Σοβαρές επιπτώσεις αναμένεται να έχει, για χιλιάδες οδηγούς, η εφαρμογή του Διατάγματος του Υπουργού Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, το οποίο προβλέπει από την 3η Οκτωβρίου 2025 την αυτόματη ακύρωση των Πιστοποιητικών Καταλληλότητας (MOT) για όλα τα οχήματα των οποίων η ανάκληση αερόσακου δεν έχει ολοκληρωθεί εντός του οκτάμηνου που προβλέπει η σχετική νομοθεσία.
Η συγκεκριμένη ρύθμιση εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα μέτρων πρόληψης που στοχεύει στην αποτροπή τραγικών περιστατικών, αφού όπως υπογραμμίζεται στις αξιολογήσεις κινδύνου των ίδιων των κατασκευαστών οι συγκεκριμένοι αερόσακοι ενδέχεται να εκραγούν επικίνδυνα, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή των επιβατών.
Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες πολλοί διανομείς οχημάτων εξακολουθούν να μην έχουν διευθετήσει ούτε καν ραντεβού με ιδιοκτήτες που προσήλθαν για την αντικατάσταση των προβληματικών εξαρτημάτων. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο σε οχήματα με αερόσακους της Takata, για τα οποία καταγράφεται αυξημένος αριθμός εκκρεμουσών ανακλήσεων.
Η κατάσταση προκαλεί ασφυξία στην αγορά, καθώς φαντάζει σχεδόν αδύνατο να ολοκληρωθούν οι απαιτούμενες εργασίες μέχρι την εκπνοή της προθεσμίας. Καθίσταται λοιπόν μονόδρομος για το Υπουργείο Μεταφορών να προχωρήσει σε παράταση της σχετικής προθεσμίας, κάτι που δεν αποκλείεται να γίνει ακόμα και αύριο.
Ο Υπουργός Μεταφορών Αλέξης Βαφεάδης ανέφερε χαρακτηριστικά «δεν έχει φύγει ποτέ από τη σκέψη μας το κατά πόσο θα μπορέσουμε να πετύχουμε την υλοποίηση όλων των ανακλήσεων εντός των 8 μηνών. Παρακολουθούμε καθημερινά τις εξελίξεις και είμαστε σε συνεχή επαφή με τους εμπλεκόμενους.»
Ο Υπουργός έκανε λόγο για μεγάλες εκστρατείες ενημέρωσης, τόσο μέσω τηλεόρασης, ραδιοφώνου και υπαίθριας διαφήμισης, όσο και μέσω εντατικών προσπαθειών του Τμήματος Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ) να πιέσει διανομείς και συνεργεία να επισπεύσουν τις διαδικασίες.
Κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας την περασμένη Δευτέρα παρουσιάστηκε η Έκθεση της Ομάδας Εργασίας, η οποία προέκυψε από τη μελέτη του πορίσματος της Τριμελούς Ερευνητικής Επιτροπής για τις ανακλήσεις και την εισαγωγή οχημάτων από Ε.Ε. και τρίτες χώρες.
Ανάμεσα στις εισηγήσεις της έκθεσης που υιοθετήθηκαν από το Συμβούλιο περιλαμβάνονται:
>Επαναλειτουργία της Μονάδας Οδικής Ασφάλειας, ως θεσμικού συντονιστικού κόμβου για την ενημέρωση, εποπτεία και εφαρμογή μέτρων.
>Καταχώριση επαγγελματιών εισαγωγέων και δημιουργία Μητρώου, για τη θωράκιση του επαγγέλματος και την αποφυγή «αλεξιπτωτιστών».
>Θεσμοθέτηση υποχρεωτικού ελέγχου ανακλήσεων μέσω VIN, πριν την εγγραφή οχήματος στη Δημοκρατία.
>Ενίσχυση εποπτείας και θεσμοθέτηση διορθωτικών μέτρων, ακόμη και σε εισαγόμενα γκρίζα οχήματα.
>Δημιουργία πλατφόρμας VIN Portal, για πρόσβαση του κοινού στην πληροφόρηση ανακλήσεων.
Νομικά κενά και ερωτήματα
Η έκθεση θέτει σειρά ερωτημάτων προς τη Νομική Υπηρεσία, ζητώντας διευκρινίσεις για:
*Τον ρόλο και τις υποχρεώσεις διανομέων και εισαγωγέων σε σχέση με την ενημέρωση για ανακλήσεις και την υλοποίηση διορθωτικών μέτρων.
*Το αν οι εισαγωγείς οχημάτων από τρίτες χώρες θεωρούνται κατασκευαστές βάσει του Κανονισμού (ΕΕ) 2018/858.
*Την ευθύνη του εξουσιοδοτημένου επισκευαστή και το εάν οι ανακλήσεις πρέπει να γίνονται αποκλειστικά μέσω αυτού.
*Το αν οι διορθωτικές ενέργειες θα πρέπει να προσφέρονται δωρεάν, ακόμη και σε εισαγόμενα «γκρίζα» οχήματα.
Βαφεάδης: Το κράτος αναλαμβάνει τον ρόλο που του αναλογεί
Σύμφωνα με τον κ. Βαφεάδη «η Κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να προχωρήσει με στοχευμένες παρεμβάσεις, νομοθετικές ρυθμίσεις και θεσμικές τομές στον τομέα της οδικής ασφάλειας. Δεν θα αφήσουμε κενά. Δεν θα επιτρέψουμε την επανάληψη λαθών του παρελθόντος.»
Η επανεκκίνηση της Μονάδας Οδικής Ασφάλειας θεωρείται από το Υπουργείο ως η «επιστροφή της κρατικής παρουσίας» σε έναν χώρο που χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και μέχρι σήμερα έλλειψη αποτελεσματικού συντονισμού.
Το Υπουργείο καλεί όλους τους ιδιοκτήτες οχημάτων να επισκεφθούν την ιστοσελίδα του Υπουργείου Μεταφορών και να ελέγξουν εάν το όχημά τους εμπίπτει στις ανακλήσεις. Η διαδικασία είναι δωρεάν και διασφαλίζει την νομιμότητα και ασφάλεια του οχήματος.
Καταληκτικά, η πίεση προς τους διανομείς αυξάνεται, ενώ η αβεβαιότητα για τις συνέπειες στους ιδιοκτήτες ενδέχεται να οδηγήσει σε καθολική παράταση του μέτρου. Η πρόθεση του κράτους να διορθώσει τις δυσλειτουργίες είναι σαφής, ωστόσο η υλοποίηση σε επίπεδο αγοράς παραμένει το μεγάλο στοίχημα.
«Καμπανάκι» από την Ομάδα Εργασίας
Σημαντικά ζητήματα και σοβαρές ελλείψεις σε σχέση με την εισαγωγή, έγκριση και εποπτεία οχημάτων στην Κυπριακή Δημοκρατία φέρνει στο φως η Έκθεση της Ομάδας Εργασίας που διορίστηκε από το Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, δυνάμει του άρθρου 4(4) του περί Οδικής Ασφάλειας Νόμου του 1986.
Η έκθεση, η οποία συντάχθηκε από τους επικεφαλής τριών κρίσιμων υπηρεσιών (Τμήμα Οδικών Μεταφορών, Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών και Τμήμα Τροχαίας Αρχηγείου Αστυνομίας), καταγράφει μια σειρά διαπιστώσεων και καταθέτει εισηγήσεις που στοχεύουν σε πλήρη αναδιάρθρωση του πλαισίου έγκρισης και εποπτείας οχημάτων, ιδιαίτερα αυτών που εισάγονται από τρίτες χώρες, τα λεγόμενα «γκρίζα οχήματα».
Η Ομάδα Εργασίας προτείνει ένα εκτενές πλέγμα θεσμικών, νομοθετικών και οργανωτικών παρεμβάσεων που κρίνονται απαραίτητες για την ενίσχυση της οδικής ασφάλειας και την ορθή διαχείριση των εισαγωγών οχημάτων στην Κύπρο. Η υλοποίηση των εισηγήσεων θα απαιτήσει ισχυρή πολιτική βούληση, στενή συνεργασία μεταξύ φορέων και, κυρίως, θέσπιση ενός σαφούς και εφαρμόσιμου νομοθετικού πλαισίου.
Οι εισηγήσεις είναι αποτέλεσμα της μελέτης των πορισμάτων της έκθεσης της Τριμελής Ερευνητικής Επιτροπής για τη διάθεση στην Κυπριακή Αγορά Οχημάτων από την Ε.Ε, της εισαγωγής οχημάτων από τρίτες χώρες, καθώς και την ανάκληση των οχημάτων αυτών και εισηγήσεις.
Κενά στην επικοινωνία μεταξύ των φορέων
Η Ομάδα Εργασίας εντοπίζει σοβαρές ελλείψεις στη ροή πληροφόρησης μεταξύ των μελών του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας. Χαρακτηριστικά, όπως σημειώνεται, εκθέσεις του Τμήματος Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών για σοβαρά ζητήματα, ενώ στάλθηκαν στην Αστυνομία, δεν κοινοποιήθηκαν στο Υπουργείο Μεταφορών ούτε σε άλλα μέλη του Συμβουλίου. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει, σύμφωνα με την έκθεση, την ανάγκη θεσμοθέτησης μηχανισμού άμεσης και ουσιαστικής ενημέρωσης μεταξύ όλων των εμπλεκομένων.
Νομοθετικά κενά και ανάγκη συμμόρφωσης
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην ανάγκη κατάργησης της υφιστάμενης νομοθεσίας για την έγκριση τύπου οχημάτων (Ν. του 2005 και Κανονισμοί του 2003), οι οποίοι θεωρούνται πλέον ξεπερασμένοι, και την πλήρη αντικατάστασή τους με τις διατάξεις του ευρωπαϊκού Κανονισμού 858/2018.
Η Ομάδα εισηγείται την θέσπιση εναλλακτικών απαιτήσεων για την εθνική επιμέρους έγκριση οχημάτων, ίδρυση ανεξάρτητης Αρχής Εποπτείας της Αγοράς, ξεχωριστής από την Αρχή Έγκρισης Τύπου (η οποία σήμερα είναι το Τμήμα Οδικών Μεταφορών), καθώς και τη δημιουργία πλαισίου για την εποπτεία και ανάκληση οχημάτων, περιλαμβανομένων των εισαγόμενων από τρίτες χώρες.
Επανασύσταση της Μονάδας Οδικής Ασφάλειας
Αναλυτικές είναι οι εισηγήσεις της Τριμελούς Επιτροπής για αναδιάρθρωση του θεσμικού πλαισίου, σύσταση νέας Μονάδας Οδικής Ασφάλειας, αποτίμηση κινδύνου, και ρύθμιση του επαγγέλματος εισαγωγέα αυτοκινήτων.
Τη δημιουργία μιας εξειδικευμένης Μονάδας Οδικής Ασφάλειας, με διευρυμένες αρμοδιότητες και σαφή ρόλο στον συντονισμό και την υλοποίηση της εθνικής πολιτικής για την οδική ασφάλεια, εισηγείται η Τριμελής Επιτροπή στο πλαίσιο των συμπερασμάτων από την Ερευνητική Επιτροπή.
Η Μονάδα θα απαρτίζεται κατ’ ελάχιστο από έναν πολιτικό μηχανικό με εξειδίκευση στην οδική ασφάλεια, έναν συγκοινωνιολόγο και έναν διοικητικό λειτουργό. Στις βασικές αρμοδιότητές της θα περιλαμβάνονται:
Ο χειρισμός όλων των θεμάτων αρμοδιότητας του Υπουργείου στον τομέα της οδικής ασφάλειας.
Ο ρόλος εκτελεστικού και διοικητικού οργάνου για την υλοποίηση των αποφάσεων του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας.
Η συμμετοχή σε ευρωπαϊκά σώματα, όπως η Ομάδα Υψηλού Επιπέδου για την Οδική Ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η σύνταξη νομοσχεδίων και η διαρκής συνεργασία με την Αστυνομία, το Τμήμα Δημοσίων Έργων και το Τμήμα Οδικών Μεταφορών για την αναθεώρηση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.
Η Μονάδα θα λειτουργεί και ως κόμβος πληροφόρησης, με αρμοδιότητες στην ανάλυση δεδομένων, την καταγραφή των οδικών δυστυχημάτων και τη σύνδεση με ευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων όπως η CARE.
Αξιολόγηση και αναβάθμιση του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας
Η Επιτροπή προχωρά σε σειρά εισηγήσεων για τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας και τη διασφάλιση της άμεσης εμπλοκής του σε σημαντικά ζητήματα:
Καθορισμός διαδικασίας σύγκλησης σε περιπτώσεις επειγόντων θεμάτων.
Ενεργοποίηση υποεπιτροπών για την εξέταση θεμάτων και την παρουσίασή τους στο Συμβούλιο.
Συμμετοχή μη κυβερνητικών οργανώσεων και ιδιωτικών φορέων (π.χ. Τεχνίτες Οχημάτων) σε υποεπιτροπές.
Δημιουργία μηχανισμού διαρκούς αλληλοενημέρωσης μεταξύ Τμημάτων για σοβαρά περιστατικά.
Θέσπιση επικοινωνιακού πλάνου και καμπανιών ευαισθητοποίησης.
Καθιέρωση ετήσιας λογοδοσίας και δεικτών αποδοτικότητας.
Η επιτροπή εισηγείται τη δημιουργία σταθερής υποομάδας ελέγχου και πραγματογνωμοσύνης ατυχημάτων, με κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό.
Ετοιμασία μηχανισμού αποτίμησης κινδύνου
Με στόχο τη βελτίωση της εποπτείας της αγοράς και την προστασία των καταναλωτών, προτείνεται η θέσπιση μηχανισμού αποτίμησης κινδύνου, σύμφωνα με τη Γενική Μεθοδολογία Αξιολόγησης Κινδύνου της ΕΕ (EU Risk Assessment Methodology).
Ο μηχανισμός θα εξειδικεύεται στα χαρακτηριστικά της κυπριακής αγοράς, που περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό εισαγόμενων οχημάτων από τρίτες χώρες. Η ανάλυση θα λαμβάνει υπόψη παραμέτρους όπως: Ηλικία οχήματος, Τύπος και προέλευση, Καθεστώς εισαγωγής, Ιστορικό ανακλήσεων.
Η Επιτροπή εισηγείται όπως η Αρχή Εποπτείας της Αγοράς συνεργαστεί με εμπειρογνώμονες για την κατάρτιση της σχετικής μεθοδολογίας, ενώ θα χρησιμοποιείται δείγμα οχημάτων από το Μητρώο για ετήσιους ελέγχους.
Νομοθετική ρύθμιση του επαγγέλματος εισαγωγέα αυτοκινήτων
Σε μια προσπάθεια να ελεγχθεί η ποιότητα και η αξιοπιστία των οχημάτων που εισάγονται στη Δημοκρατία, κατατίθεται πρόταση για την καθιέρωση Μητρώου Εισαγωγέων Οχημάτων και Διανομέων Κατασκευαστών.
Οι προϋποθέσεις εγγραφής στο μητρώο περιλαμβάνουν:
Πιστοποίηση συμμόρφωσης με τον Κανονισμό (ΕΕ) 858/2018.
Ποινικό μητρώο, οικονομική βιωσιμότητα και τεχνική επάρκεια.
Υποδομές (γραφεία, εκθέσεις) και τήρηση Κώδικα Δεοντολογίας.
Κυρώσεις και αποκλεισμοί για παραβιάσεις.
Η νέα ρύθμιση αναμένεται να λειτουργήσει ανάλογα με άλλες ρυθμιστικές αρχές, όπως το Συμβούλιο Εργοληπτών ή το Συμβούλιο Κτηματομεσιτών.
Εκσυγχρονισμός της διαδικασίας NIVA
Η Επιτροπή εισηγείται επίσης σημαντικές αλλαγές στον τρόπο εισαγωγής και ελέγχου μεμονωμένων οχημάτων από τρίτες χώρες. Μεταξύ άλλων προτείνονται:
Ευθυγράμμιση με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2018/858 με καθορισμό αυστηρών εναλλακτικών απαιτήσεων.
Υποχρεωτικός έλεγχος VIN πριν την εισαγωγή, με εξακρίβωση ύπαρξης ενεργών ανακλήσεων.
Θεσμοθέτηση Pre Delivery Inspection από εξουσιοδοτημένο φορέα.
Δημιουργία πλατφόρμας ανακλήσεων με πρόσβαση για πολίτες, τελωνείο και άλλους εμπλεκόμενους φορείς.
Δημιουργία dashboard δεικτών συμμόρφωσης ανά εισαγωγέα.
Ενημερωτικές καμπάνιες προς το κοινό για τους ελέγχους ανακλήσεων.
Για τα οχήματα που ήδη κυκλοφορούν, εισηγείται ο έλεγχος όλων των μοντέλων χωρίς ευρωπαϊκή έγκριση τύπου από ΔτΚ, ενώ προτείνεται και η θεσμοθέτηση διαδικασίας για οχήματα χωρίς αντιπρόσωπο στη Δημοκρατία.
Αναγκαίες διευκρινίσεις από τη Νομική Υπηρεσία
Η Ομάδα Εργασίας χωρίς να σχολιάζει τα συμπεράσματα της Ερευνητικής Επιτροπής και τις θέσεις/απόψεις/συμπεράσματα τα οποία έχουν σταλεί στη Νομική Υπηρεσία για τις δικές της ενέργειες θεωρεί ότι θα πρέπει να τεθούν υπό μορφή ερωτημάτων στη Νομική Υπηρεσία ώστε να καθοριστούν τόσο οι αρμοδιότητες όσο και οι ευθύνες της Εποπτικής Αρχής, της Αρχής Έγκρισης Τύπου όσο και των οικονομικών φορέων ώστε να μπορέσει με αυτό το τρόπο να θεσπιστεί το νομοθετικό πλαίσιο το οποίο θα ρυθμίζει τόσο τις εισαγωγές οχημάτων από τρίτες χώρες και τις διαδικασίες της εθνικής επιμέρους έγκρισης τύπου όσο και την εφαρμογή διορθωτικών μέτρων. Η Έκθεση παραθέτει σειρά νομικών ερωτημάτων προς τη Νομική Υπηρεσία, ζητώντας ερμηνεία κρίσιμων άρθρων του Κανονισμού 858/2018, όπως:
-Ορισμός και ευθύνες του κατασκευαστή, αντιπροσώπου και εισαγωγέα.
-Υποχρεώσεις διανομέων για ανακλήσεις και εφαρμογή διορθωτικών μέτρων.
-Εάν οι ιδιώτες εισαγωγείς φέρουν ευθύνες ανακλήσεων μετά από μεταβίβαση του οχήματος.
-Υποχρεώσεις εξουσιοδοτημένων επισκευαστών.
-Θεσμικές εισηγήσεις για την ενίσχυση της Οδικής Ασφάλειας
Η Ομάδα Εργασίας προτείνει σαφείς αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας, περιλαμβανομένων:
>Καθιέρωση θεμάτων που πρέπει να συζητούνται άμεσα στο Συμβούλιο και ποια προωθούνται μέσω υποεπιτροπών.
>Θεσμοθέτηση ταχείας σύγκλησης του Συμβουλίου για σοβαρά περιστατικά.
>Ετήσιος απολογισμός δράσεων και δεικτών απόδοσης.
>Διεύρυνση συμμετοχής φορέων, συμπεριλαμβανομένων ΜΚΟ και επαγγελματικών οργανώσεων.
*Επιπλέον, εισηγείται την επανασύσταση της Μονάδας Οδικής Ασφάλειας, στελεχωμένης με ειδικούς επιστήμονες και τεχνοκράτες, η οποία θα λειτουργεί ως:
*Εκτελεστικό όργανο του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας.
*Κεντρικός συντονιστής θεμάτων στρατηγικής για την οδική ασφάλεια.
*Εκπρόσωπος της Κύπρου σε ευρωπαϊκές επιτροπές, όπως το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο CARE.
Ανάγκη για μηχανισμούς αλληλοενημέρωσης και αποτίμησης κινδύνου.
Η Έκθεση αναδεικνύει και την ανάγκη δημιουργίας:
>>Μηχανισμού αλληλοενημέρωσης μεταξύ κρατικών τμημάτων, όχι μόνο για τροχαία δυστυχήματα, αλλά και για ευρύτερα ζητήματα οδικής ασφάλειας (π.χ. μελανά σημεία, καθυστερήσεις ασθενοφόρων, ανεπαρκείς σημάνσεις).
>>Μηχανισμού αποτίμησης κινδύνου (Risk Assessment) για την εποπτεία της αγοράς, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της ΕΕ και βάσει κυπριακών στατιστικών δεδομένων.
Εισαγωγείς και «γκρίζες ζώνες» ευθύνης
Ένα από τα πλέον ευαίσθητα και ανεπαρκώς ρυθμισμένα ζητήματα είναι αυτό των ευθυνών των εισαγωγέων οχημάτων από τρίτες χώρες. Η Ομάδα Εργασίας επισημαίνει την ανάγκη για:
>Καταγραφή και ρύθμιση του επαγγέλματος του εισαγωγέα οχημάτων, με σαφή υποχρέωση συμμόρφωσης με τις πρόνοιες του Κανονισμού 858/2018.
>Καθιέρωση μητρώου εισαγωγέων και διανομέων, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια αξιοπιστίας, οικονομικής φερεγγυότητας και τεχνικής ικανότητας.
>Καθορισμό της υποχρέωσης ενημέρωσης για ανακλήσεις, αλλά και ευθύνης για την υλοποίηση διορθωτικών μέτρων, ακόμα και σε γκρίζα οχήματα.
Αξιοσημείωτη είναι η παρατήρηση της Ομάδας ότι ο δραστικός περιορισμός των εθνικών επιμέρους εγκρίσεων σε ειδικές κατηγορίες (όπως ασθενοφόρα, οχήματα για αναπηρίες ή οχήματα επαναπατριζόμενων) δεν συνάδει με το πνεύμα του Κανονισμού (ΕΕ) 2018/858.
