Συμπληρώνονται τις μέρες αυτές δύο χρόνια πανδημίας, μέρες δύσκολες και σκληρές που ανατάραξαν τον πλανήτη και τη ζωή των ανθρώπων. Μάθαμε να βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά, να τον σκεφτόμαστε διαφορετικά. Μέρες που είναι, διαβάζω Θουκυδίδη και θαυμάζω τον ορθολογισμό με τον οποίο περιέγραψε τον λοιμό της Αθήνας τον 4ον αιώνα π.Χ. Μια πανδημία που αποδεκάτισε και αποδιοργάνωσε την Αθήνα και συνετέλεσε στην ήττα της από τους Σπαρτιάτες στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Σήμερα παρά την πρόοδο της επιστήμης, παρά την ιστορική εμπειρία που έχουμε από προηγούμενες επιδημίες που ταλαιπώρησαν τον κόσμο με χιλιάδες-εκατομμύρια νεκρούς, μας λείπει αυτός ο ορθολογισμός του Θουκυδίδη στην αντιμετώπιση της δικής μας πανδημίας.
Οι θεωρίες συνωμοσιολογίας κυριάρχησαν και υιοθετήθηκαν δυστυχώς από ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Βοήθησε σε αυτό και η διαχείρισή της πανδημίας από τις κυβερνήσεις που δεν ήταν στο ύψος των περιστάσεων. Θα περίμενε κανείς μια πολύ καλύτερη διαχείριση από τα σημερινά οργανωμένα κράτη του πλανήτη και τους διεθνείς οργανισμούς, σε μια εποχή που η επιστήμη και η τεχνολογία βοηθούν στην καλύτερη αντιμετώπιση φαινομένων αυτού του είδους. Κυριάρχησε όμως η αναξιοπιστία στη διαχείρισή τους, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο το κίνημα των αντιεμβολιαστών.
Από την άλλη η έντονη και εν πολλοίς παράλογη αντιμετώπιση του εμβολιασμού δημιούργησε ρωγμές στον κοινωνικό ιστό και μια επικίνδυνη διαίρεση των πολιτών. Είναι δικαίωμα του καθενός να μην εμβολιαστεί αν το θέλει, αλλά ταυτόχρονα δεν θα πρέπει να του διαφεύγει και η κοινωνική του ευθύνη απέναντι στους συνανθρώπους του. Και μια πανδημία αυτού του είδους δεν αντιμετωπίζεται παρά μόνο με τη λογική της επιστήμης και όσων μας προτείνει. Δεν είναι βέβαια υπεράνω κριτικής η επιστήμη αλλά είναι ό,τι το καλύτερο διαθέτουμε αυτή τη στιγμή. Κάποιοι προβάλλουν το επιχείρημα ότι η επιστήμη εξυπηρετεί μεγάλα συμφέροντα και ότι υποτάχτηκε σε αυτά. Προβάλλουν τα τεράστια κέρδη των φαρμακευτικών εταιρειών και τα παραπλήσια κέρδη άλλων τομέων της οικονομίας τη στιγμή που ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού του πλανήτη υποφέρει. Δεν φταίει όμως γι’ αυτά η επιστήμη, αλλά η οργάνωση των ανθρωπίνων κοινωνιών, τα κράτη, ένας άγριος πλανητικός καπιταλισμός. Διότι με αυτή τη λογική θα καταδικάζαμε και τον Προμηθέα που έδωσε στους ανθρώπους τη φωτιά, επειδή έχουμε πυρκαγιές που καίνε τα δάση μας, που καίνε τα σπίτια μας, που καίνε τον πλανήτη. Θα καταδικάζαμε την επιστήμη που μας έβγαλε από τα σπήλαια ενώ η ευθύνη είναι δική μας για τον τρόπο που χρησιμοποιούμε τα επιτεύγματά της.
Όμως και πίσω από το κίνημα των αντιεμβολιαστών κρύβονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα που έχουν να κάνουν με υποτιθέμενες εναλλακτικές μεθόδους στην ιατρική και διάφορα μαντζούνια που διακινούνται στην αγορά, όχι μόνο για την παρούσα πανδημία αλλά και για τον καρκίνο και άλλες ασθένειες. Κρύβονται επιχειρηματίες με εταιρείες που προωθούν εναλλακτικές ή περίεργες θεραπείες, κρύβονται «κανάλια» παραπληροφόρησης και ιστοσελίδες μέσω social media που έχουν τεράστια κέρδη από τα ιντερνετικά διαφημιστικά έσοδα που προσελκύουν τα συνωμοσιολογικά τους sites. Ακόμη η ανάπτυξη της συνωμοσιολογίας τροφοδοτείται έντεχνα και από τις αντιθέσεις συμφερόντων, όπως το είδαμε με το εμβόλιο Astra Zeneca και τον πόλεμο που δέχτηκε.
Ασφαλώς οι ανεμβολίαστοι είναι ένα πολυσύνθετο σύνολο με διαφορετικές αντιλήψεις και πιστεύω στο θέμα αυτό. Επικαλούνται εν ολίγοις διαφορετικούς λόγους για την άρνησή τους, από θρησκευτικούς μέχρι φοβίες και άλλα πολλά.
Θα ήταν παράβλεψη βέβαια να μην αναφερθούμε και στη λήψη ανελεύθερων μέτρων από τις διάφορες εξουσίες, που θα μπορούσαν ίσως να αποφευχθούν με μια καλύτερη διαχείριση της πανδημίας.
Αν και το συμφέρον του συνόλου της κοινωνίας είναι υπεράνω του ατομικού δικαιώματος, διότι το κοινωνείν ταυτίζεται με το αληθεύειν κατά τον Ηράκλειτο, χρειάζεται προσοχή διότι η εξουσία έχει την τάση να διατηρεί ανελεύθερα μέτρα που υιοθετήθηκαν ως αναγκαίο κακό κάποια στιγμή και υπό ομαλές συνθήκες.
Η πανδημία δεν αντιμετωπίζεται με ρωγμές στον κοινωνικό ιστό. Χρειάζεται κοινωνική συνοχή για την αντιμετώπισή της, χρειάζεται η αλληλεγγύη και η κατανόηση. Χρειάζεται ο διαλεκτικός λόγος, η συζήτηση και ο διάλογος για να υπάρξει κοινός δρόμος, κοινή πορεία, πάντα για το καλύτερο. Και το καλύτερο θα πρέπει ασφαλώς να είναι για όλους τους πολίτες χωρίς διαχωρισμούς ή στιγματισμούς. Την ίδια ώρα όμως χρειάζεται να αφεθεί κατά μέρος η αλαζονεία του εγώ, οχυρωμένη πίσω από το ατομικό δικαίωμα, προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Να υιοθετήσουμε το κοινωνείν του Ηράκλειτου που ταυτίζεται με το αληθεύειν. «Καθ’, τι αν κοινωνήσωμεν, αληθεύομεν, α δε αν ιδιάσωμεν, ψευδόμεθα».
Υ.Γ.
Κοινωνικά δείπνα με τον νέο αντιπρόσωπο των Ηνωμένων Εθνών στη Λευκωσία Κόλιν Στιούαρτ, νέα ΜΟΕ, η ενέργεια ξανά στο τραπέζι για να ικανοποιηθεί η Άγκυρα, παιχνίδια στις Βρυξέλλες, από κοντά και οι Βρετανοί, στόχος ο τετραγωνισμός του κύκλου στο Κυπριακό. Δεν τετραγωνίζεται! Νέα στρατηγική χρειάζεται από Λευκωσία και Αθήνα, άρση των κατοχικών δεδομένων και δημιουργία κανονικού κράτους χωρίς φυλετικές δομές και φυλετικούς διαχωρισμούς. Και εννοείται χωρίς επικυριαρχία της Άγκυρας.
*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019. Τώρα κυκλοφορεί και το νέο του μυθιστόρημα, ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ/ΣΤΟ ΥΦΑΝΤΟ ΤΟΥ ’21, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. [email protected]
