Έφυγε από τη ζωή, το απόγευμα της Δευτέρας, σε ηλικία 77 ετών ο πολυβραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Αλεξάκης, μετά από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο.
Εγκατεστημένος στη Γαλλία από το 1969, ο υπήρξε επί σειρά ετών συνεργάτης της εφημερίδας Le Monde και έγραψε τα πρώτα του βιβλία στα γαλλικά.
Το «Τάλγκο» είναι το πρώτο του έργο γραμμένο στη μητρική του γλώσσα: κυκλοφόρησε το 1982 από τον Εξάντα και εξακολουθεί ως σήμερα να σημειώνει σπάνια επιτυχία. Έχει ξεπεράσει σε πωλήσεις τις διακόσια χιλιάδες αντίτυπα. Το 1984 έγινε ταινία από τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο με τίτλο «Ξαφνικός έρωτας».
Το έργο του Αλεξάκη είναι εξίσου αναγνωρισμένο στην Ελλάδα (κέρδισε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 2004 για τις «Ξένες λέξεις») και τη Γαλλία (Βραβείο Medicis για τη «Μητρική γλώσσα», 1995, Μεγάλο Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας για το «μ.Χ.» το 2007).
Το 2007 η Γαλλική Ακαδημία του απένειμε το Μεγάλο Βραβείο μυθιστορήματος, ενώ το 2017 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας από το τμήμα Γαλλικής γλώσσας και φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η κηδεία του Βασίλη Αλεξάκη θα είναι πολιτική και θα γίνει τις επόμενες μέρες στου Ζωγράφου με ελάχιστους παρευρισκόμενους.
Ειρωνεία και έρωτας στην πεζογραφία του
Ο έρωτας στην πεζογραφία του Αλεξάκη μπορεί να είναι πολλά ταυτοχρόνως πράγματα: αγάπη, ζήλεια, απιστία και ανεκπλήρωτο όνειρο, βαθύς συναισθηματικός δεσμός και σκληρός χωρισμός με οξύ πόνο, αλλά και χαρά υψηλής πτήσης και ανεξέλεγκτο πάθος.
Γραμμένα στα γαλλικά και ξαναγραμμένα ή μεταφρασμένα στα ελληνικά, τα βιβλία του Βασίλη Αλεξάκη κινούνται μεταξύ Ελλάδας, Ευρώπης και Αφρικής, διακρίνονται για το ευγενικό, αν και κάποτε καυστικό χιούμορ τους και στρέφονται γύρω από τρεις θεματικούς άξονες: τα πάθη του έρωτα, τη λατρεία της γλώσσας και τη διάσπαρτη κοινωνική καθημερινότητα.
Στους άξονες αυτούς παρεισδύει πάντοτε ένα έντονα αυτοβιογραφικό στοιχείο, που μετατρέπει τον συγγραφέα και τις διάφορες φάσεις της ζωής του σε πρωταγωνιστικούς παράγοντες της δράσης: από την παιδική ηλικία στην Ελλάδα και τη δισυπόστατη ελληνογαλλική ταυτότητα μέχρι τα τερτίπια του συγγραφικού επαγγέλματος και τη σχέση με τη μητέρα.
Η ελληνική βιβλιογραφία του Αλεξάκη χωρίζεται επίσης σε τρεις κατηγορίες.
Πεζά και διηγήματα: Η σκιά του Λεωνίδα (1984), Ο μπαμπάς (1997) και Το μυστικό του κίτρινου τάπητα (2000).
Μυθιστορήματα: Έλεγχος ταυτότητας (1986), Το κεφάλι της γάτας (1988), Τάλγκο (1993), Πριν (1994), Η μητρική γλώσσα (1995), Η καρδιά της Μαργαρίτας (1999), Οι ξένες λέξεις (2003), Θα σε ξεχνάω κάθε μέρα (2005), Τα κορίτσια του Σίτυ Μπουμ-Μπουμ (2007), μ. Χ. (2007), Η πρώτη λέξη (2011) και Το κλαρινέτο (2016).
Προσωπική αφήγηση: Παρίσι-Αθήνα (1993).
Ο έρωτας
Ο έρωτας στην πεζογραφία του Αλεξάκη μπορεί να είναι πολλά ταυτοχρόνως πράγματα: αγάπη, ζήλεια, απιστία και ανεκπλήρωτο όνειρο, βαθύς συναισθηματικός δεσμός και σκληρός χωρισμός με οξύ πόνο, αλλά και χαρά υψηλής πτήσης και ανεξέλεγκτο πάθος.
Και μπορεί ο έρωτας να είναι επιπροσθέτως αλέγρος και ταξιδιάρης, αλλά και να αναμετριέται κάθε τόσο με το άγχος του θανάτου ή να επιστρέφει (προκειμένου να βρει ένα σταθερό αντίβαρο) στις λυτρωτικές μνήμες των παιδικών χρόνων.
Χρησιμοποιώντας πρωτοπρόσωπη κατά κανόνα αφήγηση, και υιοθετώντας φανερά κινηματογραφικούς ρυθμούς (δεν είναι τυχαίο ότι το Τάλγκο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1984, με τίτλο Ξαφνικός έρωτας, από τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο), ο Αλεξάκης θα βάλει δίπλα στις περιπέτειες του έρωτα και την άλλη μεγάλη του έγνοια, τη γλώσσα.
Σε ένα πρώτο επίπεδο τον απασχολεί η ελληνική γλώσσα στη σχέση της με τα γαλλικά, τη γλώσσα η οποία τον διαμόρφωσε ως συγγραφέα. Τον απασχολεί, όμως, και η γλώσσα σε γενικότερο φάσμα: από τη λειτουργία της ως αυτοδύναμου γραμματικού, συντακτικού και φωνολογικού συνόλου μέχρι τις ειδικές μορφές που παίρνει μέσα στα εκφραστικά συστήματα του έρωτα, της τέχνης, της πολιτικής εξουσίας και της καθημερινής συμβίωσης.
Η γλώσσα, ωστόσο, απασχολεί τον Αλξάκη κι αλλιώς: όταν αναζητεί τις υπαρξιακές της ρίζες, όταν προσπαθεί να ικανοποιήσει την ανάγκη της για μυθοπλασία ή όταν επιστρέφει στις πρωτογενείς της βάσεις.
Η κοινωνική σκόπευση του Αλεξάκη μοιάζει ορισμένες φορές πολύ συμπαγής και εστιασμένη, όπως όταν ανατέμνει, μονίμως σε ιλαρούς τόνους, τις ισχυρές ταξικές αντιθέσεις της σύγχρονης Ευρώπης ή όταν τα βάζει με την προσήλωση της Ελλάδας στον βυζαντινισμό και την ορθοδοξία, ως τυπικός γάλλος κοσμικός ή ως αντικληρικαλικός υπερασπιστής του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, αλλά οι καθημερινές του εικόνες υποδεικνύουν, είτε για την Ελλάδα μιλάμε είτε για τη Γαλλία, μια κοινωνία που κινείται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, ανάμεσα στο τίποτε και στο μόλις και κάτι.
Το καθημερινό και το ασήμαντο θέλουν να υποδείξουν εν προκειμένω έναν παράταιρο κοινωνικό βηματισμό, που αποκαλύπτει τον παραλογισμό της ατομικής ύπαρξης ενόσω αγωνίζεται να εξοικειωθεί με το μεγαλοπρεπές κενό της. Όσο για το χιούμορ του, ο Αλεξάκης αστειεύεται χωρίς να παρωδεί και αποκαθηλώνει χωρίς να εμπαίζει.
Η ειρωνεία του δεν είναι ούτε η ειρωνεία της ηθικής της σάτιρας ούτε η γεμάτη αυτοπεποίθηση ειρωνεία του σαρκασμού και του αυτοσαρκασμού.
Μακριά από ευφυολογήματα και ναρκισσιστικές ατάκες, το κωμικό θα αποκτήσει στον Αλεξάκη και μια σαφώς καταθλιπτική όψη, όπου η επίγνωση της ματαιότητας των πραγμάτων θα συναντηθεί με την ήττα που θα υποστεί η λογική από την παραδοξότητα.
Παρόλα αυτά, τα πρόσωπα του Αλεξάκη θα μείνουν μακριά από το οποιοδήποτε δράμα και θα πορευτούν ως ήρωες μιας εκ συστάσεως ελαττωματικής πραγματικότητας χωρίς να αποβάλουν ούτε μία στιγμή ο ευφρόσυνο πνεύμα τους.
«Του άφησα στο χέρι μια πένα, κάμποσο μελάνι, μερικές κόλλες χαρτί»
Με μια συγκινητική ανάρτηση αποχαιρέτισε τον πατέρα του ο Δημήτρης Αλεξάκης. Περιγράφοντας τις συγκλονιστικές πρώτες στιγμές μετά το θάνατο του συγγραφέα ο γιος αποκάλυψε ότι του «άφησε στο χέρι μια πένα, κάμποσο μελάνι, μερικές κόλλες χαρτί».Αναλυτικά η ανάρτηση:
Ο πατέρας μου έφυγε χθες από τη ζωή λίγο μετά τις 3 το απόγευμα, ήρεμα, έχοντας δίπλα του την Gultamze, που τον φρόντιζε τους τελευταίους μήνες, και μένα. Η μπαλκονόπορτα ήταν ανοιχτή προς τον κήπο. Ένας από τους δύο διασώστες του ΕΚΑΒ που διαπίστωσαν τον θάνατο έτυχε να είναι και ο ίδιος συγγραφέας. Άρχισε να κλαίει. «Τον αγαπούσα τον κύριο Βασίλη, έχω διαβάσει όλα του τα βιβλία και τον έχω πάει 5 φορές στο Σωτηρία…» Κατάλαβα πως η Φωτεινή είχε φτάσει από τη φωνή της. Πριν τον πάρουν οι υπάλληλοι του γραφείου τελετών, ψάξαμε με τον Γιώργο τη μικρή αποθήκη, το γραφείο, και αφήσαμε στα χέρια του μια πένα, κάμποσο μελάνι, μερικές κόλλες χαρτί.
Η κηδεία του θα είναι πολιτική. Η ταφή θα γίνει τις προσεχείς μέρες στου Ζωγράφου, με ελάχιστους (εξαιτίας των συνθηκών) παρευρισκόμενους. Aντί στεφάνων, όσες και όσοι το επιθυμούν μπορούν να κάνουν μια δωρεά, συνοδεύοντας την κατάθεσή τους με την ένδειξη «Μνήμη Βασίλη Αλεξάκη», στο συντονιστικό των εργαζομένων δημόσιας υγείας Support Health Workers, στη συλλογική κουζίνα «El Che-f» ή στην εφημερίδα «Η Σχεδία» την οποία είχε διανείμει ο ίδιος στους δρόμους.
Έχουμε 12 Ιανουαρίου, μόλις άρχισε να βρέχει. Στη Γεωργία, λένε πως «ο καιρός κλαίει» — σημαίνει ότι κάποιος καλός άνθρωπος έφυγε, λέει η Gultamze.
Εργογραφία
Στα Γαλλικά
1974: Le Sandwich. Paris: Julliard.
1975: Les Girls de City-Boum-Boum. Paris: Julliard.
1978: La Tête du chat. Paris: Le Seuil.
1978: Mon amour! Città Armoniosa.
1985: Contrôle d’Identité. Paris: Le Seuil.
1987: Le fils de King Kong. Geneva: Les Yeux ouverts.
1989: Paris-Athènes. Paris: Le Seuil.
1992: Avant. Paris: Le Seuil. (Prix Albert Camus, Prix Charles-Exbrayat, Prix Alexandre-Vialat)
1997: Papa. Paris: Fayard. (Erzählung, Prix de la Nouvelle de l’Académie française)
1997: L’invention du baiser. Geneva: Nomades.
1999: Le colin d’Alaska
2002: Les mots étrangers. Paris: Stock.
2005: Je t’oublierai tous les jours. Paris: Stock.
2007: Ap. J.-C. Paris: Stock.
Στα Ελληνικά
1980: Tάλγκο, εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ
1995: Η Μητρική γλώσσα, εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ
1999: Η καρδιά της Μαργαρίτας, εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ
Ταξιδιωτικός οδηγός
Les Grecs d’aujourd’hui, Paris, Balland, 1979, 159 p. «Pour voyager au présent ; 1» (ISBN 2-7158-0200-5)
Κινηματογράφος
Je suis fatigué, 1982 un court métrage de Vassilis Alexakis [14]
Nestor Carmides passe à l’attaque, 1984
La table, 1989
Les Athéniens, 1991
Χιουμοριστικά σκίτσα
Mon amour !, 1978.
L’Aveugle et le Philosophe, Éd. Quiquandquoi (Suisse), 2006
Έργα που έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα
Η πρώτη λέξη, Εξάντας
Μη με λες Φωφώ, εκδόσεις Εξάντας
Τα κορίτσια του Σίτυ Μπουμ-Μπουμ, εκδόσεις Μίνωας
Μήπως πρέπει να κλείσουμε τα σιντριβάνια όταν βρέχει;, εκδόσεις Μίνωας
Τάλγκο, εκδόσεις Εξάντας
Παρίσι – Αθήνα, εκδόσεις Εξάντας
Πριν, εκδόσεις Εξάντας και το 2017 εκδόσεις Μαιταίχμιο
Η μητρική γλώσσα, εκδόσεις Εξάντας
Ο μπαμπάς, εκδόσεις Εξάντας
Η σκιά του Λεωνίδα, εκδόσεις Εξάντας
Γδύσου, εκδόσεις Εξάντας
Η καρδιά της Μαργαρίτας, εκδόσεις Εξάντας
Η τελευταία νύχτα του αιώνα, εκδόσεις Εξάντας
Το μυστικό του κίτρινου τάπητα, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
Έλεγχος ταυτότητας, εκδόσεις Εξάντας
Οι ξένες λέξεις, εκδόσεις Εξάντας
Εγώ δεν, εκδόσεις Εξάντας
Greek around the world, εκδόσεις Άποψη
Θα σε ξεχνάω κάθε μέρα, εκδόσεις Εξάντας
Το κεφάλι της γάτας, εκδόσεις Μίνωας
μ.Χ., εκδόσεις Εξάντας
Το Κλαρινέτο, 2016 εκδόσεις Μεταίχμιο.
Πηγή: in.gr/ ΑΠΕ- ΜΠΕ
