Πρωτοσυναντηθήκαμε το 1997, στο τότε σπίτι της στην Πατριάρχου Ιωακείμ, στο Κολωνάκι – έκτοτε, άλλα σπίτια, άλλες ζωές, άλλες αναπνοές, άλλοι κόσμοι, άλλοι άνθρωποι στα περιβάλλοντα, ίδια όμως βάση και σπόρος αναλλοίωτος που είναι τα λόγια της στα δεκάδες τραγούδια που έχει γράψει -«σημαδούρες στις ζωές μας», της λέω στο τηλέφωνο, λίγες μέρες προτού έρθει στην Κύπρο και στο Ριάλτο, καλεσμένη από το «Βιβλιοτρόπιο»- που μας υπενθυμίζουν κυρίως αυτό που ήμασταν (ή που θελήσαμε να γίνουμε) αλλά κάποια πλοιάρια μάς πήγαν μακριά του – η Λίνα πάντα εκεί μια άγκυρα. Όποτε «συναντώ» τη Λίνα αισθάνομαι πως επιστρέφω στην πηγή -πως τη χρειάζομαι-, κι όσες φορές κι αν της έχω μιλήσει -κι είναι πολλές- νιώθω πως, ευτυχώς, πάντοτε ένα άστρο θα υπάρχει στα τραγούδια, μια τουφεκιά στην ησυχία για να σε κάνει να «δεις» αυτό που νόμιζες πως έβλεπες από άλλη γωνία· μια επανατοποθετημένη με τέτοιο τρόπο λέξη, σ’ ένα στίχο, σε μια ρίμα, που μπορεί ακόμη και ν’ αλλάξει τον ρου της ιστορίας της ζωής σου μέσα σε μια μόνο στιγμή.
– «Η αναπνοή δεν είναι δεδομένη» – είναι βίωμά σου αυτό το αξίωμα ή τρόπος ζωής; Όταν είμαστε παιδιά έχουμε μια άλλη ματιά για τα πράγματα, ένα σώμα δυνατό, γεμάτη τη «μπαταρία», και νιώθουμε ότι όλος ο κόσμος είναι δικός μας. Αυτή είναι η πρώτη ανάγνωση. Όσο μεγαλώνει, όμως, κανείς συνειδητοποιεί ότι δεν είναι άτρωτος, ότι δεν είναι για πάντα, ότι αυτό που έχει ως δυνατότητα έρχεται η ζωή και πολλές φορές τον αιφνιδιάζει. Αυτή η φράση -«η αναπνοή δεν είναι δεδομένη»- μου ήρθε στο νου όταν πρωτοξέσπασε ο covid – από τη μία στιγμή στην άλλη βρεθήκαμε όλοι με τις μάσκες μπροστά στη μύτη μας και εκεί που είχαμε μια αμεριμνησία σε σχέση με το όλα είναι εντάξει, όλα είναι μια χαρά, ότι ο ήλιος βγαίνει κανονικά, ξαφνικά ήρθε αυτή η επιδημία και αρχίζεις να συνειδητοποιείς ότι κάτι αλλιώτικο έχει έρθει που δεσμεύει, περιορίζει. Και πολλά άλλα: Με τη μόλυνση του πλανήτη, με όλες αυτές τις αλλοιώσεις που έχει φέρει αναγκαστικά η πρόοδος και η ενεπίγνωτη χρήση των φυσικών πόρων, οι άνθρωποι έχουμε κάνει μεγάλη ζημιά στη γη. Αυτές είναι κάποιες αιτίες που έρχονται στην καρδιά, στη σκέψη μου. Η αναπνοή δεν είναι δεδομένη, λοιπόν: Να γιορτάζεις κάθε φορά που αναπνέεις, που είσαι ζωντανός, που είσαι όρθιος και μετά να έχεις και το νου σου γιατί του καθενός μας η στάση ζωής μπορεί να βελτιώσει ή να χειροτερεύσει το σύνολο.
– Για να ‘ναι πάντα ίδια αλλάζουν όλα; Αυτός ο στίχος σου θα χαρακτήριζε την εποχή μας; Αυτό το νόημα για τον καθένα φέρνει άλλα συμπεράσματα. Μερικά πράγματα, αν αξίζουν στη ζωή, δεν χαλάνε, δεν αλλοιώνονται. Και μερικά άλλα, που είναι ψευδεπίγραφα και που νομίζεις πως θα σου άλλαζαν τη ζωή, δεν την αλλάξανε· παρέμεινες με όσα πίστευες. Η φράση που μου ανέφερες είναι μια αινιγματική φράση που δεν σταματάει ποτέ να παράγει νοήματα και συμπεράσματα· όπως το «αδιόρθωτα τα μάτια κι οι καρδιές», έτσι και το «για να ‘ναι πάντα ίδια αλλάζουν όλα» κάτι κάνει μέσα στην καρδιά την ώρα που τ’ ακούς, σε βάζει και σκέφτεσαι.
– Τι δεν άλλαξε σε σένα; Στη βάση σου – από τη δεκαετία του ’80 που σε πρωτογνωρίσαμε; Νομίζω ότι δεν άλλαξε μια ματιά που ‘χα για τον κόσμο γύρω μου και μια επιθυμία που είχα τα πράγματα που νιώθω, φαντάζομαι ή οραματίζομαι, να θέλω να τα μοιράζομαι. Αντίστοιχα, δεν άλλαξε η λατρεία που έχω στα γράμματα, να διαβάζω. Οι κεραίες μου είναι πάντοτε ανοιχτές· τι θα ακούσω, τι θα δω, τι θα νιώσω την ώρα που ακούω και βλέπω κάτι. Αυτά όλα καταγράφονται μέσα μου. Κι έπειτα μου δίνουν μια σπρωξιά: Να γράψω ή να σκεφτώ ή να χαμογελάσω. Άρα δεν έχει αλλάξει η χαρά που έχω από τη ζωή! Από αυτά που παθαίνουμε οι άνθρωποι ή είμαστε οι άνθρωποι. Απ’ την άλλη, μεγαλώνοντας έχω κατανοήσει πολλά περισσότερα κι έχει γίνει το βλέμμα μου πιο «έξυπνο», αντιλαμβάνομαι πολύ πιο γρήγορα πια τι γίνεται – δεν είμαι πια τόσο έτοιμη να δώσω πράγματα εκεί που νιώθω ότι δεν μιλάμε την ίδια γλώσσα. Ευγενής, ωστόσο, συνεχίζω να παραμένω.
– Ενώ παλιά; Παλιά θα μπορούσα να καθίσω και να με κουράσει ο άλλος μάταια για μισή ώρα. Τώρα στο ένα λεπτό έχει τελειώσει αυτό, τώρα καταλαβαίνω πολύ γρήγορα τι γίνεται.
– Με ποιο τρόπο σου δίνουν χαρά σήμερα οι «κεραίες» σου; Ένα καλό βιβλίο θα μου δώσει μεγάλη χαρά. Όπως και το να δω μια παράσταση, μια χορογραφία, το να παρακολουθήσω έναν καλό ζωγράφο. Μου δίνουν, επίσης, χαρά οι καλοί άνθρωποι, οι χαριτωμένοι άνθρωποι, οι ανυπόκριτοι άνθρωποι, αυτοί που έχουν έναν αυθορμητισμό και δεν είναι τυποποιημένοι.
– Ποιος είναι ο καλός άνθρωπος; Είναι αυτός που ξέρει τον εαυτό του -και άρα δεν έχει λόγο να σε παιδέψει ή να πληρώσεις εσύ τα σπασμένα του- και που χαίρεται μ’ αυτό που κάνει. Όποια δουλειά κι αν είναι αυτή που κάνει. Είναι αυτός που έχει συνείδηση του κόπου του, είναι ένας ώριμος άνθρωπος από παρατήρηση εσωτερική που έχει κάνει κι από τη ματιά που έχει στην κοινωνία.
– Αυτούς επιλέγεις πια να έχεις στη ζωή σου, στην καθημερινότητά σου; Ξέρεις κάτι; Όταν αρχίζεις και εκπέμπεις κι εσύ έτσι, δεν έρχονται οι άλλοι, δεν συμφέρεις. Οπότε, όσοι δεν είναι έτσι, μετά από λίγο φεύγουν από μόνοι τους. Και γι’ αυτό είναι σπουδαίο το να γίνεις αυτό που θέλεις! Γιατί με αυτό τον τρόπο το εκπέμπεις αυτό το πράγμα και καλούνται, έλκονται, και άλλοι άνθρωποι που σε «διαβάζουν» εκείνη την ώρα καθαρά.
– Τι είναι χρήσιμο πια στη ζωή σου; Στη δουλειά, το χρήσιμο είναι οι συνεργάτες μου. Το να συνεννοηθώ καλά με τους μουσικούς, με τους δημιουργούς, με τους ανθρώπους που είναι γύρω από την υπόθεση τραγούδι, αλλά και με τους όποιους παραγωγούς, επιχειρηματίες, τον ηχολήπτη, τον φωτιστή, τον γραφίστα· τους ανθρώπους που θα προσθέσουν επάνω στην τελική ιδέα την Τέχνη τους, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι αυτό που πρέπει. Από εκεί κι ύστερα, μού είναι χρήσιμοι οι άνθρωποι στους οποίους μπορώ να έχω εμπιστοσύνη -μεγάλη υπόθεση να ξέρω ποιος άνθρωπος είναι λίρα εκατό-, οι άνθρωποι που κάνουν καλά τη δουλειά τους, αλλά και η υπόθεση της ξεκούρασής μου· το να μπορώ, δηλαδή, να πάω σε έναν τόπο και να περπατήσω, να κολυμπήσω, να βρεθώ κοντά στη φύση, μού είναι χρήσιμο.
– Άλλοι είναι οι Έλληνες στους οποίους απευθυνόσουν στο παρελθόν και άλλοι είναι σήμερα, Λίνα; Έχουν αλλάξει; Είναι και άλλοι. Αναγνωρίζω τους ανθρώπους που ήξερα εγώ, αλλά έρχονται και νεότεροι άνθρωποι. Όμως, αυτοί που μπαίνουν στον κόπο να έρθουν στα σήματα που εκπέμπω εγώ, αποκλείεται να μου είναι ξένοι. Δεν είναι θέμα ηλικίας· έχουμε κάτι κοινό. Αν εννοείς όλο τον πληθυσμό, σίγουρα έχουν έρθει γενιές με άλλη νοοτροπία, άλλα ζητούμενα, αλλά αυτό πάντα γινόταν, δεν σταματάει η καινούργια πληροφορία που θα πάρει η κάθε γενιά και τι έχει στη δυνατότητά της να διαλέξει. Σημασία έχει σε όλη αυτή διαδρομή να είσαι ακόμη σε θέση να δημιουργήσεις κάτι που οι παλιοί θα αισθανθούν ότι συνεχίζεις κι είσαι ζωντανός, και αν μέσα σ’ αυτά που φέρεις κερδίσεις και καινούργιους τότε αυτό γίνεται μια πολύ σπουδαία υπόθεση.
– Σήμερα τι αποτελεί έμπνευση για σένα; Η γνώση που έχω για το τι αξίζει! Κι απ’ την άλλη μεριά, αυτό που με αφορά εμένα αυτή τη στιγμή είναι η ισορροπία μου -ψυχική, συναισθηματική, πνευματική- γιατί μόνο όταν είσαι ήρεμος μπορεί να έρθει η έμπνευση· όχι όταν είσαι ταραγμένος. Άρα ο πιο σοβαρός δρόμος που φροντίζω να έχω είναι να παραμένω νηφάλια. Ό,τι κι αν συμβαίνει! Αυτό προσπαθώ.
– Παλιά σού ήταν δυσκολότερο; Ποτέ δεν ήταν δυσκολότερο. Ίσα- ίσα που παλιά ήταν ευκολότερο. Γιατί το τοπίο στο οποίο έπρεπε να κινηθώ, γρήγορα είχε δημιουργηθεί και είχε αγαπηθεί από τον κόσμο. Είτε ήταν ένα τραγούδι από ένα δίσκο, είτε μια ζωντανή παράσταση. Όλο αυτό είχε μια φυσικότητα. Τώρα που έχουν μπει πολλά πράγματα σε άλλη χρήση, με άλλη αιτία, στο τι παράγεται -αν παράγεται-, τι δρόμο τραβάει ο καθένας γύρω του, ποιοι είναι οι συνοδοιπόροι, όλα αυτά είναι επιπρόσθετες αλλαγές. Ευτυχώς, σε εμένα, δεν αλλάζει η πρόθεσή μου και η επιθυμία μου· είναι ίδια. Κι έχω πάντοτε μια βεβαιότητα πως ό,τι είναι να δώσω θα το δώσω – είτε σε καλούς καιρούς, είτε σε δύσκολους.
– Η μοναχικότητά σου παραμένει απαραίτητη για σένα; Ασφαλώς! Είναι το εργαστήριό μου εκεί πέρα· το θεωρώ πολύ πολύτιμη συνθήκη αυτό. Τώρα έχει προστεθεί και η ωριμότητά μου στο να έχω ησυχία την ώρα που θα συνοδεύσω τον εαυτό μου… Κοίτα, έχω μια βεβαιότητα ότι καλά πήγε η όλη διαδρομή κι έχω χαρά τώρα γιατί συναντώ ανθρώπους που μου φέρονται πολύ ωραία, που μου λένε ωραία πράγματα. Νιώθω να έφερα τον εαυτό μου σε μια ισορροπία μεγαλώνοντας – και κοινωνικά να είμαι αποδεκτή αλλά και να αποδέχομαι την κοινωνία. Δεν με πληγώνει το ότι αλλάζει ο κόσμος. Δεν αισθάνομαι, επίσης, ότι είμαι έξω απ’ αυτό τον κόσμο· είμαι μέσα του.
– Υπήρχε λάθος σ’ αυτή τη διαδρομή; Δεν νομίζω ότι έχω διανοηθεί πως υπήρχε λάθος. Αν υπήρχε κάτι που κανείς λέει «εκεί δεν δώσαμε τη μάχη», πάντοτε είχε να κάνει με τις νοοτροπίες στους χώρους που φιλοξενούσαν το τραγούδι, στα Μέσα και πώς το δημοσιοποιούσαν. Πάντοτε υπάρχει μια ανάγκη να μην υπερεκτεθεί κανείς από τη μία, και από την άλλη να συνεχίζει να βρίσκει τις ανοιχτές πόρτες γι’ αυτόν. Τα δικά μου τραγούδια π.χ δεν ήτανε για τα μπουζούκια, θέλανε άλλους χώρους, άλλη ατμόσφαιρα, οπότε εκεί πέρα και πάλι καλά τα καταφέραμε.
– Το πιο προσωπικό σου τραγούδι ποιο είναι; Δεν ξέρω. Αυτό δεν το έχω σκεφτεί ποτέ.
– Δεν είναι τα «πέδιλα»; Πού να ξέρω; Κομματάκια του εαυτού μου υπάρχουν παντού. Ξεκινάς από κάπου που είναι δικό σου και μετά πας κάπου που δεν είναι δικό σου. Γιατί στο φέρνει εκείνη την ώρα η ίδια η έμπνευση αυτό.
– Το μέλλον τι θέλεις να σου φέρει; Ακόμη πιο πολλή όρεξη, ιδέες -που μπορεί μέχρι τώρα να μην έχω- μια δυνατότητα να μπορούσε ο κόσμος αυτή τη στιγμή να ξανάρθει σε κάποια standards και να πει κάποιος «α, ονειρεύομαι να πάω ένα ταξίδι…». Τώρα δεν έχω τέτοια όρεξη. Αυτά αλλοιώθηκαν. Θέλω με κάποιο τρόπο αυτή η λαίλαπα που βρήκε τον κόσμο να φύγει από πάνω μας και να μπορούμε να έχουμε αυτή τη χαρά να έχουμε τους εαυτούς μας ελεύθερους, να μην έχουμε πανικό.
– Ποιο είναι το ταξίδι που θα ‘θελες να κάνεις χωρίς φόβο; Αγαπάω την Αγγλία πολύ. Αγαπάω, αντιστοίχως, την Ιταλία πολύ, την Πορτογαλία, την Αίγυπτο… Να, μόλις σου είπα Ευρώπη και γύρω απ’ τη Μεσόγειο, πρόχειρα… Αυτή την εποχή, μ’ αυτό που ζούμε, πρέπει να ενισχύσουμε όλοι όλους. Να περάσουμε αυτό το βαθύ χαντάκι που υπάρχει. Καταλαβαίνουμε όλοι ότι ο κόσμος άλλαξε και για κάποια πράγματα, όπως λέω στα «πιο ωραία λαϊκά», «δε γυρνάνε λέμε, πίσω ποτέ, τα καλά παιδιά σ’ εκείνα τα χρόνια…». Σημασία έχει στην καινούργια αυτή συνθήκη πόσο ευρηματικοί θα γίνουμε και πώς θα κρατήσουμε αυτά που μας κάνουν χαρούμενους.
Info: Το «Βιβλιοτρόπιο» φιλοξενεί την Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου, στις 20:30, στο Ριάλτο, τη Λίνα Νικολακοπούλου για μια κουβέντα με την ποιήτρια Στέλλα Βοσκαρίδου Οικονόμου, γύρω από τη σχέση της ποίησης, της στιχουργικής και της μουσικής. Τα καθαρά έσοδα θα διατεθούν για τον εμπλουτισμό της δανειστικής βιβλιοθήκης του Τμήματος Φυλακών.
xatzigeorgiou@yahoo.com
Φιλελεύθερα, 19.9.2021.
