Δεν είναι μόνο το ασυνήθιστο σχήμα που κάνει το νέο μουσείο στο Ρότερνταμ μοναδικό. Είναι και η λειτουργία του. Το νέο κτίριο του Boijmans θα λειτουργεί ως αποθήκη έργων, ανοικτή στο κοινό. Κι αυτό είναι μια νέα προσέγγιση, αφού και το V&A στο Λονδίνο προχωρά σε παρόμοιο εγχείρημα.
Θα μπορούσε να λεχθεί πως το Boijmans – Depot καταργεί τους επιμελητές και εισάγει την διαφάνεια. Ο επισκέπτης θα μπορεί να δει τις συλλογές του μουσείου (151.000 έργα) ως έχουν, καθώς και τη δουλειά που γίνεται στα παρασκήνια. «Το Depot, λέει ο διευθυντής του, Sjarel Ex, θα τονίσει το ρόλο του μουσείου σε αυτά που κάνει κι όχι μόνο για αυτά που έχει. Οι επισκέπτες θα αποκτήσουν νέες γνώσεις σχετικά με τον πολιτισμό μέσω μιας απρόσκοπτης εμπειρίας: για πρώτη φορά ολόκληρη η συλλογή μας θα είναι ορατή σε όλους». Όσον αφορά μάλιστα το «στήσιμο» τα έργα θα αποθηκευτούν σύμφωνα με τις κλιματολογικές απαιτήσεις και όχι ανά εποχή ή είδος, σε μία από τις πέντε κλιματικές ζώνες που έχουν δημιουργηθεί.
Βεβαίως, ένα τέτοιο κτήριο δεν μπορεί να αποκαλείται «αποθήκη» όπως σημειώνεται στον Guardian. Στην πραγματικότητα είναι μια προσπάθεια του μουσείου να γυρίσει το μέσα έξω. Αντί να κλειδώνει τα πολύτιμα έργα του πίσω από βαριές πόρτες, το Boijmans Van Beuningen, που ιδρύθηκε πριν από 170 χρόνια, έχει επενδύσει 55 εκ. ευρώ για να στεγάσει τις συλλογές του σε μια «ανοιχτή αποθήκη» στην καρδιά της πόλης. Από αυτά, σήμερα μόλις το 8% εκτίθενται στο κεντρικό μουσείο, ένα κτίσμα της δεκαετίας του 1930, που βρίσκεται ακριβώς δίπλα.
Η αλήθεια είναι ότι η τάση για επισκέψιμους ή ορατούς χώρους αποθήκευσης των μουσείων δεν είναι πρωτόγνωρη. Το Metropolitan της Νέας Υόρκης άνοιξε μερικές από τις ερευνητικές συλλογές του στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ενώ το V&A του Λονδίνου παρουσίασε περίπου 26.000 αντικείμενα σε ψηλές γυάλινες προθήκες, ασφυκτικά γεμάτες στις γκαλερί των κεραμικών το 2009-10. Είναι ωστόσο η πρώτη φορά που δημιουργείται εξ αρχής ένας ανοιχτός χώρος αποθήκευσης. «Ριζοσπαστική διαφάνεια, κατά κάποιον τρόπο ολλανδική», λέει ο Ex στον Guardian.
Η απόφαση λήφθηκε όταν το 2013 οι υπόγειες αίθουσες του μουσείου πλημμύρισαν. Αν και η ζημιά ήταν ελάχιστη, ήταν προφανές ότι το μουσείο χρειαζόταν αναβάθμιση, δεδομένου ότι το 90% του Ρότερνταμ είναι κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, και με την κλιματική αλλαγή, το ποσοστό αυξάνεται. Αντί λοιπόν να χτίσουν ένα κτίριο σε μια βιομηχανική ζώνη, αποφάσισαν να κτίσουν στο κέντρο και να μετατρέψουν το νέο κτίριο πόλο έλξης επισκεπτών. Υπήρχαν ήδη σχέδια για ανακαίνιση του υφιστάμενου μουσείου (οι εργασίες θα κρατήσουν επτά χρόνια) οπόταν το νέο κτήριο θα αναπληρώσει το κενό που θα μεσολαβήσει. Την ευθύνη ανέλαβε το πολύ γνωστό για την Ολλανδία, αλλά και διεθνώς, γραφείο MVRDV παρουσιάζοντας ένα εντελώς πρωτότυπο κτήριο σε στρογγυλό σχήμα.
Παρά τη μεγάλη κλίμακα του (διάμετρο 40 μέτρων στη βάση και 60 στην οροφή) έχει ένα σχετικά μικρό αποτύπωμα χάρη στην αρχιτεκτονική μορφή του. Το περίβλημα του αποτελείται από 6,609 τ.μ. γυαλιού υποδιαιρούμενο σε 1.664 καθρέφτες οι οποίοι προσφέρουν ευχάριστες αντανακλάσεις του περιβάλλοντα χώρου, βοηθώντας έτσι στην ενσωμάτωση της νέας παρέμβασης στο τοπίο. Γύρω γύρω υπάρχουν άλλα μουσεία και σημεία ενδιαφέροντος. Στην ενσωμάτωση του στο τοπίο συμβάλλει και το roof garden με δέντρα κατάλληλα για μεγάλο υψόμετρο και ικανά να αντέξουν τον άνεμο και τις καιρικές συνθήκες σε ύψος 35+ μέτρων.
Στο εσωτερικό, το κύριο χαρακτηριστικό του κτηρίου είναι το μεγάλο αίθριο με διασταυρούμενες σκάλες. Αν και πρόκειται για δημόσιο κτίριο, οι συνθήκες είναι τόσο καλές λες και πρόκειται για θησαυροφυλάκιο. Μεταξύ άλλων, ο κλιματισμός είναι τέτοιος ώστε να απομακρύνει τον παραμικρό κόκκο σκόνης. Ταυτόχρονα έχουν ληφθεί αυστηρά μέτρα ασφάλειας, αφού εκεί θα βρίσκονται αριστουργήματα των Rembrandt, Van Gogh, Dalí, Monet, Mondrian, Magritte αλλά και πιο σύγχρονων όπως του David Hockney, του Andy Warhol του Gerrit Rietveld και πολλών άλλων. «Τι είναι πραγματικά πιο ασφαλές;», αναρωτιέται ο διευθυντής του μουσείου. «Να χτίσεις την αποθήκη σου στα περίχωρα μιας πόλης ή να την έχεις στο κέντρο, περιτριγυρισμένη από κόσμο;». Για διευθυντές όπως ο Ex, το νέο εγχείρημα δείχνει επίσης πώς βλέπουν τον ρόλο τους τα μουσεία καθώς βγαίνουν από το lockdown και επανεξετάζουν τη θέση τους στον κόσμο.
Να σημειώσουμε πως παρόλο που κτηριακά το μουσείο έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, για το κοινό θα ανοίξει σε ένα χρόνο.
chrystalla@phileleftheros.com
Φιλελεύθερα, 20.10.2020.
