Οι φωτογραφίες του από το εγκαταλελειμμένο Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας μοιάζουν με σκηνές από κινηματογραφική ταινία. Το σενάριο γράφτηκε πριν από πολλά χρόνια, με πρωταγωνιστές τους ταξιδιώτες απ’ όλο τον κόσμο, τους πιλότους και αεροσυνοδούς των Κυπριακών Αερογραμμών.

Ο Άντρος Ευσταθίου πιστεύει ότι το μοναδικό αυτό αρχιτεκτόνημα του μοντερνισμού θα μπορούσε να ανακαινιστεί και να πάρει νέα χρήση, προς όφελος Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, στο πλαίσιο των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης.

–Τι σε κινητοποίησε για να αρχίσεις το φωτογραφικό πρότζεκτ «Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας»; Είχα αρχίσει να πηγαινοέρχομαι στο παλιό αεροδρόμιο Λευκωσίας όταν ο κ. Αλεξάντερ Ντάουνερ, διαμεσολαβητής τότε των Ηνωμένων Εθνών στο Κυπριακό, με είχε φωνάξει για να παρουσιάσω την έκθεση «Ο κόσμος της Κύπρου» στον χώρο όπου γίνονται οι διακοινοτικές συνομιλίες. Το αεροδρόμιο βρίσκεται μέσα στην Πράσινη Γραμμή, υπό τον έλεγχο των Ηνωμένων Εθνών. Με ενδιέφερε πολύ η αρχιτεκτονική του κτηρίου, η ιστορία του, και σκέφτηκα να το φωτογραφίσω. Μια μέρα που καθόμουν με τον καφετζή, τον κ. Γιώργο, στον χώρο των συναντήσεων για το Κυπριακό, του είπα ότι θα μπω μέσα στο αεροδρόμιο να δω πώς είναι. Αυτός με απέτρεψε γιατί δεν επιτρεπόταν η είσοδος.

–Πώς ένιωσες την πρώτη φορά που μπήκες στο κτήριο; Ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία. Περιεργαζόμουν πολλή ώρα τον χώρο, μου φαινόταν ένα κουφάρι. Άκουγα ήχους και στο μυαλό μου έκανα εικόνες πώς ήταν τότε που λειτουργούσε, με τους ταξιδιώτες να πηγαινοέρχονται σ’ αυτό το μοναδικό κτήριο και τα αεροπλάνα να προσγειώνονται. Ξεκίνησα δειλά-δειλά να πηγαίνω, κάθε φορά είχα μεγάλη αγωνία γιατί απαγορευόταν η είσοδος επειδή ήταν υπό κατάρρευση. Πήγαινα πρωί και έφευγα αργά το βράδυ.

–Πόσο καιρό διήρκεσε αυτό; Ξεκίνησα το 2007 και πηγαινοερχόμουν πέντε χρόνια. Τα πρώτα δυο χρόνια φωτογράφιζα τους άδειους χώρους, αλλά μετά σκέφτηκα να φέρω και κάποια πρόσωπα για να εξελίξω το πρότζεκτ. Έτσι άρχισα να κάνω σκηνοθετημένες φωτογραφίες με φίλους και φίλες, τη γυναίκα μου. Αυτοί ήταν τα μοντέλα μου. Σε μια πολύ γνωστή, χαρακτηριστική φωτογραφία, φαίνεται η γυναίκα μου στον χώρο να κρατά μια κίτρινη βαλίτσα που παραπέμπει στη δεκαετία του ’70. Η πρώτη παρουσίαση του πρότζεκτ έγινε το 2012 στην Isnotgallery.

–Στην πορεία όμως συνέχισες και με πρόσωπα που είχαν δουλέψει στις Κυπριακές Αερογραμμές; Αρχές του 2017 φωτογράφισα μέσα στο αεροδρόμιο έναν φίλο μου αεροσυνοδό, τον Σίμο Ασημάκη, ο οποίος την προηγούμενη μέρα της εισβολής ήταν σε μια πτήση των Κυπριακών Αερογραμμών. Τον φωτογράφισα ντυμένο με τη στολή του και τη βαλίτσα του. Ο Σίμος, που γνώριζε τους ανθρώπους του αεροδρομίου, με έφερε σε επαφή με τον Αδάμο Μαρνέρο, τον πιλότο της τελευταίας πτήσης στις 20 Ιουλίου. Ήταν κυβερνήτης στο αεροπλάνο που ταξίδευε από το Λονδίνο με προορισμό τη Λευκωσία μέσω Ρώμης. Όπως μου αφηγήθηκε, στο Λονδίνο είχε ακούσει από το BBC ότι γίνεται εισβολή στην Κύπρο. Όταν έφτασε στην Ρώμη, τηλεφώνησε στο αεροδρόμιο και τους ρώτησε: «Να μην έρθουμε στην Κύπρο; Ακούμε ότι γίνεται εισβολή». Του απάντησαν ότι όλα είναι ήρεμα και να συνεχίσει κανονικά το ταξίδι. Πλησιάζοντας στην Κύπρο, έβλεπε τα πλοία που έρχονταν από τα παράλια της Τουρκίας προς την Κύπρο. Το ανέφερε στον Πύργο Ελέγχου, όμως ήταν όλα προδομένα. Κατέβασε το αεροπλάνο στο αεροδρόμιο και ώσπου να φύγει άρχισαν οι βομβαρδισμοί, χτυπήθηκε και το αεροπλάνο που μόλις είχε προσγειωθεί. Φωτογράφισα επίσης τον Γιάννη Παπαδόπουλο, που ήταν αεροσυνοδός στο συγκεκριμένο αεροπλάνο. Η τελευταία φωτογράφιση που έκανα ήταν το 2023, με την Ανδρούλλα Μιχαηλίδου. Η κυρία Ανδρούλλα ήταν η δεύτερη γυναίκα που μπήκε ως αεροσυνοδός στις Κυπριακές Αερογραμμές, είχε συνταξιδεύσει με τον Μακάριο και προέδρους ξένων χωρών.

–Πώς αντέδρασαν οι άνθρωποι αυτοί όταν βρέθηκαν ξανά στο ερειπωμένο πια αεροδρόμιο; Ήταν όλοι συγκλονισμένοι που βρέθηκαν σ’ αυτό τον χώρο, που συνδέεται με ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής τους. Η κ. Ανδρούλλα, πολύ γνωστή στον κόσμο των Κυπριακών Αερογραμμών, ήταν πολύ αναστατωμένη και έκλαιγε συνέχεια.

–Είσαι αισιόδοξος για το μέλλον του αεροδρομίου; Έχω μια αισιοδοξία. Βλέπω την καταστροφή, αλλά νιώθω και μια περηφάνεια που είχαμε στην Κύπρο αυτό το σπουδαίο κτίσμα με τη μοναδική αρχιτεκτονική. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι το 1968, οκτώ χρόνια από τη Δημοκρατία, χτίσαμε ένα διαμάντι, ένα δείγμα του μοντερνισμού το οποίο σχεδιάστηκε από μια γερμανική εταιρεία. Είναι πολύ σημαντικό έργο, όχι μόνο για την ιστορία του τόπου αλλά και για τον κυπριακό πολιτισμό. Πιστεύω ότι σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού το κτήριο θα ανακαινιστεί, αν και δεν μπορεί να λειτουργήσει ως αεροδρόμιο. Τα αεροπλάνα σήμερα είναι μεγάλα και οι διάδρομοι του παλιού αεροδρομίου μικροί. Όμως δεν χρειάζεται να περιμένουμε να λυθεί το Κυπριακό. Θα μπορούσε να ανακαινιστεί και να πάρει μια νέα χρήση, στο πλαίσιο των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης, ώστε να το χρησιμοποιούν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Αντί να ανοίγουν οδοφράγματα, καλύτερα να σώσουν αυτό το σπουδαίο αρχιτεκτόνημα. Το κτήριο βρίσκεται σ’ έναν υπέροχο χώρο με πράσινο γύρω και δάσος.

Η αεροσυνοδός των Κυπριακών Αερογραμμών Ανδρούλλα Μιχαηλίδου

–Είναι το πιο σημαντικό πρότζεκτ που έχεις κάνει και που σε έχει καθορίσει ως φωτογράφο; Είναι το πρότζεκτ που ανέδειξε τη δουλειά μου και με έκανε γνωστό ως καλλιτέχνη. Είναι το πρότζεκτ που το κουβαλώ συνέχεια. Κάποιες φορές είναι και λίγο βάρος, διότι θέλω να δείξω άλλες δουλειές και όλοι επιστρέφουν στο αεροδρόμιο.

–Η ενότητα με αυτές τις φωτογραφίες είχε μια σημαντική πορεία και στο εξωτερικό. Πρωτοπαρουσιάστηκε στη Λευκωσία το 2012. Έπειτα μου το ζήτησε το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης για τη Μπιενάλε. Όλες οι φωτογραφίες παρουσιάστηκαν στο παλιό Υδραγωγείο της πόλης και σήμερα βρίσκονται στη μόνιμη συλλογή του Μουσείου. Μετά παρουσιάστηκε ξανά στην Αθήνα, σε μια ομαδική έκθεση στα Οθωμανικά Λουτρά. Στη συνέχεια, το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης της Αθήνας πήρε τρία έργα. Ύστερα παρουσιάστηκε σε ατομική έκθεση στην γκαλερί Ευριπίδης, πάλι στην Αθήνα. Είναι μια γκαλερί που υποστήριξε πολύ την έκθεση. Επίσης, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παρουσίασε τα έργα στη Φρανκφούρτη, σε μια έκθεση με 13 Κύπριους καλλιτέχνες, και αγόρασε κάποια για τη μόνιμη συλλογή της.

–Γνωρίζω πως δεν ήταν στα πλάνα σου να παρουσιάσεις ξανά τις φωτογραφίες του αεροδρομίου. Πώς αποφάσισες 12 χρόνια μετά να τις εκθέσεις στην Isnotgallery; Πριν από ένα χρόνο ήρθε ο συλλέκτης Δάκης Ιωάννου στην γκαλερί και με ρώτησε: «Ποια δουλειά σου θυμίζει την Κύπρο του ’74 και την Ιστορία μας» και του είπα δεν ξέρω. Μου λέει «να σου πω εγώ: Το αεροδρόμιο Λευκωσίας. Είναι η δουλειά που συνδέεται με την Ιστορία του τόπου και θα τη δουν νέες γενιές». Μου πρότεινε λοιπόν να δείξω τη δουλειά αυτή για τα 50 χρόνια από την εισβολή. Είχα τις επιφυλάξεις μου, αλλά ο Δάκης Ιωάννου επέμενε και τελικά με έπεισε.

–Πώς υποδέχθηκε ο κόσμος σήμερα την έκθεση; Αποδείχθηκε ότι ο Δάκης Ιωάννου είχε δίκιο. Μέσα από αυτές τις φωτογραφίες, ο κόσμος ταξιδεύει 50 χρόνια πίσω. Γίνονται πολλές συζητήσεις γύρω από το αεροδρόμιο με αφετηρία αυτό το πρότζεκτ. Πολλοί νέοι μένουν έκπληκτοι, δεν ήξεραν ότι υπάρχει αεροδρόμιο στη Λευκωσία, στον Τύμβο. Ήταν μια αποκάλυψη για πολλούς. Οι αρχιτέκτονες αγαπούν πολύ αυτή τη δουλειά και την προτείνουν. Οι φωτογραφίες αυτές μπήκαν σε ιδιωτικές συλλογές, αλλά και σε μεγάλους οργανισμούς όπως η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου.

–Η δουλειά σου είναι επηρεασμένη από άλλους φωτογράφους; Μου αρέσει πολύ η δουλειά του Γιόζεφ Κουντέλκα και οι φωτογράφοι της δεκαετίας του ’50 του ’60. Όμως προσπαθώ να μην επηρεάζομαι από άλλους και αυτό που κάνω να είναι δικό μου, να βγαίνει από τη ψυχή μου. Αυτή την περίοδο υπάρχει μια φωτογραφική τάση προς τους Κινέζους, πολλοί Ευρωπαίοι επηρεάζονται από αυτούς. Όπως στη ζωγραφική είναι στη μόδα η Νότια Αφρική και βλέπεις καλούς καλλιτέχνες που κάνουν κάτι παρόμοιο. Εμένα δεν με ενδιαφέρει να ακολουθώ τη μόδα.