Όλοι παρακολουθούμε ταινίες: στο σινεμά, στις διαδικτυακές πλατφόρμες, στην τηλεόραση… Πόσοι όμως από εμάς γνωρίζουν πώς να «διαβάσουν» πραγματικά μια ταινία;
Ο κινηματογράφος είναι μια παγκόσμια γλώσσα, με το δικό της λεξιλόγιο, συντακτικό και κανόνες. Οι πλείστοι, όταν παρακολουθούμε ένα φιλμ, μοιάζουμε με τον απαίδευτο αναγνώστη που φυλλομετρά ένα βιβλίο. Συνήθως, στο βιβλίο προσπερνάμε τις λέξεις ή τις εκφράσεις που δεν γνωρίζουμε. Το ίδιο πράττουμε με εκείνα τα πλάνα ή τις σκηνές που διαθέτουν ένα πιο εκλεπτυσμένο και δυσδιάκριτο νόημα. Αγνοώντας, πως οι φαινομενικές «ανορθογραφίες» του φιλμ (αντισυμβατικοί συνδυασμοί πλάνων, γωνίες λήψης, θέσεις και κινήσεις της κάμερας) μπορεί να συνθέτουν ένα έργο πρωτοποριακό. Μια ταινία δηλαδή, η οποία, «παίζοντας» με το λεξιλόγιο και το συντακτικό του σινεμά, καταφέρνει να βρίσκεται ένα βήμα πιο μπροστά από την εποχή της.
Σκέψεις ενός σινεφίλ, που βρίσκεται απόψε στην πανέμορφη αυλή του Μουσείου Χαρακτικής Χαμπή, καθώς το πρόσωπο του σκηνοθέτη Ντέιβιντ Λιντς κοιτάζει από την οθόνη, κάτω από τους δύο ψηλούς και αγέρωχους φοίνικες. Εδώ, το Φεστιβάλ «Εικόνες και Όψεις του Εναλλακτικού Κινηματογράφου», που διοργανώνουν οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες, κλείνει τα είκοσι του χρόνια. Στην γιορτή βρίσκονται μαζεμένοι κι άλλοι, νεαροί κινηματογραφόφιλοι, αλλά και καλλιτέχνες, κινηματογραφιστές, θέλοντας να γνωρίσουν ένα άλλο σινεμά: εκείνο που τολμά να ανατρέψει τους συμβατικούς τεχνικούς κανόνες. Βέβαια η παρακολούθηση των συγκεκριμένων ταινιών, δεν είναι τόσο απόλαυση, όσο μύηση στα κρυμμένα μυστικά της έβδομης τέχνης. Πολλές φορές, η θέαση είναι δύσκολη, σχεδόν ενοχλητική. Όμως, το αποτέλεσμα στο τέλος, είναι πάντα το ίδιο: οι στενοί ορίζοντες της οθόνης, αίφνης ανοίγουν.
Αυτά τα είκοσι χρόνια, οι πιστοί του Φεστιβάλ, έχουν «κοινωνήσει» ρωσική πρωτοπορία, αμερικανικό άντεργκραουντ, βρετανικό free cinema, έχουν ενθουσιαστεί με τους beat ποιητές, έχουν ανακαλύψει «εξωτικά» κινήματα, όπως λετρισμός και fluxus και άλλα πολλά… Φέτος, ανάμεσα σε άλλα, έμαθαν για την στενή σχέση του Πιέρ Πάολο Παζολίνι με την αρχαία ελληνική τραγωδία και… τρόμαξαν μέσα από τον ψυχεδελικό φακό του ιταλικού Giallo. Για όσους το σινεμά αρχίζει και τελειώνει στο Χόλιγουντ, οι ακαταλαβίστικοι αυτοί όροι και οι συνδεόμενες ταινίες, είναι ενοχλητικοί περισπασμοί.
Περίπου όπως τα κουνούπια, που κεντρίζουν τους ανυποψίαστους θαμώνες, αυτά τα θερμά καλοκαιρινά βράδια της παλιάς Λευκωσίας. Εκείνο όμως που αγνοούν οι μονοδιάστατοι λάτρεις του εμπορικού κινηματογράφου, είναι πως όλη αυτή η πρωτοπορία, έχει σε μεγάλο βαθμό εμβολιάσει τα blockbuster που παρακολουθούν. Και όχι μόνο: για παράδειγμα, χωρίς το Giallo, η ιστορία των ταινιών τρόμου δεν θα ήταν η ίδια, όπως και τα ντοκιμαντέρ θα φτιάχνονταν διαφορετικά αν δεν υπήρξε το βρετανικό free cinema του ’50.
Κατά καιρούς, χάρη στην εμπνευσμένη ομάδα που επιμελείται το πρόγραμμα του Φεστιβάλ, το κοινό ανακαλύπτει κρυμμένα κινηματογραφικά διαμάντια. Τέτοια είναι η περίπτωση της κυπριακής καταγωγής σκηνοθέτιδος, Άννας Καννάβα, που μας σύστησε φέτος ο ιστορικός κινηματογράφου Δώρος Δημητρίου. Αυτή η πρόωρα χαμένη δημιουργός, ταυτίστηκε με το ανεξάρτητο σινεμά της Αυστραλίας μέσα από μικρές και μεγάλες ταινίες, αλλά και ντοκιμαντέρ. Ένα από αυτά, το «Ten Years After, Ten Years Older» είναι ένα ερωτικό γράμμα στην αγαπημένη της πόλη τη Λεμεσό, γλυκά αφιερωμένο στη γιαγιά της.
Παρακολουθώντας το, σε αυτήν εδώ την δροσερή αυλή του Μουσείου Χαρακτικής, δεν μπορεί να μην σε πλημμυρίσει το αίσθημα της νοσταλγίας. Είναι μια νοσταλγία για τα παλιά, αλλά και για την χαμένη αθωότητα του σινεμά, που ξυπνάει κάθε χρόνο αυτές τις μέρες του Φεστιβάλ.
Ελεύθερα, 3.7.2022.
