Ανήμερα του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία, ο διεθνούς φήμης συγγραφέας καταθέτει τη ρηξικέλευθη άποψη ότι η ακροδεξιά κέρδισε ήδη, καθώς οι ιδέες της έχουν εμποτίσει όλο το πολιτικό φάσμα. Μια πολιτική συνέντευξη με αφορμή ένα γαλλικό best seller που αγγίζει το μεγάλο ευρωπαϊκό θέμα της εποχής μας.
Ποιος είναι ο λόγος που οι ψηφοφόροι επιλέγουν έναν πολιτικό, περιμένοντάς τον στην ουσία να πει ψέματα;
Παραδοσιακά, πολλοί ψηφοφόροι που επιλέγουν έναν λαϊκιστή υποψήφιο πρωτίστως έχουν στο μυαλό τους να διαμαρτυρηθούν εναντίον του «συστήματος», των ελίτ, των παραδοσιακών κομμάτων, των μέσων ενημέρωσης. Μέσα από την ψήφο τους εκφράζουν το ότι αισθάνονται παραμελημένοι, ότι η φωνή τους δεν ακούγεται. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν νοιάζονται για τις ιδέες και την πολιτική αυτών τους οποίους ψηφίζουν. Οι ψηφοφόροι πιστεύουν ότι αν εκλεγούν αυτοί οι πολιτικοί, δεν θα κάνουν ακριβώς αυτά που είχαν υποσχεθεί. Όπως και να έχει, πιστεύω πως η Μαρίν Λεπέν θα είναι διαφορετική για δύο λόγους, εξαιτίας της στρατηγικής της να διαφοροποιηθεί από τον πατέρα της και γιατί οι ιδέες της έχουν εμποτίσει τη γαλλική κοινωνία. Οι ψηφοφόροι της Λεπέν δεν διαμαρτύρονται για κάτι, αλλά πιστεύουν στο πρόγραμμά της και θεωρούν πως είναι η πρόεδρος που χρειάζεται η Γαλλία. Δεν είναι ψήφος διαμαρτυρίας, αλλά ψήφος εμπιστοσύνης.
Πριν από μερικά χρόνια, λίγοι θα υποστήριζαν πως η ηγέτιδα του Εθνικού Μετώπου θα μπορούσε να εκλεγεί. Είναι πιθανό στις 10 Μαΐου η Γαλλία να έχει την πρώτη της γυναίκα πρόεδρο;
Δεν είναι καθόλου απίθανο. Η Μαρίν Λεπέν είναι πρώτη στις δημοσκοπήσεις και οι ψηφοφόροι της είναι δυνατοί και σταθεροί στην προτίμησή τους, σε αντίθεση με αυτούς του Εμανουέλ Μακρόν. Στον δεύτερο γύρο τα πράγματα θα είναι πιο περίπλοκα, όποιος και αν είναι ο αντίπαλός της. Αλλά, αν η Μαρίν Λεπέν δεν νικήσει το 2017, δεν θα είναι game over. Στις προσεχείς βουλευτικές εκλογές θα εκλέξει περισσότερους βουλευτές, ενδυναμώνοντας την υποψηφιότητά της για το 2022. Αυτό που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι οι Λεπέν, πατέρας και κόρη, έχουν ήδη κερδίσει την ιδεολογική μάχη και αυτό είναι που προσπαθώ να δείξω στο βιβλίο μου. Οι ιδέες της ακροδεξιάς σταδιακά διείσδυσαν σε όλη την κοινωνία, ακόμη και στις ελίτ. Το θέμα της ταυτότητας βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος εδώ και πολλά χρόνια, το Ισλάμ αναδείχθηκε στον νούμερο ένα δημόσιο κίνδυνο, η μετανάστευση θεωρείται ότι ευθύνεται για οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Αυτές οι τάσεις θα δυναμώσουν τα επόμενα χρόνια. Ένας άλλος λόγος είναι και η κρίση που διέπει τα παραδοσιακά κόμματα, ειδικά τους σοσιαλιστές και τους ρεπουμπλικανούς.
Έχετε κάποια εξήγηση γιατί το Εθνικό Μέτωπο, ενώ είναι ένα αντιευρωπαϊκό, ακροδεξιό κόμμα, αυξάνει συνεχώς τη δημοτικότητά του;
Αυτό που είναι πραγματικά εκπληκτικό είναι ότι τα τελευταία δέκα χρόνια, οι ιδέες που προέρχονται από την ακροδεξιά έχουν διοχετευτεί σε όλα τα κόμματα, όπως και στην κοινωνία. Αυτό που λέω και στο βιβλίο μου είναι ότι πλέον η Μαρίν Λεπέν κάνει λόγο για «μετεγκατάσταση», για παράδειγμα, και κανένας δεν νοιάζεται για το ότι στην ουσία μιλά για εκδίωξη ανθρώπων. Λόγω της απουσίας αντίλογου όσον αφορά τις αξίες, τις ανισότητες, τη νεολαία, τα προάστια, το πώς ως έθνος αντιμετωπίζουμε την τρομοκρατία, η προστατευτική, εθνικιστική και ρατσιστική ιδεολογία της ακροδεξιάς εξαπλώθηκε παντού. Από την άλλη, η Μαρίν Λεπέν είναι πιο διαλλακτική σε σχέση με τον πατέρα της. Χρησιμοποιεί πιο ήπιο λόγο και απευθύνεται στους απλούς ανθρώπους όπως ο Ντόναλντ Τραμπ. Αλλά ας μην είμαστε αφελείς. Παρόλο που ο λόγος της είναι πιο ήπιος, η ιδεολογία της είναι εθνικιστική, σεκταριστική και ρατσιστική. Γι’ αυτό, στο δεύτερο μέρος του βιβλίου μου θέλησα να δείξω τι πραγματικά σημαίνει για ανθρώπους σαν και μένα, και γενικά για ανθρώπους με ξένο υπόβαθρο, αυτή η ιδεολογία. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος κατά την άποψή μου. Η Μιρέιγ Λεφέκ (χαρακτήρας που παραπέμπει στη Μαρίν Λεπέν) επαναπροσδιορίζει το Εθνικό Μέτωπο, κερδίζοντας τους ανθρώπους που δεν βλέπουν τι κρύβεται πίσω του, όπως στην αλληγορία του Πλάτωνα με τη σπηλιά. Έγραψα αυτό το βιβλίο όχι μόνο για τους Γάλλους, αλλά για να δείξω πως τα εθνικολαϊκιστικά κόμματα είναι ακροδεξιοί πολιτικοί σχηματισμοί, όπως ακριβώς πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Για ποιο λόγο άραγε οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται πόσο επικίνδυνες είναι οι ακροδεξιές ιδέες;
Έχουμε κοντόφθαλμη μνήμη, και αυτό δεν αφορά μόνο τη Γαλλία. Δεν γνωρίζουμε την ιστορία μας πλέον. Στη Γαλλία αγνοούμε πως ο Πετέν είχε εκλεγεί δημοκρατικά το 1940. Δεν δίνουμε σημασία στην ιστορία, στο ότι κάποιες πράξεις έχουν τα ίδια αποτελέσματα. Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη στιγμή στη Δύση. Μια σειρά κρίσεων τα τελευταία 30 χρόνια προκάλεσαν ερωτήματα για το ποιοι είμαστε, για την ταυτότητά μας, το μέλλον μας. Και οδηγούμαστε να φταίμε τις ελίτ και το σύστημα, να ψάχνουμε για δραστικές λύσεις. Πιστεύω πως βρισκόμαστε σε σημείο καμπής. Μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι, αλλά την ίδια στιγμή, το καθήκον μου ως συγγραφέα, ως ανθρώπου της διανόησης, είναι να υποδείξω τι θα συμβεί αν δεν ανοίξουμε τα μάτια μας, αν δεν διδαχθούμε από την ιστορία. Άλλωστε, το βιβλίο μου θέλω να είναι μια προειδοποίηση για τα χρόνια που έρχονται.
Η ακροδεξιά βρίσκεται σε άνοδο σε ολόκληρο τον κόσμο, ειδικά στην Ευρώπη. Πιστεύετε πως η Ευρωπαϊκή Ένωση όπως την ξέρουμε φτάνει στο τέλος της;
Δεν χρειάζεται κάποιος να είναι ιδιαίτερα διαυγής για να αντιληφθεί πως κάτι πάει λάθος στον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ αναπτύσσεται στις μέρες μας. Υπάρχουν πολλές εξηγήσεις, ίσως η κυριότερη είναι η τεχνοκρατική, αντιδημοκρατική, αντικοινωνική διεύρυνση της Ευρώπης. Επίσης, ο άκρατος φιλελευθερισμός απέτυχε να οδηγήσει σε μια ισορροπημένη ανάπτυξη. Αυξήθηκε η φτώχεια και οι ανισότητες, επήλθε απομόνωση και απόγνωση. Την ίδια στιγμή η αριστερά έδειξε να μην αντιλαμβάνεται τι γίνεται και οι διαχωριστικές γραμμές με τη δεξιά απαλύνθηκαν. Με αποτέλεσμα οι ψηφοφόροι να στρέφονται σε πιο αντιδραστικές λύσεις.
Ας υποθέσουμε ότι μια μέρα το δυστοπικό μέλλον που περιγράφετε στο βιβλίο σας γίνεται πραγματικότητα. Θεωρείτε πως υπάρχουν άνθρωποι που θα πολεμήσουν τον ρατσισμό και τον φασισμό;
Για πολλά χρόνια οι άνθρωποι αντιστέκονται στην αδικία, στην κατάχρηση εξουσίας, στους άνομους κανόνες. Είμαι πολύ αισιόδοξος, γι’ αυτό και πιστεύω πως θα συνεχίσουμε να το κάνουμε. Αυτή είναι άλλωστε η πραγματικότητα σήμερα. Άνθρωποι στις ΗΠΑ, στη Βρετανία, στη Γαλλία, σε όλο τον κόσμο, πολεμούν για τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία έκφρασης και θρησκείας, τα κοινωνικά δικαιώματα, υπέρ των μειονοτήτων. Οι κοινωνίες των πολιτών είναι δυνατές και έχουν τη δυνατότητα αντίστασης. Επίσης, να έχουμε υπόψη μας πως η αντίδραση δεν έρχεται απαραίτητα από τις ελίτ, αλλά τις περισσότερες φορές από την ίδια την κοινωνία.
Τι σας ώθησε να γράψετε το βιβλίο «Μπλε άσπρο μαύρο»;
Άρχισα να γράφω το βιβλίο μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 2015, όταν ο Φρανσουά Ολάντ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ξαναγράψει το σύνταγμα, ανοίγοντας τη συζήτηση για τη διπλή υπηκοότητα [αφορά Γάλλους μετανάστες που έχουν διπλή υπηκοότητα]. Έμεινα άφωνος και σοκαρίστηκα από το γεγονός ότι ένας σοσιαλιστής πρόεδρος υιοθετούσε τόσο ανοικτά ιδέες της ακροδεξιάς. Ήταν το σημείο που αντιλήφθηκα πόσο οι ακροδεξιές ιδέες δεν περιορίζονται πλέον στον χώρο αυτό. Επιπλέον, ήθελα να πολεμήσω τις ιδέες που έχουν αρκετοί ψηφοφόροι της ακροδεξιάς. Επειδή η Μαρίν Λεπέν ανανέωσε το κόμμα, αρκετοί δεν δίνουν σημασία στο τι είναι πραγματικά το Εθνικό Μέτωπο.
Βλέπετε τον εαυτό σας στον πρωταγωνιστή του βιβλίου;
Όχι ιδιαίτερα. Προσπάθησα να δημιουργήσω ένα χαρακτήρα που να είναι το αντίθετο από μένα, που δεν νοιάζεται για την πολιτική κατάσταση, που δεν αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο που υπάρχει. Δεν αναρωτιέται για τον εαυτό του, για θέματα ταυτότητας, για τη θρησκεία. Δεν νοιάζεται, θέλει απλά να είναι ένας κανονικός άνθρωπος, να έχει μια καλή δουλειά, να περνά καλά με την κοπέλα του. Βήμα με βήμα όμως, εξαιτίας της πολιτικής κατάστασης, αντιλαμβάνεται τι γίνεται και έτσι αναθεωρεί τον τρόπο ζωής και σκέψης του.
Ποια ήταν η αποδοχή του βιβλίου στη Γαλλία;
Το βιβλίο είχε πολύ καλή αποδοχή. Η εφημερίδα «Le Monde» το υποστήριξε σε μεγάλο βαθμό. Δεν εκπλάγηκα που εξαιτίας της σκληρής κριτικής που άσκησα στον Φρανσουά Ολάντ και τους αριστερούς διανοούμενους που συνδέονται με την απόρριψη του Ισλάμ και τις σκληροπυρηνικές απόψεις σε θέματα ταυτότητας είχε ως αποτέλεσμα το να απορρίψουν το βιβλίο μου. Αλλά αρκετοί άνθρωποι μου είπαν πως το βιβλίο τους άνοιξε τα μάτια, και αυτό είναι το καλύτερο κομπλιμέντο που θα μπορούσαν να μου κάνουν.
Συμφωνείτε με την άποψη πως κατά κάποιο τρόπο το βιβλίο σας είναι το αντίθετο της «Υποταγής» του Μισέλ Ουελμπέκ, όπου ένας μουσουλμάνος υποψήφιος κερδίζει τις εκλογές έναντι της ακροδεξιάς;
Όχι, δεν θα το έλεγα αυτό. Θεωρώ τον Μισέλ Ουελμπέκ έναν σπουδαίο Γάλλο συγγραφέα, ίσως από τους μεγαλύτερους στη χώρα αυτή τη στιγμή, ακόμη και αν διαφωνώ με κάποιες από τις τοποθετήσεις του. Με την «Υποταγή» εξέφρασε τις απόψεις του ως συγγραφέας και δεν έχω κάτι να πω γι’ αυτό. Ωστόσο, αυτό που θα πω είναι πως ο Ουελμπέκ διάλεξε να πει την ιστορία ενός μουσουλμάνου που γίνεται πρόεδρος. Εγώ διάλεξα να μιλήσω για μια δυστοπία, όπου η Γαλλία κυβερνάται από έναν ακροδεξιό πρόεδρο. Αυτό που είναι ενδιαφέρον και για τα δύο βιβλία είναι πως δείχνουν δύο διαφορετικά πρόσωπα της Γαλλίας.
Βρήκατε ποτέ τον εαυτό σας να ακροβατεί μεταξύ Γαλλίας και Αλγερίας;
Είμαι και Γάλλος και Αλγερινός (η μητέρα μου είναι Γαλλίδα, ο πατέρας μου από την Αλγερία) έτσι αισθάνομαι 100% Γάλλος στη Γαλλία και 50% στην Αλγερία, επειδή η γλώσσα μου είναι η γαλλική και έχω πάει σε γαλλικά σχολεία. Μεγάλωσα μέσα στη γαλλική κουλτούρα, τη γαλλική ιστορία και ειδικά τη γαλλική λογοτεχνία. Δεν έχω πρόβλημα με την ταυτότητά μου και δεν αισθάνομαι κομμένος σε δύο μέρη. Πραγματικά ζω προερχόμενος από δύο διαφορετικά υπόβαθρα και θεωρώ πως αυτό είναι υπέροχο.
Τι σημαίνει να είσαι Γάλλος σήμερα;
Για μένα σημαίνει να είσαι περήφανος για μια υπέροχη κουλτούρα, κληρονόμος μιας μαγευτικής γλώσσας και μιας εξαιρετικής ιστορίας, χωρίς αυτό να σημαίνει πως μένουμε προσηλωμένοι στο παρελθόν. Αντίθετα, η γαλλική κουλτούρα είναι στην ουσία ένα μίγμα από ξένες επιρροές και η Γαλλία είναι μια χώρα γεμάτη αντιθέσεις. Η μετανάστευση είναι μέρος του συλλογικού μας πλούτου, γιατί για πλούτο πρόκειται. Είμαστε τυχεροί ως Γάλλοι να έχουμε όλες αυτές τις αντιθέσεις, ακόμη και αν μερικοί δεν το αναγνωρίζουν. Ένα από τα πράγματα που μας διδάσκει η ιστορία μας ως Γάλλων είναι ότι το μεγαλείο μας προέρχεται από το ότι πρέπει να είμαστε ανοικτοί, ανεκτικοί, αντί να κλεινόμαστε στο καβούκι μας.
Είναι η εθνική ταυτότητα σημαντική για τους ανθρώπους σήμερα ή ο όρος χάνει το νόημά του;
Η γαλλική ταυτότητα είναι ένα μίγμα αντιθέσεων, με επιρροές από διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμούς. Δεν είναι κάτι ομοιογενές, που δεν υπήρξε στην ιστορία μας. Σήμερα πρέπει να κατανοήσουμε το γνήσιο μήνυμα της κουλτούρας, που βασίζεται πάνω στη σχέση μας με τους άλλους, αντί να ανακαλύπτουμε και να αναπαράγουμε μύθους πως αυτό μπορεί να είναι επικίνδυνο.
