Η Κύπρος βρέθηκε στο επίκεντρο των διαβουλεύσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες, ζητώντας πιο δίκαιη και ρεαλιστική εφαρμογή των ευρωπαϊκών κλιματικών πολιτικών, με αιχμή την αναβολή της έναρξης του νέου Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών (ETS2) για τις οδικές μεταφορές και τη θέρμανση κτηρίων.
Η Λευκωσία, σε συντονισμό με ομάδα κρατών-μελών, μεταξύ αυτών Πολωνία, Ιταλία, Τσεχία, Μάλτα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Σλοβακία και Εσθονία, πέτυχε την ένταξη σχετικής αναφοράς στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να εξετάσει μέτρα για την εξομάλυνση των τιμών και την προστασία νοικοκυριών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Η Κυπριακή Δημοκρατία στηρίζει την αρχή της τιμολόγησης του άνθρακα ως εργαλείο για τη μείωση των εκπομπών, επισημαίνει, ωστόσο, ότι η πρόωρη εφαρμογή του ETS2 από το 2027, ενδέχεται να προκαλέσει σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές ανισορροπίες, ειδικά σε μικρά και νησιωτικά κράτη. Η Λευκωσία εισηγείται τη μετάθεση της εφαρμογής μέχρι το 2030, ώστε να δοθεί χρόνος για την προετοιμασία των αγορών, την ωρίμανση των Κοινωνικών Κλιματικών Σχεδίων και τη σταθεροποίηση των ενεργειακών τιμών.
«Η αναβολή δεν αποτελεί αποδυνάμωση της φιλοδοξίας, αλλά προϋπόθεση για ρεαλιστική και κοινωνικά αποδεκτή πράσινη μετάβαση», ανέφεραν κυβερνητικές πηγές, υπογραμμίζοντας πως η Κύπρος δεν ζητά εξαιρέσεις, αλλά ισότιμη αντιμετώπιση με βάση τις πραγματικές δυνατότητες των οικονομιών. Η κυπριακή πλευρά τόνισε, επίσης, την ανάγκη να τεθεί σε λειτουργία το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα (Social Climate Fund) πριν την έναρξη του ETS2, ώστε να μην υπάρξει αιφνίδια οικονομική επιβάρυνση για τα ευάλωτα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις.
Η Κύπρος προβάλλει ένα συνεκτικό πακέτο ενεργειακών προτεραιοτήτων, το οποίο εστιάζει: Στην ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας, στην ενίσχυση των ενεργειακών διασυνδέσεων με το ευρωπαϊκό δίκτυο, στην προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και στη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που θα επωμιστούν το βάρος της μετάβασης. Παράλληλα, η Λευκωσία ζητά να αναγνωριστούν οι ιδιαιτερότητες των νησιών, τόσο σε σχέση με τις αυξημένες εκπομπές που προκαλούν φυσικές καταστροφές, όσο και με τις περιορισμένες δυνατότητες απορρόφησης CO₂ λόγω μικρού δασικού όγκου.
Θέση για τον νέο κλιματικό στόχο του 2040
Στο δεύτερο μεγάλο ζήτημα της Συνόδου, που αφορά τον νέο ευρωπαϊκό στόχο μείωσης εκπομπών έως το 2040, η Κύπρος τοποθετήθηκε υπέρ της θέσπισης φιλόδοξου αλλά ρεαλιστικού στόχου, ο οποίος θα συνοδεύεται από ανάλυση επιπτώσεων ανά κράτος-μέλος και χρηματοδοτικά εργαλεία στήριξης.
Η Λευκωσία ζήτησε να συμπεριληφθούν στα Συμπεράσματα αναφορές στις ιδιαιτερότητες των νησιωτικών οικονομιών, στις ανάγκες ενεργειακών υποδομών (όπως διασυνδέσεις και αποθήκευση ενέργειας), καθώς και στη διαχείριση φυσικών απορροφήσεων (LULUCF).
«Για την Κύπρο, η πράσινη μετάβαση πρέπει να είναι όχι μόνο φιλόδοξη, αλλά και δίκαιη. Οι νησιωτικές χώρες χρειάζονται χρόνο, πόρους και υποδομές για να πετύχουν τους ίδιους στόχους με τα μεγάλα κράτη της Ευρώπης», σημείωσε κυβερνητικός αξιωματούχος. Με τις παρεμβάσεις της, η Κύπρος κατέστησε σαφές ότι η ισορροπία ανάμεσα στην κλιματική φιλοδοξία και την οικονομική ανθεκτικότητα αποτελεί τον πυρήνα της ευρωπαϊκής πράσινης πολιτικής. Η χώρα στηρίζει την ευρωπαϊκή πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, ζητώντας όμως η πορεία αυτή να είναι κοινωνικά ισορροπημένη και οικονομικά βιώσιμη, ώστε να διασφαλιστεί η ευρωπαϊκή συνοχή και η δημόσια αποδοχή των μεταρρυθμίσεων.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανέθεσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επανεξετάσει το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής του ETS2 και να προτείνει εναλλακτικά σενάρια ή μεταβατικές ρυθμίσεις εντός των επόμενων μηνών. Οι αποφάσεις για τον στόχο του 2040 αναμένεται να ληφθούν πριν από την COP30, ώστε η ΕΕ να προσέλθει στις διεθνείς διαπραγματεύσεις με ενιαία και αξιόπιστη θέση.
Η Κύπρος, όπως τονίζουν κυβερνητικές πηγές, θα συνεχίσει να εργάζεται για μια πράσινη μετάβαση που δεν αφήνει κανέναν πίσω, υπερασπιζόμενη τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των μικρών και νησιωτικών κρατών της Ευρώπης.
Πρωτοβουλίες και στόχοι για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έως το 2030
Η Κύπρος εντείνει τις προσπάθειές της για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, προωθώντας μια σειρά σημαντικών πολιτικών και μέτρων με ορίζοντα το 2030 και το φιλόδοξο στόχο της κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050. Το Τμήμα Περιβάλλοντος, με οδηγό την ευρωπαϊκή και διεθνή στρατηγική, ενεργοποιεί εργαλεία και νομοθετικά πλαίσια με στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την προσαρμογή της χώρας στις συνέπειες της κλιματικής κρίσης.
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ενσωματώσει ήδη στο εθνικό δίκαιο το δεύτερο μέρος της σχετικής Οδηγίας της ΕΕ, μέσω της οποίας καθιερώνεται το νέο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (ETS2). Το νέο αυτό σύστημα διευρύνει την ισχύουσα αγορά δικαιωμάτων εκπομπής και στους τομείς των κτηρίων, των οδικών μεταφορών και της μικρής βιομηχανίας, φέρνοντας πιο κοντά στον πυρήνα των πολιτικών για το κλίμα τις καθημερινές δραστηριότητες των πολιτών και των επιχειρήσεων.
Για τους τομείς που δεν καλύπτονται από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Αερίων (ΣΕΔΕ), το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα 2021-2030 υλοποιείται ήδη με στόχο τη μείωση των εκπομπών κατά 32% σε σχέση με τα επίπεδα του 2005. Η αναθεώρηση της διαδικασίας παρακολούθησης της εφαρμογής του σχεδίου αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2025, ενισχύοντας τη διαφάνεια και τη λογοδοσία στην κλιματική πολιτική.
Το Τμήμα Περιβάλλοντος υλοποιεί μέσω του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας το «σχέδιο χορηγιών για την ενθάρρυνση της μείωσης της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου σε επιχειρήσεις». Σκοπός είναι η υποστήριξη των επιχειρήσεων ώστε να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν σχέδια δράσης για τη μείωση των εκπομπών, αλλά και η ενίσχυση της πράσινης κουλτούρας μέσα από πρακτικές κυκλικής οικονομίας και βιώσιμης ανάπτυξης. Το σχέδιο, επιπλέον, επιδιώκει να καταστήσει τις επιχειρήσεις συμμέτοχες στην επίτευξη του εθνικού στόχου μείωσης κατά 32%.
Καθοριστικό βήμα προς την κλιματική ουδετερότητα αποτελεί η προώθηση και ψήφιση, μέχρι το τέλος του 2025, του πρώτου Εθνικού Κλιματικού Νόμου. Ο νόμος θα περιλαμβάνει δεσμευτικούς στόχους, προϋπολογισμούς άνθρακα και μηχανισμούς παρακολούθησης, διασφαλίζοντας μια συνεκτική στρατηγική και θεσμική συνέχεια. Παράλληλα, αναμένεται να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της χώρας στις κλιματικές επιπτώσεις, ενώ θα αποτελέσει και εργαλείο προσέλκυσης επενδύσεων στους τομείς της πράσινης ενέργειας, των υποδομών και των βιώσιμων μεταφορών.
Η Κύπρος υλοποιεί ήδη την Εθνική Στρατηγική Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή και το σχέδιο δράσης της, ενώ εντός του 2025 αναμένεται και η επικαιροποίησή τους, με χρηματοδότηση της ΕΕ. Η στρατηγική περιλαμβάνει δράσεις για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε ακραία καιρικά φαινόμενα, τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων, και την προσαρμογή κρίσιμων υποδομών στα νέα κλιματικά δεδομένα.
Η Κύπρος, ως μέλος της ΕΕ και της Σύμβασης Πλαισίου του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, έχει αναλάβει σειρά υποχρεώσεων για την απογραφή και πρόβλεψη εκπομπών, την υποβολή εθνικών εκθέσεων, και τη συμμετοχή σε διεθνείς διασκέψεις και μηχανισμούς παρακολούθησης. Παράλληλα, ενισχύεται η παρακολούθηση και η ρύθμιση φθοριούχων αερίων του θερμοκηπίου, με την εφαρμογή σχεδίων για την ανάκτηση και καταστροφή απαγορευμένων ουσιών.
