Η επέμβαση της αρχιτεκτονικής στη φύση αποτελεί στις μέρες μας μείζον θέμα. Τώρα που ετοιμαζόμαστε να «εισβάλουμε» στον Ακάμα, ίσως είναι χρήσιμο να ρίξουμε μια ματιά σε παραδείγματα άλλων χωρών.
Το κτήριο στη φύση αποτελεί αντίφαση, καθώς η αρχιτεκτονική παρεμβαίνει αλλοιώνοντας το τοπίο, ενώ ταυτόχρονα γίνεται συχνά πόλος έλξης για τουρίστες επιφέροντας ακόμα μεγαλύτερη επιβάρυνση. Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις τέτοιων παρεμβάσεων από τις οποίες μπορούμε να παραδειγματιστούμε. Όπως γράφει ο Andreea Cutieru στην Archdaily, «η σχέση του ανθρώπου με τη φύση και της αρχιτεκτονικής με το τοπίο ανανεώνεται συνεχώς και η αρχιτεκτονική μέσα στο φυσικό τοπίο αντιπροσωπεύει ένα είδος ποιητικής εξερεύνησης. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, υπάρχει μια συνειδητοποίηση του τοπίου ως πολύτιμης κληρονομιάς που η αρχιτεκτονική μπορεί να ενισχύσει, προστατεύοντάς το, ώστε να παραδοθεί στις μελλοντικές γενιές».
Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί η τουριστική διαδρομή Trollstigen στη Νορβηγία, η οποία προσελκύει περισσότερους από 700.000 επισκέπτες, ενώ είναι προσβάσιμη μόνο για τρεις μήνες τον χρόνο. Η διαδρομή εξελίσσεται μέσα από 11 στροφές καθώς ανεβαίνει μέχρι 858 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η πορεία αυτή είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς και μηχανολογικής εργασίας που χρονολογείται έναν αιώνα σχεδόν αφού άνοιξε για τους περιπατητές το 1936. Στην κορυφή του Trollstigen υπάρχουν σημεία θέασης τα οποία διαμορφώνονται μέσα από χαλύβδινες κατασκευές που αιωρούνται πάνω από τα βουνά και τους καταρράκτες. Ένα κτήριο υπηρεσιών στεγάζει ένα καφέ με πανοραμική θέα. Οι σύγχρονες αυτές παρεμβάσεις έχουν σχεδιαστεί από τους Reiulf Ramstad Architects. Τα πάντα είναι κατασκευασμένα από χάλυβα και γυαλί, κατάλληλα για τις δύσκολες καιρικές συνθήκες της περιοχής. Η δομή δε έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να συνδυάζεται με το περιβάλλον.
Το στούντιο Reiulf Ramstad έχει στο χαρτοφυλάκιό του έναν μεγάλο αριθμό παρεμβάσεων σε τοπία. Μια άλλη άξια αναφοράς επέμβαση του γραφείου είναι η πορεία Selvika, η οποία επαναπροσδιορίζει την εμπειρία του να φτάνει κάποιος στην παραλία. Μια λαβυρινθώδης κατασκευή από μπετόν επιβραδύνει σκόπιμα την άφιξη, οδηγώντας τους επισκέπτες μέσα από ένα κυματοειδές μονοπάτι ωθώντας τους να γνωρίσουν το περιβάλλον. Το έργο μετατρέπει μια πολύ πρακτική ανάγκη για υποδομή -προσβασιμότητα, δημόσιες τουαλέτες, παγκάκια- σε μια ευκαιρία αποκόμισης εμπειρίας.
Στο δοκίμιο Αρχιτεκτονική και Τοπίο, που περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Thinking Architecture», ο Peter Zumthor περιγράφει την προσωπική του εμπειρία σχεδιασμού σε φυσικά περιβάλλοντα, δίνοντας έμφαση στην εκμάθηση του τοπίου ως βασική προϋπόθεση. Ο Zumthor υπογραμμίζει την ανάγκη αναζήτησης της σωστής ισορροπίας όσον αφορά στα υλικά, το μέγεθος και τα σχήματα καθώς και της διασφάλισης πως το κτήριο θα γερνάει καλά. Βεβαίως, αυτή η ισορροπία βασίζεται πάντα στην ευαισθησία του αρχιτέκτονα η οποία δεν είναι δεδομένη.
Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί το Wadden Sea Center στη Δανία. Αντλώντας έμπνευση από την τοπική κουλτούρα, το Wadden Sea Center, που σχεδιάστηκε από τους Dorte Mandrup Architects, αποτελεί μια τέλεια ενσωμάτωση στο τοπίο. Η ψάθινη οροφή, φτιαγμένη με τοπικά υλικά, δίνει μια γλυπτική διάσταση, ενώ μέσα από τα χρώματα και τη μορφολογία του το κτήριο συγχωνεύεται με το τοπίο. Για τους Dorte Mandrup, το κοινό έδαφος της αρχιτεκτονικής τους σε φυσικά περιβάλλοντα φαίνεται να είναι η άμεση σύνδεση μεταξύ των κλιματικών συνθηκών και της τυπολογίας. Το Icefjord Center αντιπροσωπεύει μια σαφή απάντηση στο τοπίο και τις κλιματολογικές συνθήκες, με το σχήμα μπούμερανγκ να προστατεύει το κτήριο από τη συσσώρευση χιονιού. Έχοντας εισαχθεί σε ένα σχεδόν σκοτεινό τοπίο, δανείζεται τεχνογνωσία από τη χρήση ξύλου στις παραδοσιακές κατασκευές. Προορισμός του είναι να λειτουργεί ως πλατφόρμα για την προβολή των φιορδ, ενημερώνοντας τους επισκέπτες για την περιοχή και την κλιματική αλλαγή μέσω των εκθέσεών του. «Αυτός ο τύπος αρχιτεκτονικής, αναφέρει ο Andreea Cutieru, ενισχύει την εμπειρία του τοπίου και πλαισιώνει ευκαιρίες αλληλεπίδρασης με τη φύση. Τέτοια έργα επανασυνδέουν την πρακτική με την ουσία της αρχιτεκτονικής, επανατοποθετώντας την στην πραγματικότητα του περιβάλλοντος».
Το περασμένο καλοκαίρι, το Aedes Architecture Forum πραγματοποίησε έκθεση αφιερωμένη στην αρχιτεκτονική σε φυσικά περιβάλλοντα. Ανάμεσα σε άλλα παρουσιάστηκαν τα πρωτοποριακά έργα των Snøhetta που αποτελούν υπόδειγμα του διάλογου με το τοπίο. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το Eggum Tourist Route στη Νορβηγία και το Perspectives Panorama Trail στην Αυστρία. Το πρώτο παρέχει τουριστική υποδομή σε διακριτική αρχιτεκτονική μορφή και το δεύτερο επιμελείται την τουριστική εμπειρία με ένα ελάχιστο ποσό παρέμβασης, μέσω μιας σειράς αρχιτεκτονικών στοιχείων που συνδυάζονται άψογα στο αλπικό τοπίο. Με την ευκαιρία της έκθεσης, ο Kjetil Trædal Thorsen, συνιδρυτής του στούντιο, δήλωσε: «Ορισμένες απομακρυσμένες περιοχές γίνονται ιδιαίτερα ελκυστικές για την ολοένα αυξανόμενη επιθυμία των ανθρώπων να είναι μέρος του αυθεντικού… Για μέρη που βρίσκονται ήδη υπό πίεση, είναι ζωτικής σημασίας να παρέχουμε εγκαταστάσεις που αποτρέπουν περαιτέρω καταστροφή».
Φιλελεύθερα, 1.11.2020.
