Όσοι έχουν μνημονικό, θα θυμούνται τις αντιδράσεις που εκδηλώθηκαν, πριν από μερικά χρόνια όταν στις παγκύπριες εξετάσεις ζητήθηκε από τους υποψήφιους φοιτητές να αναπτύξουν τις σκέψεις τους πάνω στο εξής απόσπασμα, από κείμενο του Γιώργου Γραμματικάκη: «Μέσα σε αυτό το παγκόσμιο πλαίσιο, που είναι κινούμενο και κλυδωνιζόμενο, η πατρίδα μας παραμένει πάντα μια ιδιαιτερότητα. Έζησε πολλά αυτήν την περίοδο, λίγα όμως φαίνεται να διδάχτηκε. Τα τελευταία χρόνια, βιώνει, ωστόσο, μια ιστορική στιγμή της: το τέλος των ψευδαισθήσεων».
Οι εξεταζόμενοι κλήθηκαν να εντοπίσουν τις ψευδαισθήσεις που βιώναμε για χρόνια, τις επιπτώσεις από το τέλος αυτών των ψευδαισθήσεων και με ποιο τρόπο η συνειδητοποίηση της νέας τάξης πραγμάτων επέδρασε θετικά στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Τελειόφοιτοι μαθητές και γονείς διαμαρτυρήθηκαν έντονα με κυρίαρχο το επιχείρημα ότι το θέμα του δοκιμίου ήταν εκτός διδακτέας ύλης. Είπαν επίσης ότι το θέμα ήταν αόριστο και άκρως υποκειμενικό ώστε να μην υπάρχει σωστή και λάθος απάντηση.
Από την άλλη πλευρά ακούστηκε το επιχείρημα ότι το δοκίμιο πρόσφερε στους εξεταζόμενους μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη. Με βάση τις ορθές απαντήσεις που ετοίμασε η αρμόδια υπηρεσία εξετάσεων του Υπουργείου Παιδείας, οι ψευδαισθήσεις που βίωνε για τόσα χρόνια η πατρίδα μας ήταν μεταξύ άλλων ο πλασματικός πλουτισμός, ο ανεξέλεγκτος δανεισμός, ο υπερκαταναλωτισμός και η ιεράρχηση του κέρδους σε ύψιστη αξία, οι προσδοκίες για επίλυση του εθνικού προβλήματος μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, οι προσδοκίες για οικονομική και κοινωνική ευημερία μετά την είσοδο της Κύπρου στη Νομισματική Ένωση, η αλλοτρίωση και αποξένωση, οι επιδερμικές ανθρώπινες σχέσεις, η καλλιέργεια της εντύπωσης ότι βρισκόμαστε στο κέντρο του κόσμου, η ανηθικότητα, η απομάκρυνση από τον πολιτισμό, τις τέχνες και τα γράμματα, το άσκοπο κυνήγι του εφήμερου, η πεποίθηση ότι δεν υπήρχε κοινωνική, πολιτική, οικονομική διαφθορά και άλλα.
Όπως επισημαίνεται στον οδηγό διόρθωσης του δοκιμίου, το τέλος των ψευδαισθήσεων επήλθε ακαριαία και είχε πολλές επιπτώσεις, ανάμεσά τους την απότομη συνειδητοποίηση της πραγματικότητας, την ακύρωση των οραμάτων και προσδοκιών της νέας γενιάς κ.λπ. Στα θετικά καταγράφεται ο επαναπροσδιορισμός της αξίας του συνανθρώπου, της αλληλεγγύης/ αλληλοβοήθειας, η στροφή προς την απλή ζωή και τα απλά πράγματα, η σύσφιγξη ανθρώπινων σχέσεων, η στροφή προς τις τέχνες, τα γράμματα και τον πολιτισμό ως καταφύγιο της ψυχής, η τόνωση της πίστης, η στροφή προς τη φύση, η καλλιέργεια της αλληλεγγύης, της φιλαλληλίας, του εθελοντισμού και πολλά άλλα, τα οποία είναι προς συζήτηση.
Δεν είμαι βέβαιος ότι όντως έχουμε υιοθετήσει έστω και τα μισά από τα θετικά που προαναφέρονται. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το δοκίμιο αποδεικνύεται άκρως επίκαιρο. Στην πραγματικότητα παραμένει διαχρονικό. Η πατρίδα μας έζησε πολλά τα τελευταία χρόνια, «λίγα όμως φαίνεται να διδάχτηκε», σε όλους τους τομείς. Σε λιγότερο από ένα μήνα οι πολίτες αυτού του κράτους καλούνται να καταβάλλουν εισφορές στο Γενικό Σύστημα Υγείας, το οποίο, παραμένει στον αέρα και κανένας δεν γνωρίζει τι θα γίνει.
Παραμονές της έναρξης εφαρμογής του Συστήματος, το οποίο όλοι χαρακτηρίζουν ως μια από τις μεγαλύτερες κοινωνικές κατακτήσεις που υπήρξαν ποτέ, οι πολίτες βρίσκονται αντιμέτωποι με την απρονοησία, την ανευθυνότητα, την ανεπάρκεια, την αναξιοπιστία. Όπως συνέβη και σε πολλά άλλα μεγάλα θέματα των εξίσου μεγάλων ψευδαισθήσεων.
