Σοβαρές αναταράξεις και έντονη διαφωνία μεταξύ κρατικών υπηρεσιών προκάλεσε η πρόταση για την εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκού πάρκου, με δυναμικότητα παραγωγής ενέργειας 180 MW και δυναμικότητα αποθήκευσης ενέργειας 40 MW, σε τεμάχια κρατικής χαλίτικης γης και τουρκοκυπριακής γης υπό κρατική διαχείριση, στα διοικητικά όρια των κοινοτήτων Λυθροδόντα, Καταλιόντα και Μαθιάτη της επαρχίας Λευκωσίας.
Η διαδικασία αξιολόγησης της Μελέτης Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΜΕΕΠ) εξελίσσεται σε «μπάχαλο» μεταξύ συναρμόδιων Αρχών, με αντικρουόμενες τοποθετήσεις από το Τμήμα Γεωργίας, συνεχείς υπαναχωρήσεις από το Τμήμα Δασών και συνολική απόρριψη από την Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, πυροδοτώντας αντιδράσεις και από περιβαλλοντικές οργανώσεις που είναι μέλη της Επιτροπής Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΕΠΕ), όπως το Terra Cypria και το BirdLife Cyprus.
Το Τμήμα Γεωργίας και το Τμήμα Δασών με πρόσφατες επιστολές τους αλλάζουν τις τοποθετήσεις τους και υπαναχωρούν από τις θέσεις τους, αντίστοιχα, προκειμένου να συναινέσουν στην υλοποίηση του προτεινόμενου έργου, υπό την προϋπόθεση εφαρμογής αντισταθμιστικών μέτρων και επανασχεδιασμού επιμέρους στοιχείων του πάρκου. Το Τμήμα Γεωργίας απέστειλε σχετικές επιστολές στις 20/5/2025 και 11/6/2025, ενώ το Τμήμα Δασών απέστειλε σχετικές επιστολές στις 27/6/2025 και 2/7/2025.
Από την άλλη πλευρά, η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, με τοποθέτηση της ημερομηνίας 2/7/2025, τάσσεται κατηγορηματικά εναντίον της κατασκευής και λειτουργίας του φωτοβολταϊκού πάρκου, υποδεικνύοντας ότι η περιοχή είναι ύψιστης οικολογικής σημασίας. Συγκεκριμένα, η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας καταγράφει την ύπαρξη θέσεων φωλεοποίησης και ενεργών χωροκρατειών προστατευόμενων αρπακτικών ειδών, όπως η Αετοβαρβακίνα (Buteo rufinus), ενώ παράλληλα καταθέτει στοιχεία για χρήση της συγκεκριμένης περιοχής για σκοπούς διασποράς, τροφοληψίας και ξεκούρασης από αυστηρά προστατευόμενα αρπακτικά είδη, όπως ο Σπιζαετός (Aquila fasciata), το οποίο μάλιστα είναι ταξινομημένο ως είδος «υπό απειλή» με βάση την ισχύουσα εθνική νομοθεσία.
Η περιοχή φιλοξενεί επίσης πολυάριθμα ζευγάρια ενδημικών ειδών, με σημαντικότερο τον Τρυπομάζη (Sylvia melanothorax), γεγονός το οποίο καθιστά την περιοχή απαραίτητη για τη διατήρηση της τοπικής ορνιθοπανίδας.
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί μία συμπαγή μεγάλης έκτασης χαλίτικη γη, με πολύ περιορισμένη ανθρώπινη δραστηριότητα και την σχεδόν παντελή απουσία οικοδομών/υποστατικών και δικτύων πρόσβασης. Αυτό, σημειώνει, έχει συντελέσει στα να έχει αναπτυχθεί μία σημαντική βιοποικιλότητα στο χώρο, η οποία ενισχύεται από το μωσαϊκό βιοτόπων που χαρακτηρίζει την περιοχή. Όπως εξηγεί η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, ολόκληρη η χαλίτικη γη εντός της κτηνοτροφικής ζώνης της υπό εξέταση περιοχής αποτελεί πολύ σημαντική περιοχή για την πτηνοπανίδα, όχι μόνο λόγω της ύπαρξης χωροκράτειας σημαντικών αρπακτικών πτηνών, αλλά και δεκάδων άλλων ειδών τα οποία διαβιούν στην περιοχή.
Σε κοινή επιστολή που απευθύνεται στην Περιβαλλοντική Αρχή, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Terra Cypria και BirdLife Cyprus, ως μέλη της ΕΕΠΕ, σημειώνουν ότι η προτεινόμενη κατασκευή και λειτουργία φωτοβολταϊκού πάρκου στη συγκεκριμένη περιοχή είναι εξαιρετικά προβληματική, καθότι περιλαμβάνει έξι κατηγορίες υπό-περιοχών αποκλεισμού/ απαγόρευσης και πέντε κατηγορίες υπό-περιοχών εξέτασης κατά περίπτωση έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).
Οι έξι κατηγορίες υπό-περιοχών αποκλεισμού/ απαγόρευσης έργων ΑΠΕ περιλαμβάνουν: Περιοχές Προστασίας (Πολεοδομική Ζώνη Προστασίας Υδάτων Ζ3).
Περιοχές Δικτύου Natura 2000 (Τόπος Κοινοτικής Σημασίας Ποταμός Γιαλιάς και ζώνη ανάσχεσης περιμετρικά της προστατευόμενης περιοχής πλάτους 500 μ.).
Περιοχές Ορυκτών Πόρων (λατομική περιοχή ούμπρας με ισχύον προνόμιο λατομείου και περιοχή ερευνητικών γεωτρήσεων οξειδωμένου μεταλλεύματος).
Περιοχή Επικλινών Εδαφών (περιοχές μεγάλων και απότομων κλίσεων πέραν 25%).
Υδατορέματα (Πολεοδομική Ζώνη Προστασίας Υδάτων Ζ3, ζώνη προστασίας περιμετρικά υδατορεμάτων / αργακιών πλάτους 5 μ. και Ζώνη Προστασίας ΙΙ / Ελεγχόμενη Ζώνη Γεώτρησης Ύδρευσης).
Αρχαιολογικούς Χώρους και Αρχαία Μνημεία (αρχαία αγρέπαυλη στην τοποθεσία Κούρβελλος και σύμπλεγμα νερόμυλων στον ποταμό Γιαλιά).
Οι πέντε κατηγορίες υπό-περιοχών εξέτασης κατά περίπτωση έργων ΑΠΕ περιλαμβάνουν:
Περιοχές Προστασίας Πανίδας (θέσεις φωλεοποίησης και ενεργές χωροκράτειες προστατευόμενου φωλεάζοντος είδους αρπακτικού, περιοχή διασποράς, τροφοληψίας και ξεκούρασης αυστηρά προστατευόμενου φωλεάζοντος είδους αρπακτικού υπό απειλή και σημαντική περιοχή φωλεοποίησης προστατευόμενων ειδών άγριων πτηνών κοινοτικού ενδιαφέροντος, τα οποία περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τα Άγρια Πτηνά).
Περιοχές Προστασίας Χλωρίδας (περιοχή εξάπλωσης χιλιάδων προστατευόμενων δέντρων και θάμνων με βάση τον περί Δασών Νόμο, περιλαμβανομένων τουλάχιστον 1.400 πεύκων πέραν των 25 ετών και μεγάλες και συμπαγείς εκτάσεις κατανομής σημαντικών και προστατευόμενων τύπων φυσικών οικοτόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος, οι οποίοι περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τους Οικοτόπους).
Γεωργική Γη – Αρδευόμενες Περιοχές (γεωργική γη υψηλής φυσικής αξίας και αποδοτική γεωργική γη μέτριας γονιμότητας σε Πολεοδομική Ζώνη Γεωργικής Χρήσης Γ3).
Κτηνοτροφικές Ζώνες (Πολεοδομική Ζώνη Κτηνοτροφικής Χρήσης Δ1, στην οποία επιτρέπεται η ανέγερση υποστατικών για μαζική εκτροφή ζώων και πτηνών εξαιρουμένων των χοίρων).
Αρχαιολογικούς Χώρους και Αρχαία Μνημεία (τοπίο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και περιβάλλον χώρος αρχαίων μνημείων και αρχαιολογικών χώρων).
Αξιοσημείωτη είναι η στάση του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, του Επιστημονικού Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου (ΕΤΕΚ), της Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου (ΟΠΟΚ), αλλά και αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης αρχών, όπως ο Επαρχιακός Οργανισμός Αυτοδιοίκησης Λευκωσίας και το Σύμπλεγμα Κοινοτήτων Μαχαιρά, που εισηγούνται την απόρριψη του προτεινόμενου έργου στην ολότητα του.
Αντιφατικά μηνύματα
Το Τμήμα Γεωργίας εισηγήθηκε ρητά την απόρριψη του αρχικού σχεδιασμού φωτοβολταϊκού πάρκου και πρότεινε εναλλακτικά την εγκατάσταση αγροβολταϊκού πάρκου, εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές.
Η πρόθεση της εταιρείας να μετατρέψει το έργο σε αγροβολταϊκό αντιμετωπίζεται πλέον θετικά από το Τμήμα Γεωργίας που δίνει το πράσινο φως υπό τον όρο ότι θα ακολουθηθούν οι κατευθυντήριες γραμμές που έχουν θεσπιστεί για τέτοια έργα. Περαιτέρω, το Τμήμα Γεωργίας υπενθυμίζει ότι το μέγιστο επιτρεπόμενο μέγεθος τεμαχίου ανά αίτηση για αγροβολταϊκά είναι 25 δεκάρια, με περιορισμούς στον αριθμό αιτήσεων που μπορούν να υποβληθούν από φυσικά ή νομικά πρόσωπα ανάλογα με την ιδιότητά τους ως γεωργοί.
Το Τμήμα Δασών, ενώ αναγνωρίζει την ανάγκη απομάκρυνσης συγκεκριμένων δασικών συστάδων για την υλοποίηση μέρους του έργου, θέτει ταυτόχρονα αυστηρούς όρους αντιστάθμισης: Μεταξύ άλλων φύτευση 12.000 ιθαγενών δέντρων, ειδικές υποδομές για διέλευση πανίδας και αυστηρή περιβαλλοντική διαχείριση.
Σε έκθεση που υποβλήθηκε στην Περιβαλλοντική Αρχή, η οποία ετοιμάστηκε από τον Τομέα Πάρκων και Περιβάλλοντος του Τμήματος Δασών μετά από οδηγίες του Διευθυντή, αναφέρεται ότι επειδή η χωροθέτηση του υποσταθμού θα γίνει εντός της νοτιότερης αναγνωρισμένης συστάδας προστατευόμενων ειδών δέντρων, αναμένεται η αποκοπή επιπλέον 244 πεύκων πέραν των 25 ετών. Εφόσον δεν είναι εφικτή η χωροθέτηση του υποσταθμού σε άλλο σημείο εντός της περιοχής μελέτης, το Τμήμα Δασών επισημαίνει ότι η απομάκρυνση της συγκεκριμένης συστάδας είναι εφικτή μόνο υπό την προϋπόθεση εφαρμογής αντισταθμιστικών μέτρων, τα οποία περιλαμβάνουν την αύξηση κατά 2.000 του απαιτούμενου αριθμού φυτεύσεων νεαρών πλατύφυλλων δενδρυλλίων, καθώς και την τοποθέτηση πυροσβεστικών φωλιών κατά μήκος της περιμέτρου του υποσταθμού.
Παρά την αρνητική εισήγηση της ΕΕΠΕ από τον Φεβρουάριο, εκκρεμεί μέχρι σήμερα η έκδοση της σχετικής Γνωμοδότησης από την Περιβαλλοντική Αρχή. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις καλούν την Αρχή να λάβει ολιστικά υπόψη τις αθροιστικές επιπτώσεις του έργου και όχι να τις εξετάσει αποσπασματικά ή επιφανειακά, προειδοποιώντας για σοβαρό περιβαλλοντικό και νομικό προηγούμενο.
