέσει μέχρι τις 7 Δεκεμβρίου. Τα εγκαίνια θα κάνει η ιστορικός της Τέχνης δρ Ελένη Νικήτα η οποία θα κάνει και μια εισαγωγή για το τοπίο στη ζωγραφική δουλειά του καλλιτέχνη. Τηλ. 22300150.