Η Κύπρος τη δεκαετία 2014-2024 κατέγραψε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά αύξησης της μέσης ηλικίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με το ποσοστό των παιδιών ηλικίας κάτω των 15 ετών να καταγράφει μείωση και το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών να μεγαλώνει χρόνο με τον χρόνο.
Για του λόγου το αληθές και σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα επίσημα στοιχεία, στο τέλος του 2023, το ποσοστό των παιδιών ηλικίας κάτω των 15 χρονών βρισκόταν στο 15,3% το 2023 (22,3% το 2000) και το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 65 χρονών και άνω ανέβηκε στο 17,7%, σε σύγκριση με 11,3% το 2000.
Η γήρανση του πληθυσμού στην Κύπρο δεδομένη και «εάν δεν λάβουμε έγκαιρα τα μέτρα μας, το πολύ σε μια δεκαετία θα τρέχουμε πίσω από τα πολλά προβλήματα που θα μας προκύψουν», τόνισε, μιλώντας στον «Φ», ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, Κωνσταντίνος Φελλάς. Ήδη, είπε, «κάποια από αυτά τα προβλήματα αρχίσαμε να τα βλέπουμε και διαπιστώνουμε ότι είμαστε εντελώς απροετοίμαστοι για τη συνέχεια. Για παράδειγμα, ήδη βλέπουμε καθημερινά να βγαίνουν στη δημοσιότητα προβλήματα που προκύπτουν από την ανυπαρξία δομών φροντίδας των ηλικιωμένων μας μετά τη νοσηλεία τους σε νοσοκομεία, από την ανυπαρξία οργανωμένου συστήματος κατ’ οίκον παροχής υπηρεσιών υγείας στους ανθρώπους που δεν μπορούν εύκολα να μετακινηθούν από και προς τα νοσοκομεία ή κέντρα υγείας.
Πολύ πρόσφατα είδαμε τους οργανωμένους ασθενείς να δίνουν μάχη ακόμα και για να λειτουργήσει δρομολόγιο λεωφορείων που θα διευκολύνει ηλικιωμένους της ορεινής Λευκωσίας να πηγαίνουν στο νοσοκομείο και μετά από όλα αυτά, τα οποία καταδεικνύουν από μόνα τους αποκλεισμό και εγκλωβισμό των ηλικιωμένων, έχουμε την πρώτη μεγάλη ομάδα ηλικιωμένων οδηγών και προσπαθούμε να βρούμε τρόπους για να τους διαχειριστούμε καταλήγοντας, προς το παρόν, σε λύσεις ρατσιστικές, σε μέτρα οριζόντια και επικίνδυνα για την υγεία και την ευημερία αυτών των ανθρώπων, σε αποφάσεις που στο τέλος θα μας δημιουργήσουν επιπρόσθετα προβλήματα».
Η ομάδα αυτή των ηλικιωμένων οδηγών, εξήγησε ο κ. Φελλάς, «είναι στην ουσία η πρώτη μεγάλη γενιά ανθρώπων στην Κύπρο που μαζικά κράτησε τιμόνι. Και αρχίζουν τα ερωτήματα: Να τους πάρουμε την άδεια οδήγησης και να τους κλείσουμε στο σπίτι; Να τους αυξήσουμε τα ασφάλιστρα για να τους υποχρεώσουμε έτσι να αφήσουν από μόνοι τους το τιμόνι; Διότι, τα ασφάλιστρα σε σχέση με τις περισσότερες συντάξεις, μάλλον είναι δυσανάλογα υψηλά. Να τους αφήσουμε να συνεχίσουν να οδηγούν θέτοντας, ενδεχομένως, σε κάποιες περιπτώσεις και όχι σε όλες, σε κίνδυνο τους ίδιους και τους υπόλοιπους που διακινούνται στους δρόμους; Να τους υποχρεώνουμε να μετακινούνται με τα λεωφορεία; Έχουμε οργανωμένο σύστημα μεταφορών; Τα όσα διαθέτουμε μπορούν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους; Τι θα σημαίνει για τα παιδιά των ανθρώπων αυτών και τις δικές τους οικογένειες το να πρέπει να μεταφέρουν οπουδήποτε την οποιαδήποτε στιγμή τους γονείς ή τους παππούδες τους; Και αν δεν έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν; Θα αποκλείσουμε, θα εγκλωβίσουμε μια μερίδα του πληθυσμού μας; Και αν το αποφασίσουμε αυτό τι θα γίνει με την κατάθλιψη, τη μοναξιά και όλα τα συνεπακόλουθα προβλήματα κοινωνικά και υγείας;».
«Καμία απάντηση δεν μπορεί να είναι κάθετη και απόλυτη όταν μιλάμε για ανθρώπους. Τα αποτρεπτικά ασφάλιστρα είναι ένα μέτρο που συνιστά σίγουρα ηλικιακό ρατσισμό. Η απαγόρευση στην κατοχή άδειας οδήγησης επίσης. Ο ηλικιακός ρατσισμός δεν αγγίζει μόνο τα συναισθήματα των ηλικιωμένων, επηρεάζει τη σωματική υγεία, τις γνωσιακές τους δεξιότητες, την ευεξία τους».
Παράλληλα και σύμφωνα με διάφορες έρευνες, «ο ηλικιακός ρατσισμός συνδέεται με καρδιαγγειακά επεισόδια, με τη σωματική λειτουργία με τη νόσο Αλτσχάιμερ, με ψυχικά νοσήματα και σίγουρα με την κατάθλιψη και όλα τα συνεπακόλουθα της και τις επιπτώσεις της στην υγεία. Πολύ πρόσφατα είδαμε στατιστικά δεδομένα της ΕΕ για τα υψηλά ποσοστά μοναξιάς και κατάθλιψης στην Κύπρο».
Τέλος, «να μην ξεχνάμε την κακοποίηση. Το να αφήνουμε τους ηλικιωμένους μας κλεισμένους σε ένα σπίτι με ένα φροντιστή, ο οποίος δεν έχει κάποια συναισθηματική σύνδεση μαζί του, το να κλείνουμε ανθρώπους στο σπίτι και να τους τρώει η μοναξιά και η κατάθλιψη, αυξάνει της πιθανότητες κακοποίησης του και κακοποίηση δεν είναι μόνο σωματική. Είναι ψυχολογική, λεκτική, είναι η καταπίεση κλπ. Κακοποίηση είναι και η παραμέληση».
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, «ένα στα έξι άτομα άνω των 60 υποφέρει από κακοποίηση, ωστόσο, μόλις το 4% των περιπτώσεων καταγράφεται. Δεν έχουμε αποτελεσματική και συστηματική καταγραφή δεδομένων στην Κύπρο, οπόταν δεν έχουμε ούτε και πλήρη εικόνα. Επίσης, δεν έχουμε στην Κύπρο ειδικούς χώρους που μπορούν να φιλοξενήσουν τον κακοποιημένο ηλικιωμένο. Έχουμε για τα παιδιά, έχουμε για τις γυναίκες, αλλά οι ηλικιωμένοι μας δεν έχουν».
«Ήρθε η ώρα να λάβουμε σοβαρές και σωστές αποφάσεις για τον πληθυσμό μας»
«Η ηλικία δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι το μοναδικό κριτήριο για να ανεβαίνουν τα ασφάλιστρα ή για να αφήνει ένας άνθρωπος το τιμόνι. Πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους, εξατομικευμένους για να διαχειριστούμε την κατάσταση. Σύμφωνα με καταγγελίες, που έφθασαν και κοντά μας, ηλικιωμένοι έχουν απορριφθεί από ασφαλιστικές εταιρείες με μόνο κριτήριο την ηλικία τους. Ας προχωρούν σε εξατομικευμένη αξιολόγηση. Τα οριζόντια μέτρα σχεδόν ποτέ δεν είναι σωστά και αποτελεσματικά».
«Επικαλούνται πολλοί τα μειωμένα αντανακλαστικά των ανθρώπων μιας ηλικίας και άνω. Αυτό δεν μπορούμε να το αμφισβητήσουμε. Όμως να βλέπουμε και τα δεδομένα. Από δική μας διερεύνηση διαπιστώσαμε ότι κατά το 2023 στα περισσότερα σοβαρά τροχαία δυστυχήματα οι ηλικιωμένοι που είχαν εμπλακεί, ήταν είτε επιβάτες, είτε πεζοί. Οπόταν, μάλλον, πρέπει να βρούμε έναν άλλο τρόπο αξιολόγησης. Υπάρχουν ηλικιωμένοι που ναι, δεν μπορούν να οδηγήσουν και οι περισσότεροι από αυτούς δεν οδηγούν, υπάρχουν όμως και εκείνοι που έχουν τη δυνατότητα να οδηγήσουν με ασφάλεια. Για εκείνους που δεν αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να οδηγήσουν τότε και πάλι πρέπει να μεριμνήσουμε ως κράτος. Κάναμε κάτι για να μην νιώθει ένας άνθρωπος ότι όταν περάσει ένα όριο ηλικίας θα πέσει σε μαρασμό και θα εγκλωβιστεί στο σπίτι του; Έχουμε μέσα μεταφοράς προσβάσιμα και με τις απαραίτητες διευκολύνσεις και δρομολόγια; Έχουμε προγράμματα διαφόρων δραστηριοτήτων; Έχουμε μεριμνήσει ώστε οι άνθρωποι στην Κύπρο να αναπτύσσουν τη συγκεκριμένη κουλτούρα;».
«Ήρθε η ώρα να λάβουμε σοβαρές και σωστές αποφάσεις για τον πληθυσμό μας. Έπονται κι άλλες ομάδες ηλικιωμένων ανθρώπων. Όταν είμαστε νέοι και μπορούμε, αυτά τα πράγματα δεν τα λαμβάνουμε υπόψη. Όταν γινόμαστε 70 και άνω αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε. Ας μην περιμένουμε, όλοι εμείς που σήμερα αποφασίζουμε, να φθάσουμε τα 70 για να καταλάβουμε».
