Τελευταία είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω διάλεξη του καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Stanford, Robert Sapolsky, με θέμα τη σχιζοφρένεια. Οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει ακόμα για τον γενετικό προσδιορισμό της ασθένειας, παρά μόνο ότι οφείλεται σε κάποιο περίεργο γονίδιο με τα αρχικά DISC- (Disrupted in Schizophrenia – 1). Μερικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν το έμβρυο είναι ιογενής λοίμωξη ή λιμοκτονία μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, επιπλοκές στη γέννα ή έκθεση στο τοξόπλασμα (γάτες). Η επίδραση του περιβάλλοντος αποδεικνύεται με τους μονοωγενείς διδύμους (προέρχονται από το ίδιο ωάριο, ίδιος γονότυπος) όταν ο ένας είναι σχιζοφρενής και ο άλλος όχι.
Στην Ευρώπη, υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που συνδέουν το άγχος και το κοινωνικό μειονέκτημα με την ανάπτυξη ψυχωτικών συμπτωμάτων.
Σχιζοφρενής είναι κάποιος απομονωμένος από την υπόλοιπη κοινωνία που ακούει φωνές, με συμπεριφορά του αποκλίνει από το φυσιολογικό. Αλλά πώς ορίζεται το φυσιολογικό;
Ο Sapolsky εξηγεί ότι η κάθε κοινωνία ορίζει διαφορετικά τη φυσιολογική συμπεριφορά. Δίνει το συγκεκριμένο παράδειγμα που βίωσε ο ίδιος όταν κάποτε βρισκόταν στην Κένυα, στην περιοχή των Μασάι, παρακολουθώντας και μελετώντας μπαμπουΐνους (αφρικανικές μαϊμούδες). Οι Μασάι είναι ένας λαός που ζει σε πολύ δύσκολες συνθήκες (προσδόκιμο ζωής περίπου 43 έτη), οι οποίοι αναγκάζουν τους έφηβους να μείνουν για κάποιο διάστημα μόνοι τους στη ζούγκλα ώστε να αποδείξουν ότι μπορούν να επιζήσουν, διαφορετικά θα τους φάει το λιοντάρι. Ειδικά, οι γυναίκες Μασάι αντιμετωπίζουν τεράστιες κοινωνικές αντιξοότητες βιώνοντας ακραίες καταστάσεις στέρησης.
Ήδη, το 2015 μια ομάδα (Neely Myers κ.ά.) μελέτησαν 73 γυναίκες Μασάι που ισχυρίζονταν ότι άκουαν φωνές (ποσοστό 85%) και συνομιλούσαν με τους προγόνους τους που τους υποδείκνυαν τι να κάμουν.
Επανερχόμενοι στην ιστορία του Sapolsky, μια μέρα διάφορες γυναίκες τον πλησίασαν ζητώντας βοήθεια να μεταφέρουν με το αυτοκίνητό του μια «τρελή» όπως τη χαρακτήρισαν στο νοσοκομείο. Πράγματι, όταν την αντίκρισε, διαπίστωσε ότι βρισκόταν σε έξαλλη κατάσταση και είχε κρέας γίδας, που είχε η ίδια σκοτώσει, ανάμεσα στα δόντια της. Αφού την άφησαν στο νοσοκομείο, επιστρέφοντας στο χωριό ρώτησε τις γυναίκες της συνοδείας γιατί τη χαρακτήρισαν «τρελή». Η απάντηση ήταν: «Διότι ακούει φωνές». Ο Sapolsky επέμενε, «αφού όλες σας ακούτε φωνές», οπότε αυτές απάντησαν: «Ναι, αλλά αυτή τις ακούει σε λάθος χρόνο. Εξάλλου, αυτή σκότωσε γίδα που μόνο οι άντρες δικαιούνται».
Ήδη, από το 1970 ανθρωπολόγοι μελέτησαν ότι σε σύνολο 488 κοινωνιών, στο 62% οι παραισθήσεις ήταν μέρος τελετουργικών πρακτικών, γι’ αυτό τόνισαν ότι πριν αναχθούν οι παραισθήσεις σε παθολογικά αίτια πρέπει να μελετηθεί το πλαίσιο (η κοινωνία) στην οποία επισυμβαίνουν.
Το 2014 η ομάδα της ερευνήτριας Tanya Luhrmann, μελέτησαν 3 ομάδες διαγνωσμένων σχιζοφρενών που άκουγαν φωνές από 3 διαφορετικές χώρες: ΗΠΑ (Καλιφόρνια), Ινδία, Γκάνα. Η αντίληψη που είχε η κάθε ομάδα για τον εαυτό της ήταν πολύ διαφορετική. Ενώ οι φωνές των Αμερικανών προέτρεπαν κυρίως σε βίαιες πράξεις, οι Ινδοί «μιλούσαν» με τους προγόνους τους χωρίς να θεωρούν ότι αυτό συνιστούσε τρέλα. Η κοινωνία του νέου κόσμου δεν αποδέχεται τις φωνές στο κεφάλι κάποιου και αυτή η αντίληψη μεταφέρεται στον ίδιο τον άρρωστο που αυτοαποκαλείται «τρελός».
Ο Sapolsky έθεσε το ερώτημα πώς η ασθένεια μεταφέρεται από γενιά σε γενιά αφού συνήθως οι σχιζοφρενείς παραμένουν άτεκνοι (Δαρβινική θεωρία), δεν αφήνουν απογόνους, πώς συμβαίνει από αρχαιοτάτων χρόνων να καταγράφονται περιστατικά της ασθένεια; Η δική του εξήγηση είναι ότι η προδιάθεση μεταφέρεται μέσω των «μισότρελων», των σύγχρονων σαμάν ή αρχηγών θρησκευτικών αιρέσεων που ακούνε φωνές, συζητούν με τον Θεό ή τον Υιό του ή με τον πρόεδρο του κράτους που τους υποδεικνύει τι να κάμουν.
To 2012 o Καναδός εξελικτικός ψυχίατρος, Joseph Polimeni, εξέδωσε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Shamans Among Us», στο οποίο ισχυρίζεται ότι οι σχιζοφρενείς είναι μια «σύγχρονη εκδήλωση προϊστορικών φυλετικών σαμάνων». Ο ισχυρισμός του Polimeni απαντά και στο Δαρβινικό ερώτημα, για την εξέλιξη της σχιζοφρένειας ανά τους αιώνες με την οποία συμφωνεί και ο Sapolsky.
Η ανθρώπινη ιστορία βρίθει από ιστορίες τέτοιων περιπτώσεων που προϋποθέτουν την ύπαρξη κάποιου που τα ξέρει όλα.
Η «Οικογένεια» του Charles Manson, μια αίρεση με στοιχεία σαϊεντολογίας και σατανισμού διέπραξε ομαδικές δολοφονίες, με πιο γνωστή τη δολοφονία της ηθοποιού Sharon Tate (1969). Το 1997, 39 μέλη της αίρεσης «Οι Πύλες του Ουρανού» «διατάχτηκαν» να αυτοκτονήσουν. Η αίρεση του «Οίκου του Δαυίδ» προκάλεσε τον θάνατο 80 ανθρώπων. Το 1995 η ομάδα «Αούμ Σίνρι Κίο» του Ιάπωνα γκουρού, Σόκο Ασαχάρα, διοχέτευσε το αέριο σαρίν στο μετρό του Τόκιο με αποτέλεσμα, 11 νεκροί και 5.000 τραυματίες.
Σίγουρα, το επίπεδο «τρέλας» όλων αυτών διαφέρει, αλλά όταν κάποιος κηρύττει ως να γνωρίζει τα πάντα, οφείλουμε να προβάλουμε την κριτική μας σκέψη πριν πιστέψουμε οτιδήποτε.
Στην Ευρώπη, υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που συνδέουν το άγχος και το κοινωνικό μειονέκτημα με την ανάπτυξη ψυχωτικών συμπτωμάτων.
Σχιζοφρενής είναι κάποιος απομονωμένος από την υπόλοιπη κοινωνία που ακούει φωνές, με συμπεριφορά του αποκλίνει από το φυσιολογικό. Αλλά πώς ορίζεται το φυσιολογικό;
Ο Sapolsky εξηγεί ότι η κάθε κοινωνία ορίζει διαφορετικά τη φυσιολογική συμπεριφορά. Δίνει το συγκεκριμένο παράδειγμα που βίωσε ο ίδιος όταν κάποτε βρισκόταν στην Κένυα, στην περιοχή των Μασάι, παρακολουθώντας και μελετώντας μπαμπουΐνους (αφρικανικές μαϊμούδες). Οι Μασάι είναι ένας λαός που ζει σε πολύ δύσκολες συνθήκες (προσδόκιμο ζωής περίπου 43 έτη), οι οποίοι αναγκάζουν τους έφηβους να μείνουν για κάποιο διάστημα μόνοι τους στη ζούγκλα ώστε να αποδείξουν ότι μπορούν να επιζήσουν, διαφορετικά θα τους φάει το λιοντάρι. Ειδικά, οι γυναίκες Μασάι αντιμετωπίζουν τεράστιες κοινωνικές αντιξοότητες βιώνοντας ακραίες καταστάσεις στέρησης.
Ήδη, το 2015 μια ομάδα (Neely Myers κ.ά.) μελέτησαν 73 γυναίκες Μασάι που ισχυρίζονταν ότι άκουαν φωνές (ποσοστό 85%) και συνομιλούσαν με τους προγόνους τους που τους υποδείκνυαν τι να κάμουν.
Επανερχόμενοι στην ιστορία του Sapolsky, μια μέρα διάφορες γυναίκες τον πλησίασαν ζητώντας βοήθεια να μεταφέρουν με το αυτοκίνητό του μια «τρελή» όπως τη χαρακτήρισαν στο νοσοκομείο. Πράγματι, όταν την αντίκρισε, διαπίστωσε ότι βρισκόταν σε έξαλλη κατάσταση και είχε κρέας γίδας, που είχε η ίδια σκοτώσει, ανάμεσα στα δόντια της. Αφού την άφησαν στο νοσοκομείο, επιστρέφοντας στο χωριό ρώτησε τις γυναίκες της συνοδείας γιατί τη χαρακτήρισαν «τρελή». Η απάντηση ήταν: «Διότι ακούει φωνές». Ο Sapolsky επέμενε, «αφού όλες σας ακούτε φωνές», οπότε αυτές απάντησαν: «Ναι, αλλά αυτή τις ακούει σε λάθος χρόνο. Εξάλλου, αυτή σκότωσε γίδα που μόνο οι άντρες δικαιούνται».
Ήδη, από το 1970 ανθρωπολόγοι μελέτησαν ότι σε σύνολο 488 κοινωνιών, στο 62% οι παραισθήσεις ήταν μέρος τελετουργικών πρακτικών, γι’ αυτό τόνισαν ότι πριν αναχθούν οι παραισθήσεις σε παθολογικά αίτια πρέπει να μελετηθεί το πλαίσιο (η κοινωνία) στην οποία επισυμβαίνουν.
Το 2014 η ομάδα της ερευνήτριας Tanya Luhrmann, μελέτησαν 3 ομάδες διαγνωσμένων σχιζοφρενών που άκουγαν φωνές από 3 διαφορετικές χώρες: ΗΠΑ (Καλιφόρνια), Ινδία, Γκάνα. Η αντίληψη που είχε η κάθε ομάδα για τον εαυτό της ήταν πολύ διαφορετική. Ενώ οι φωνές των Αμερικανών προέτρεπαν κυρίως σε βίαιες πράξεις, οι Ινδοί «μιλούσαν» με τους προγόνους τους χωρίς να θεωρούν ότι αυτό συνιστούσε τρέλα. Η κοινωνία του νέου κόσμου δεν αποδέχεται τις φωνές στο κεφάλι κάποιου και αυτή η αντίληψη μεταφέρεται στον ίδιο τον άρρωστο που αυτοαποκαλείται «τρελός».
Ο Sapolsky έθεσε το ερώτημα πώς η ασθένεια μεταφέρεται από γενιά σε γενιά αφού συνήθως οι σχιζοφρενείς παραμένουν άτεκνοι (Δαρβινική θεωρία), δεν αφήνουν απογόνους, πώς συμβαίνει από αρχαιοτάτων χρόνων να καταγράφονται περιστατικά της ασθένεια; Η δική του εξήγηση είναι ότι η προδιάθεση μεταφέρεται μέσω των «μισότρελων», των σύγχρονων σαμάν ή αρχηγών θρησκευτικών αιρέσεων που ακούνε φωνές, συζητούν με τον Θεό ή τον Υιό του ή με τον πρόεδρο του κράτους που τους υποδεικνύει τι να κάμουν.
To 2012 o Καναδός εξελικτικός ψυχίατρος, Joseph Polimeni, εξέδωσε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Shamans Among Us», στο οποίο ισχυρίζεται ότι οι σχιζοφρενείς είναι μια «σύγχρονη εκδήλωση προϊστορικών φυλετικών σαμάνων». Ο ισχυρισμός του Polimeni απαντά και στο Δαρβινικό ερώτημα, για την εξέλιξη της σχιζοφρένειας ανά τους αιώνες με την οποία συμφωνεί και ο Sapolsky.
Η ανθρώπινη ιστορία βρίθει από ιστορίες τέτοιων περιπτώσεων που προϋποθέτουν την ύπαρξη κάποιου που τα ξέρει όλα.
Η «Οικογένεια» του Charles Manson, μια αίρεση με στοιχεία σαϊεντολογίας και σατανισμού διέπραξε ομαδικές δολοφονίες, με πιο γνωστή τη δολοφονία της ηθοποιού Sharon Tate (1969). Το 1997, 39 μέλη της αίρεσης «Οι Πύλες του Ουρανού» «διατάχτηκαν» να αυτοκτονήσουν. Η αίρεση του «Οίκου του Δαυίδ» προκάλεσε τον θάνατο 80 ανθρώπων. Το 1995 η ομάδα «Αούμ Σίνρι Κίο» του Ιάπωνα γκουρού, Σόκο Ασαχάρα, διοχέτευσε το αέριο σαρίν στο μετρό του Τόκιο με αποτέλεσμα, 11 νεκροί και 5.000 τραυματίες.
Σίγουρα, το επίπεδο «τρέλας» όλων αυτών διαφέρει, αλλά όταν κάποιος κηρύττει ως να γνωρίζει τα πάντα, οφείλουμε να προβάλουμε την κριτική μας σκέψη πριν πιστέψουμε οτιδήποτε.
