Βαθιά θλίψη έχει προκαλέσει στην επιστημονική κοινότητα ο θάνατος του καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας Νίκου Ευστρατίου, ενός από τους σημαντικότερους μελετητές της πρώιμης προϊστορίας της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ανατολικής Μεσογείου, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το Σάββατο, σε ηλικία 72 ετών.
Ιδιαίτερη μνεία στη μακρόχρονη και ουσιαστική σχέση του με την Κύπρο κάνει το Τμήμα Αρχαιοτήτων, υπογραμμίζοντας ότι η συμβολή του στην κυπριακή αρχαιολογία υπήρξε καθοριστική τόσο σε ερευνητικό όσο και σε εκπαιδευτικό επίπεδο.
Ο Νίκος Ευστρατίου γεννήθηκε στην Αυστραλία το 1953 και μεγάλωσε στην Κομοτηνή. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (Bedford College) πάνω σε θέματα προϊστορίας της Ελλάδας και της Μέσης Ανατολής με έμφαση στη Mινωϊκή και Μυκηναϊκή αρχαιολογία, τη Νεολιθική του Ελλαδικού Χώρου, την Κυπριακή Προϊστορία, την Προϊστορία της Ανατολίας και την Εθνοαρχαιολογία.
Yπήρξε ακούραστος δάσκαλος και ανασκαφέας μέχρι το τέλος της ζωής του, με όραμα για την εξέλιξη της έρευνας στην πρώιμη προϊστορία και με ιδιαίτερη έμφαση στη διεπιστημονική προσέγγιση. Όπως σημειώνει το Τμήμα Αρχαιοτήτων, διέθετε την αξιοζήλευτη ικανότητα να συγκροτεί και να καθοδηγεί διεπιστημονικές ομάδες, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη διεύρυνση των γνώσεών μας για τις πρώιμες κοινωνίες της Ανατολικής Μεσογείου.
Η Κύπρος στο επίκεντρο της έρευνάς του
Πέρα από τη διδασκαλία της Κυπριακής Προϊστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου υπηρέτησε σε όλες τις ακαδημαϊκές βαθμίδες, ο Νίκος Ευστρατίου δίδαξε και στην Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, ως επισκέπτης καθηγητής, διαμορφώνοντας γενιές αρχαιολόγων με άμεση σύνδεση με το νησί.
Από το 2009 διετέλεσε διευθυντής της αρχαιολογικής έρευνας του ΑΠΘ στην Κύπρο, στη θέση Άγιος Ιωάννης/Βρέτσια-Ρουδιάς, σε συνεργασία με τον Κύπριο αρχαιολόγο Δημήτρη Κυριάκου και, τα τελευταία χρόνια, με την επίκουρη καθηγήτρια του ΑΠΘ Δρ. Μαρία Ντίνου. Η έρευνα αυτή άνοιξε νέους δρόμους στη μελέτη της ορεινής ενδοχώρας της Κύπρου, μιας περιοχής που μέχρι πρότινος θεωρείτο περιθωριακή για την πρώιμη προϊστορική κατοίκηση.
Η επίμονη αναζήτησή του για ίχνη πρώιμης ανθρώπινης παρουσίας τον οδήγησε στον εντοπισμό και την ανασκαφική διερεύνηση δύο εξαιρετικά σημαντικών θέσεων στις νότιες υπώρειες του Τροόδους, στην επαρχία Πάφου. Εκεί αποκαλύφθηκαν μια Επιπαλαιολιθική θέση (10η–9η χιλιετία π.Χ.) και μια θέση της Ακεραμικής Νεολιθικής περιόδου (7η χιλιετία π.Χ., Φάση Χοιροκοιτίας), επιβεβαιώνοντας τη δυναμική της προϊστορικής εξέλιξης της ορεινής Κύπρου σε περιόδους για τις οποίες οι πληροφορίες παραμένουν περιορισμένες.
Δάσκαλος και μέντορας
Ο Νίκος Ευστρατίου υπήρξε καθηγητής και μέντορας για αρκετά μέλη του επιστημονικού προσωπικού του Τμήματος Αρχαιοτήτων, τόσο στο ΑΠΘ όσο και στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Πολλοί από αυτούς συμμετείχαν στις ανασκαφές, τις επισκοπήσεις και τις εθνοαρχαιολογικές έρευνες που διηύθυνε στην Κύπρο και στο εξωτερικό, γεγονός που καθιστά το αποτύπωμά του ζωντανό και διαρκές.
«Η απώλειά του είναι μεγάλη και το κενό που αφήνει δυσαναπλήρωτο», σημειώνει το Τμήμα Αρχαιοτήτων, εκφράζοντας θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια και στους οικείους του.
Ο Νίκος Ευστρατίου αφήνει πίσω του ένα σπουδαίο επιστημονικό έργο και μια βαθιά παρακαταθήκη για την κατανόηση της κυπριακής προϊστορίας, συνδέοντας την Κύπρο με τον ευρύτερο προϊστορικό κόσμο της Ανατολικής Μεσογείου με τρόπο ουσιαστικό και πρωτοποριακό.
