Σε τούτες τις δύσκολες ώρες του πολέμου και της καταστροφής το δικό μου αγύριστο κεφάλι πάει πίσω αιώνες, στην τεράστια Περσική αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών, στον Κύρο, τον Ξέρξη και τον Δαρείο και στα δικά τους επιτεύγματα, στο παλάτι της Απαντάνα στην Περσέπολη που κατάστρεψε ο δικός μας Αλέξανδρος με η δική τους Ρωξελάνη, στον μετέπειτα Χρυσό αιώνα του Ισλάμ όπου οι δυναστείες των Σαφαβιδών καλλιέργησαν όχι μόνο τις τέχνες και τις επιστήμες, αλλά και την κοινωνία, την αισθητική, τη ποίηση. Επιστρέφω στον Χάφες και τον Ρούμι, εκεί βρίσκω αναπαμό και ονειρεύομαι την «Φλωρεντία της Ανατολής», το μαγευτικό Ισφαχάν…Αυτά σκέφτομαι, αυτά που θα κτυπηθούν ανελέητα στο όνομα του πολιτισμένου σύγχρονου κόσμου του 21ου αιώνα, και αναθεματίζω τη μανία και τη μισαλλοδοξία αμφοτέρων. Αυτά που στάθηκαν και άντεξαν χιλιετίες, που έπεσαν και ορθώθηκαν ξανά και ξανά, για μείνουν πια μνήμες και συντρίμμια για τη μεγάλη ιστορία του μέλλοντος.
Παρά τα δεδομένα της παιδείας μου για την Περσία, το σημερινό Ιράν, εκεί άνθισε όχι μόνο ένας πρωτόγνωρος πολιτισμός, αλλά και ένας λαός του οποίου η δημιουργία, η ευγένεια και η ομορφιά διαχρονικά ξεπέρασαν τα σύνορα. Δε στηρίζω το σημερινό θεοκρατικό καθεστώς, ένα πολίτευμα που λιθοβολεί γυναίκες και στερεί στον λαό του το δικαίωμα της ελευθερίας, ούτε στηρίζω αυτούς που επαναφέρουν τον νόμο του Μωυσή.
Επισκέφτηκα το Ιράν πριν αρκετά χρόνια, παρέα με τον Ανδρέα Χριστοδουλίδη, διευθυντή του θεάτρου ΕΝΑ για να λάβουμε μέρος σε ένα φεστιβάλ θεάτρου. Στο αεροπλάνο μας ενημέρωσαν ότι οι γυναίκες πρέπει να καλύψουν το κεφάλι με χιτζάμπ, να χαιρετούν χωρίς να αγγίζουν τα χέρια των ανδρών και να φορούν φούστα πάνω από παντελόνια.
Γνώρισα την Τεχεράνη και τα θέατρά της, άκουσα Μάκμπεθ σε φάρσι, με ηθοποιούς που φορούσαν χιτζάμπ, είδα τις πιο όμορφες γυναίκες του κόσμου, με μαύρα μαλλιά σαν έβενο και μπλε μάτια σαν θάλασσες, επισκέφθηκα μουσεία, αξιοθέατα, χάθηκα μέσα στο παζάρι τους που εκτείνεται σε απόσταση δέκα χιλιομέτρων…χαλιά, χρυσάφι, κοσμήματα άλλων εποχών, φάγαμε από τα δικά τους φαγητά, έργα τέχνης από ρύζι με σαφράνια, κανέλλες, καρυκεύματα ηδονής, και ήπιαμε μπόλικο κρασί παρά την απαγόρευση.
Ταξιδέψαμε στο Σιράζ στην επαρχία Φάρς, την πόλη των λουλουδιών και των αηδονιών και των αρχαίων αμπελώνων που έδωσε το όνομά της στο γνωστό κρασί, περπατήσαμε στους Κήπους του Παραδείσου στις όχθες του ποταμού, σιντριβάνια, βράχοι, τρεχούμενα νερά, σπάνια κυπαρίσσια, επισκεφθήκαμε το Shah Cheragh με τους χιλιάδες καθρέπτες και τους πολύχρωμους θόλους, το Ροζ Τζαμί. Το δειλινό πήγαμε στον τάφο του ποιητή Χάφεζ που γεννήθηκε στο Σιράζ το 1315. Γύρω από τον τάφο του εκατοντάδες ματσικόριδα, πανσέδες, τριαντάφυλλα και μαζεμένοι μικροί, μεγάλοι, ηλικιωμένοι όλοι να κρατούν στο χέρι τους ένα βιβλίο και να το φυλλομετρούν. Κοντοστάθηκα και ρώτησα. Μου εξήγησαν ότι τα γκαζάλ- τα ποιήματα- στο έργο Διβάν του Χάφεζ τα διαβάζουν οι Ιρανοί όταν έχουν απορίες για τη ζωή. Κάθε φορά που τα ανοίγουν βρίσκουν απάντηση στα ερωτήματά τους. Ο Χάφεζ αποστήθισε όλο το κοράνι, είναι γνωστός ως Lisan al Ghaib, δηλαδή αυτός που γνωρίζει τα κρυφά μυστικά. Ένας λαός με αξιοπρέπεια, με τιμή και σεβασμό σε αυτά που τον μεγάλωσαν.
Στην αυγή της νύχτας με λύσαν απ’ τον πόνο,
κι εκεί στο σκοτάδι μού ’δωσαν το νερό της ζωής…[1]
Πήγαμε στην Περσέπολη, για να επισκεφθούμε το παλάτι του Δαρείου και την Απαντάνα -την Αίθουσα των Ακροάσεων- το γνωστό Τρίπυλο, τους τάφους του Ξέρξη και του Δαρείου. Μια αίθουσα με εκατό ξύλινες κολόνες από κέδρους του Λιβάνου και της Ινδίας, κιονόκρανα από ταύρους, λέοντες και αετούς. Μπροστά από την Πύλη των Εθνών, οι υποτελείς της Περσικής αυτοκρατορίας! Εκεί και εμείς, αριστερά κάτω στην πρώτη γραμμή ο πέμπτος είναι ένας Κύπριος που κουβαλά στη ράχη του ένα τάλαντο. Αυτήν την πόλη έκαψε και κατάστρεψε το 330 π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος! Μας συνόδευε ένας Ιρανός καθηγητής ιστορίας που αγνοούσε την καταγωγή μας, δώρο πολύτιμο του φίλου Hossein Alikhani, ενός γενναίου Ιρανού που πολέμησε τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ ενάντια στο Ιράν και κέρδισε. Ζούσε στην Κύπρο και είχε ιδρύσει στο νησί μια ΜΚΟ που λεγόταν Centre for World Dialogue και οργάνωνε διαλέξεις με θέμα τις συγκρούσεις πολιτισμών. Από τον Ιρανό καθηγητή ακούσαμε το δικό τους αφήγημα για τους Περσικούς πολέμους, τον ρωτήσαμε τι ξέρει και ποια είναι η άποψη του για τις ηρωικές νίκες των Ελλήνων, την Ιωνική επανάσταση, τον δικό μας Ονήσιλο, τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, τον Μαραθώνα, τη μάχη των Πλαταιών, τη Δηλιακή Συμμαχία, και τέλος για την Ειρήνη του Καλλία. Όλα αυτά εμείς τα μάθαμε από τον δικό μας Ηρόδοτο, τον δικό μας «πατέρα της Ιστορίας». Άλλη είναι η δική τους εκδοχή, που πιστεύει ότι ο πόλεμος με την Ελλάδα ήταν ακόμη ένας ανάμεσα στους τόσους πολλούς που έγιναν τότε για την κυριαρχία της Περσικής αυτοκρατορίας, και δεν ήταν μια «σύγκρουση πολιτισμών» όπως συχνά πιστεύουμε εμείς.
Το κείμενο αυτό γράφεται την Πέμπτη 19 Ιουνίου. Τι θα γίνει μέχρι την επόμενη Κυριακή που θα δημοσιευθεί το κείμενο ουδείς γνωρίζει. Ένα ελπίζω να εμπεδώσαμε βλέποντας από τις βεράντες μας τους πυραύλους να πέφτουν στο απέναντι κράτος. Ότι είμαστε μέρος αυτής της φλεγόμενης και εύθραυστης ανατολικής Μεσογείου!
[1] Ένα γκαζάλ (ποίημα) από το μεγάλο έργο του Πέρση ποιητή Χάφεζ!
