«Αν δεν γίνουν όλες οι απαραίτητες αλλαγές και η ριζική μεταρρύθμιση στη δομή και λειτουργία των Δικαστηρίων και στο όλο σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης, το σύστημα θα καταρρεύσει αφού δεν θα απονέμεται Δικαιοσύνη σε εύλογο χρόνο», τονίζει ο Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου Μύρων Νικολάτος. Ο ίδιος τονίζει την ανάγκη να διατηρηθεί η ανεξαρτησία, η αμεροληψία και η εντιμότητα της Δικαιοσύνης που είναι και η πεμπτουσία για τη διατήρησή της σε υψηλά επίπεδα.
– Ποια είναι τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η κυπριακή Δικαιοσύνη;
– Το Ανώτατο Δικαστήριο, με προηγούμενες εκθέσεις του, είχε τονίσει την ανάγκη για μεταρρύθμιση της δομής και λειτουργίας των Δικαστηρίων με σκοπό την επιτάχυνση της απονομής της Δικαιοσύνης και τη σμίκρυνση του χρόνου εκδίκασης των εκκρεμουσών υποθέσεων, χωρίς να επηρεάζεται αρνητικά η ποιότητα της απονομής της Δικαιοσύνης και τα άλλα πλεονεκτήματα του συστήματός μας που είναι η ανεξαρτησία, η αμεροληψία και η εντιμότητα. Εκτός από τη βαρυσήμαντη Έκθεση Πική του 1989 είχαμε το 2012 την Έκθεση Κραμβή και το 2016 την Έκθεση Ερωτοκρίτου. Στις Εκθέσεις αυτές επισημαίνονταν τα κύρια προβλήματα στην απονομή της Δικαιοσύνης και γίνονταν εισηγήσεις για επίλυσή τους. Οι εκθέσεις παρουσιάστηκαν στους Προέδρους της Δημοκρατίας κατά τον χρόνο της ετοιμασίας τους. Μετά την έκθεση του 2016 το Ανώτατο Δικαστήριο ζήτησε τη βοήθεια, οικονομική και τεχνική, της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προετοιμασία Έκθεσης Εμπειρογνωμόνων με σκοπό τον εντοπισμό των προβλημάτων στη λειτουργία των Δικαστηρίων μας και την υποβολή εισηγήσεων για επίλυσή τους. Οι Ιρλανδοί Εμπειρογνώμονες, που διορίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε στενή συνεργασία με το Ανώτατο Δικαστήριο, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το Υπουργείο Οικονομικών και τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο, ετοίμασαν Έκθεση από 228 σελίδες, η οποία παρουσιάστηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο τον Μάρτιο του 2018. Η Έκθεση υιοθετήθηκε στην ολότητά της από το Ανώτατο Δικαστήριο και παρουσιάστηκε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Μάιο του 2018, ο δε Πρόεδρος της Δημοκρατίας και οι υπουργοί Οικονομικών και Δικαιοσύνης εξέφρασαν την πλήρη στήριξή τους για την υλοποίηση των εισηγήσεων των εμπειρογνωμόνων με σκοπό τη μεταρρύθμιση των Δικαστηρίων και την επίλυση των προβλημάτων της. Το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η απονομή της Δικαιοσύνης στην Κύπρο είναι αυτό των καθυστερήσεων.
– Τι εισηγήσεις περιλαμβάνει η έκθεση των Ιρλανδών εμπειρογνωμόνων;
– Η έκθεση των εμπειρογνωμόνων εντοπίζει το πρόβλημα των καθυστερήσεων και εισηγείται τη δημιουργία Ομάδας Κρούσης Δικαστών η οποία θα ασχοληθεί με την εκδίκαση των καθυστερημένων υποθέσεων. Όσον αφορά στα Επαρχιακά Δικαστήρια θα πρέπει να προσληφθεί μεγάλος αριθμός δικαστών, ώστε να καταστεί δυνατή η κατά προτεραιότητα εκδίκαση των καθυστερημένων υποθέσεων. Αυτό συνεπάγεται βέβαια επαρκή στελέχωση των Δικαστηρίων, τα οποία είναι υποστελεχωμένα για πολλά χρόνια τώρα, και εξεύρεση επαρκών κτηρίων στα οποία να στεγαστούν οι πρόσθετοι Δικαστές. Διαζευκτικά θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι υφιστάμενες κτιριακές εγκαταστάσεις με επέκταση του ωραρίου εργασίας των Δικαστηρίων και τα απογεύματα. Όσον αφορά το Εφετείο η εισήγηση των Εμπειρογνωμόνων, με την οποία το Ανώτατο δικαστήριο συμφωνεί, είναι η δημιουργία νέου Εφετείου – Δεύτερου βαθμού απονομής της Δικαιοσύνης, το οποίο θα επιλαμβάνεται των εφέσεων, ενώ το Ανώτατο Δικαστήριο θα παραμείνει ως το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας και ως Δικαστήριο Αναιρέσεων, δηλαδή τρίτου βαθμού απονομής της Δικαιοσύνης, επί νομικών σημείων και κατόπιν αδείας.
Σημαντική εισήγηση είναι και αυτή της δημιουργίας ανεξάρτητης υπηρεσίας Δικαστηρίων η οποία θα έχει την ευθύνη της διοίκησης των Δικαστηρίων και θα είναι υποστηρικτική του έργου τους. Η υπηρεσία αυτή θα διοικείται από Διοικητικό Συμβούλιο υπό την προεδρία του Προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου και θα είναι υπό την εποπτεία του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Αυτό θα επιλύσει διάφορα προβλήματα διοικητικής φύσεως των Δικαστηρίων, τα οποία αποτελούν τροχοπέδη στην απονομή της Δικαιοσύνης.
Άλλη εισήγηση αφορά στη διαχείριση των υποθέσεων στα Επαρχιακά Δικαστήρια κατά τρόπο που να διευκολύνεται η ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεων. Η εισαγωγή της μηχανογράφησης στα Δικαστήρια και της ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης, αλλά και άλλων τεχνολογικά ανεπτυγμένων μεθόδων, όπως η ψηφιακή μαγνητοσκόπηση των ακροάσεων, θα βοηθήσουν στην προσπάθεια καλύτερης διοργάνωσης και επιτάχυνσης της δικαστικής διαδικασίας.
Οι διαζευκτικές μέθοδοι επίλυσης των διαφορών, όπως η διαιτησία και η διαμεσολάβηση, θα πρέπει να ενθαρρυνθούν έτσι ώστε πολλές διαφορές να μην καταλήγουν στα Δικαστήρια αλλά να επιλύονται εξωδικαστικά. Η καλύτερη επιμόρφωση των Δικαστών είναι επίσης ουσιώδους σημασίας και γι΄ αυτό τον σκοπό έχει δημιουργηθεί και λειτουργεί Τμήμα Επιμόρφωσης των Δικαστών που είναι πιθανόν να εξελιχθεί σε μόνιμη υπηρεσία συνεχούς επιμόρφωσης των υφιστάμενων Δικαστών.
-Πού βρίσκεται ο εκσυγχρονισμός των θεσμών πολιτικής δικονομίας;
– Ο εκσυγχρονισμός των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας είναι άλλος ένας στόχος του Ανωτάτου Δικαστηρίου αλλά και εισήγηση των Ιρλανδών Εμπειρογνωμόνων. Προς αυτή την κατεύθυνση έχει συσταθεί Ομάδα Εμπειρογνωμόνων στο εξωτερικό υπό την προεδρία πρώην Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ηνωμένου Βασιλείου και αντίστοιχη Ομάδα στην Κύπρο υπό την προεδρία Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου. Και οι δύο ομάδες, οι οποίες αποτελούνται από Δικαστές, Δικηγόρους, Πρωτοκολλητές και άλλους, εργάζονται με πλήρη συνεργασία για τον ριζικό εκσυγχρονισμό των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας έτσι ώστε να αποφεύγονται οι μη απαραίτητες αναβολές και καθυστερήσεις στην εκδίκαση των αστικών υποθέσεων και η επιβολή κυρώσεων με άμεση καταδίκη σε πληρωμή των εξόδων, για όσους δεν συμμορφώνονται με τις δικονομικές τους υποχρεώσεις και τις προθεσμίες που καθορίζουν οι Θεσμοί.
– Πού βρίσκεται το θέμα της ασφάλειας των Δικαστηρίων;
– Το θέμα της ασφάλειας των Δικαστηρίων απασχολεί σοβαρά το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα που του υποδεικνύονται, αλλά ταυτόχρονα αναμένει και από την Πολιτεία να παρέχει στα Δικαστήρια την ασφάλεια και την προστασία που δικαιούνται. Αναφορικά με την ασφάλεια της διακίνησης και φύλαξης των τεκμηρίων το Ανώτατο Δικαστήριο επεξεργάζεται την προετοιμασία σχετικού Πρωτοκόλλου το οποίο θα τηρείται. Θέλω να τονίσω τέλος ότι η απονομή της Δικαιοσύνης στην Κύπρο θα πρέπει να διαφυλαχθεί ώστε να διατηρήσει την ανεξαρτησία, την αμεροληψία και την εντιμότητά της και θα πρέπει να βοηθηθεί να βελτιώσει ακόμα περισσότερο την ποιότητά της αλλά κυρίως να επιταχύνει τους ρυθμούς της ώστε να έχουμε πραγματική απονομή Δικαιοσύνης μέσα σε εύλογο χρόνο.
– Τι συνέπειες θα υπάρξουν αν δεν προωθηθούν άμεσα όλες οι αλλαγές για τον εκσυγχρονισμό της Δικαιοσύνης;
– Αν δεν γίνουν όλες οι απαραίτητες αλλαγές και η ριζική μεταρρύθμιση στη δομή και λειτουργία των Δικαστηρίων και στο όλο σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης, το σύστημα θα καταρρεύσει υπό την έννοια του ότι οι καθυστερήσεις θα είναι τόσο μεγάλες που δεν θα μπορεί να γίνεται λόγος για απονομή Δικαιοσύνης μέσα σε εύλογο χρόνο. Θα υπάρχει, επομένως, παραβίαση του συνταγματικού δικαιώματος της απονομής της Δικαιοσύνης μέσα σε εύλογο χρόνο και το Κράτος θα παρανομεί και θα υποχρεώνεται να καταβάλλει αποζημιώσεις αλλά και να υφίσταται και άλλες κυρώσεις.
– Από τις επαφές σας έχετε διαπιστώσει ότι υπάρχει η πολιτική βούληση για επίλυση των προβλημάτων;
– Από τις επαφές του Ανωτάτου Δικαστηρίου με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τους εμπλεκομένους Υπουργούς διαπίστωσα ότι υπάρχει η πολιτική βούληση για να προωθηθούν οι προαναφερόμενες αλλαγές και η μεταρρύθμιση στο σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης, μέσα στα χρονικά πλαίσια που εισηγούνται οι Ιρλανδοί Εμπειρογνώμονες. Διαπίστωσα επίσης τη βούληση της Πολιτείας να υποστηρίξει οικονομικά το όλον έργο της μεταρρύθμισης. Γι’ αυτό τον σκοπό χρειάζονται επαρκείς κτιριακές εγκαταστάσεις, επαρκής στελέχωση των Δικαστηρίων σε Δικαστές αλλά και προσωπικό, υποστήριξη των Δικαστηρίων με ανεξάρτητες υπηρεσίες και τεχνολογικές εξελίξεις και γενικά χρειάζεται όπως το Κράτος διαθέσει για την απονομή της Δικαιοσύνης ό,τι είναι απαραίτητο. Αυτή είναι συνταγματική επιταγή, αλλά και απόρροια των υποχρεώσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Θα πρέπει να παρατηρήσω ότι κατά τα τελευταία αρκετά χρόνια η Κύπρος βρισκόταν στην τελευταία θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα των κυβερνητικών δαπανών για την απονομή της Δικαιοσύνης και τα Δικαστήρια. Αυτό θα πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξει ριζικά.
