Η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας η οποία διαπιστώνει ολιγοπώλιο στον κατασκευαστικό τομέα για μεγάλα έργα του κυπριακού δημοσίου, βασίστηκε σε δημοσιοποιημένα στοιχεία. Πάντως, η νομική ανάλυση ενός ολιγοπωλίου συνδέεται αλλά δεν ταυτίζεται με την οικονομική. Ο ανταγωνισμός είναι από οικονομικής πλευράς το καλύτερο σενάριο για δίκαιες τιμές, ποιότητα κ.ά. Όμως, το μεγάλο μέγεθος μιας εταιρείας με ανάλογο μερίδιο αγοράς και κερδοφορία, δυνατόν να αποτελεί προϋπόθεση για δραστηριοποίηση στον κατασκευαστικό τομέα μεγάλων έργων κι επιπλέον να αποτελεί μια επιτυχημένη και θεμιτή επιχειρηματικότητα. Άλλωστε, η δεσπόζουσα θέση δεν σημαίνει παρανομία, αλλά είναι η κατάχρηση/εκμετάλλευση μιας τέτοιας θέσης (π.χ. στις τιμές, στο χρόνο αποπεράτωσης του έργου, αποκλείοντας ανταγωνιστές κ.ά.) η οποία παραβιάζει τη νομιμότητα.

Ειδικά ο κατασκευαστικός τομέας σε μεγάλα έργα «ευνοεί» δημιουργία ολιγοπωλίου και δυνατότητα δεσπόζουσας θέσης, για αυτό και το πλαίσιο νομοθετικής εποπτείας υπάρχει για να ενεργοποιείται. Επειδή υπάρχει πλαίσιο ευρωπαϊκής νομοθεσίας περί ανταγωνισμού και επειδή πολλά κατασκευαστικά δημόσια έργα συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ, ζήτησα από την Ευρ. Επιτροπή εις βάθος διερεύνηση με κυριότερο τις προτάσεις βελτίωσης του ανταγωνισμού. Μια έρευνα με επιπλέον διεισδυτικά στοιχεία δυνατόν να καταδείξει ή απορρίψει παραβιάσεις (π.χ. συνεννοήσεις, αποκλεισμούς, κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης κ.ά.) με θύμα τους ανταγωνιστές (πραγματικούς ή δυνητικούς), είτε το κράτος λόγω μειωμένης διαπραγματευτικής δύναμης. Εξού και η ανάδειξη ερωτημάτων είναι δηκτική π.χ. Γιατί ορισμένοι ιδιοκτήτες εταιρειών, από το λιανικό εμπόριο μέχρι τις κατασκευές έχουν πολιτικό «προστάτη»; Γιατί όταν οι τιμές πολλών προϊόντων αυξήθηκαν δικαιολογημένα πριν 2-3 χρόνια, δεν μειώθηκαν ανάλογα όταν το κόστος παραγωγής τους επέστρεψε στο αρχικό; Είναι αυτές θεμιτές πρακτικές;

Στo Βέλγιο, τα διάσπαρτα αγάλματα του βασιλιά Λεοπόλδου, ο οποίος ως ιδιοκτήτης κι απόλυτος ηγεμόνας του Κονγκό (1885-1908) συγκέντρωσε τεράστιο πλούτο μέσω καταναγκαστικής εργασίας με μαζικά βασανιστήρια και δολοφονίες, καθώς εκατομμύρια Κονγκολέζοι πέθαναν ή ακρωτηριάστηκαν. Αλλά, ο «φιλεύσπλαχνος» Λεοπόλδος με τους αυλικούς του, χρηματοδοτούσαν ανέγερση κτιρίων στο Βέλγιο, μαζί με αγάλματα και πάρκα προς τιμήν του «ευεργέτη», για τα οποία σήμερα επικρατεί απαξίωση με αίτημα την θεσμική αποδόμησή τους και αποκατάσταση της ιστορικής ηθικής δικαιοσύνης. Τέτοια υπήρξαν και στον τόπο μας, από τους φεουδάρχες και κατόπιν επί τουρκοκρατίας οι αγάδες, απομυζούσαν τον μόχθο του λαού οδηγώντας χιλιάδες οικογένειες στην πείνα και ενίοτε στην ατίμωση, με τους εξαθλιωμένους να παραχωρούν τα κορίτσια τους πεσκέσι στον αφέντη. Αργότερα, διάφοροι «ευεργέτες» μέσω της τοκογλυφίας άρπαζαν νομότυπα (!) την γη των μικροκαλλιεργητών.

Υπάρχουν και σύγχρονοι τέτοιοι … «ευεργέτες», οι οποίοι ως επιχειρηματίες, μέσω μεθοδευμένων παραβιάσεων άγραφων και γραπτών νόμων συγκέντρωσαν πλούτο με τη συγκάλυψη ανθρώπων σε θέσεις-κλειδιά της εξουσίας (στην πολιτική, δικαστική, εποπτική εξουσία), φρόντισαν κατόπιν ώστε το όνομά τους να φιγουράρει σε κτίρια και πάρκα. Ενώπιον μας σήμερα, υπάρχουν γνωστές περιπτώσεις τέτοιων μεγαλοαπατεώνων «επιφανών» που αφού πάτησαν επί πτωμάτων και κανονικά έπρεπε να είναι στη φυλακή, «εξαγόρασαν» τον τίτλο του ευεργέτη με κάποιες δωρεές σε σωματεία, νοσοκομεία, ακαδημαϊκά ιδρύματα ή και εκδίδοντας βιογραφίες για τις «διδακτικές» εμπειρίες τους κ.ά. Και οι αυλικοί πάντα στον ρόλο τους.

*Ευρωβουλευτής ΔΗΚΟ (S&D)
costas.mavrides@europarl.europa.eu