«…Είχαμε χάσει τα σπίτια μας, που σημαίνει την οικειότητα της καθημερινής μας ρουτίνας. Είχαμε χάσει την εργασία μας που σημαίνει την γνώση πως είχαμε κάποια χρησιμότητα στο κόσμο. Είχαμε χάσει τη γλώσσα μας που σημαίνει τη φυσικότητα των αντιδράσεων μας, την απλότητα των νευμάτων, την απρόσκοπτη έκφραση των συναισθημάτων. Αφήσαμε τους συγγενείς μας στα γκέτο της Πολωνίας και οι καλύτεροι φίλοι μας είχαν δολοφονηθεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, και αυτό σημαίνει τη ρήξη των προσωπικών μας ζωών…»
Έτσι περιέγραψε το προσφυγικό βίωμα η Χάνα Άρεντ το 1943 στο εκπληκτικό δοκίμιο της με τίτλο «Εμείς οι πρόσφυγες».
Οι δικοί μας φίλοι και συγγενείς σκόρπισαν από Πάφο μέχρι Ελλάδα και Αγγλία σε μια εποχή και σε συνθήκες που δεν ήταν εύκολο να διατηρηθεί η επαφή και η επικοινωνία. Κι αυτό σημαίνει ρήξη των προσωπικών ζωών.
«…Παρόλα αυτά σωθήκαμε, και οι πιο πολλοί από εμάς χρειάστηκε να σωθούμε πολλές φορές, αρχίσαμε τις νέες μας ζωές, ακολουθώντας όσο πιο πιστά γινόταν τη συμβουλή που μας μετέφεραν οι σωτήρες μας. Μας είπαν να ξεχάσουμε και ξεχάσαμε πιο γρήγορα απ’ όσο κάποιος θα μπορούσε να φανταστεί…»
Εμάς μας είπαν να μην ξεχάσουμε. Ξέχασαν όμως αυτοί. Και μας ξέχασαν και εμάς σε προσφυγικούς οικισμούς. Πενήντα ένα χρόνια μετά, ενώ η Λεμεσός, η Πάφος, η Λάρνακα πετούν ακόμα ζουν άνθρωποι σε προσφυγικά γκέτο. Για μην ξεχάσουμε. Κάποιων οι περιουσίες απέκτησαν υπεραξία, κάποιοι δεν αποζημιώθηκαν ποτέ για ότι έχασαν, αφού θα τα έπαιρναν πίσω. Εξάλλου δεν ήταν περί χρημάτων ο «αγώνας». Ντροπή να το βλέπουμε έτσι. Όσο περνούν τα χρόνια όμως, δεν μπορεί να μην θυμώνεις. Για όσα έζησες, για όσα δεν έζησες, για όσα έχασες. Τα πρώτα χρόνια ο πρόσφυγας δεχόταν τη μοίρα του. «Σε εμάς έλαχε τι να κάνουμε». Τώρα πια θέλεις να φωνάξεις: «Κάποτε ήμουν σκύλος του Αγίου Βενάρδου».
«…Υπό αυτές τις συνθήκες ο σκύλος του Αγίου Βερνάρδου μεγαλώνει συνεχώς. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το νεαρό που ενώ περίμεναν να αποδεχτεί ένα συγκεκριμένο τύπο δουλειάς, είπε αναστενάζοντας: “Δεν ξέρεις σε ποιόν μιλάς, ήμουν τμηματάρχης στο Karsdtadt (ένα πολυκατάστημα του Βερολίνου)”. Υπάρχει όμως και η βαθιά απόγνωση του μεσήλικα άντρα που περνώντας από αμέτρητες επιτροπές για να σωθεί στο τέλος παραπονέθηκε φωναχτά: “Κανένας εδώ δεν ξέρει ποιος είμαι!”…»
Ισχύουν σήμερα όλα αυτά τα συναισθήματα; Σε ποια ένταση; Είμαστε ακόμα πρόσφυγες;
«…Ένας άνθρωπος που θέλει να χάσει τον εαυτό του ανακαλύπτει τις δυνατότητες της ανθρώπινης ύπαρξης, οι οποίες είναι άπειρες. Η απόκτηση όμως μιας νέας προσωπικότητας είναι τόσο δύσκολη και μάταιη όσο η εκ νέου δημιουργία του κόσμου…».
